پیوند کلیه یک روش جراحی برای انتقال کلیه سالم از اهدا کننده زنده یا فوت شده به شخصی است که کلیه‌هایش به درستی کار نمی‌کنند.
کلیه‌ها دو عضو لوبیایی شکل هستند که در دو طرف ستون فقرات درست در زیر دنده‌های پایین قرار دارند. هر یک در اندازه یک مشت هستند. وظیفه اصلی آنها فیلتر و دفع مواد زائد، مواد معدنی و مایعات از خون با تولید ادرار است.
هنگامی که کلیه‌هایتان توانایی فیلتر کردن را از دست می‌دهند، مقدار زیادی مایعات زائد و ضایعات در بدنتان جمع می‌شود که می‌تواند فشار خون‌تان را بالا ببرد و منجر به نارسایی کلیه‌ها (بیماری مرحله نهایی کلیه) شود. بیماری کلیوی مرحله نهایی زمانی اتفاق می‌افتد که کلیه‌ها حدود ۹۰٪ توانایی عملکرد طبیعی خود را از دست داده‌اند.
علل شایع بیماری کلیوی مرحله نهایی شامل موارد زیر است:
- دیابت
- فشار خون مزمن، کنترل نشده بالا
- گلومرولونفریت مزمن؛ التهاب و زخم نهایی فیلترهای ریز کلیه‌ها (گلومرول)
- بیماری کلیه پلی کیستیک
افراد مبتلا به بیماری کلیوی در مرحله پایانی برای زنده ماندن نیاز به دفع موادزائد جریان خون خود از طریق دستگاه (دیالیز) یا پیوند کلیه دارند.
علت انجام پیوند کلیه
پیوند کلیه اغلب در مقایسه با طول عمر دیالیز درمان انتخابی برای نارسایی کلیه است. پیوند کلیه می‌تواند بیماری مزمن کلیه یا بیماری کلیوی در مرحله پایانی را درمان کند تا به شما در بهتر شدن و طولانی تر شدن زندگی‌تان کمک کند.
در مقایسه با دیالیز، پیوند کلیه مزایای زیر را دارد:
- کیفیت بهتر زندگی
- خطر کمتر مرگ
- محدودیت‌های غذایی کمتر
- هزینه درمان پایین‌تر
همچنین ممکن است برخی از افراد از دریافت پیوند کلیه قبل از نیاز به انجام دیالیز سود ببرند، روشی که به پیوند پیشگیرانه کلیه معروف است.
اما برای افراد خاصی که نارسایی کلیه دارند، پیوند کلیه ممکن است از دیالیز خطرناک‌تر باشد. شرایطی که ممکن است شما را از واجد شرایط پیوند کلیه منع کند، شامل موارد زیر است:
- سن بالا
- بیماری شدید قلبی
- سرطان فعال یا اخیراً درمان شده است
- دمانس یا بیماری روانی ضعیف کنترل شده است
- مصرف الکل یا مواد مخدر
هر عامل دیگری که می‌تواند بر توانایی ایمن بودن رویه و انجام داروهای مورد نیاز پس از پیوند تأثیر بگذارد، تا از پس‌زدن بدن جلوگیری کند.
فقط یک کلیه اهدا کننده برای جایگزینی دو کلیه خراب مورد نیاز است، و پیوند کلیه اهدا کننده زنده به گزینه‌ای تبدیل می‌شود.
اگر یک اهدا کننده زنده سازگار در دسترس نباشد، ممکن است نام شما در لیست انتظار پیوند کلیه قرار گیرد تا یک کلیه از اهدا کننده متوفی دریافت شود.
مدت زمانی که باید منتظر یک عضواهدا کننده باشید، بستگی به میزان تطابق یا سازگاری بین شما و اهدا کننده، زمان دیالیز و لیست انتظار پیوند و انتظار برای زنده ماندن پس از پیوند دارد. برخی از افراد طی چند ماه نتیجه می‌گیرند و برخی دیگر ممکن است چندین سال صبر کنند.
عوارض پیوند کلیه
پیوند کلیه می‌تواند بیماری پیشرفته کلیوی و نارسایی کلیه را جبران کند، اما این یک درمان نیست. برخی از اشکال بیماری کلیوی ممکن است بعد از پیوند برگردد.
خطرات سلامتی مرتبط با پیوند کلیه شامل مواردی است که به طور مستقیم با خود عمل جراحی، پس زدن بدن عضو دهنده و عوارض مصرف داروها (ضد دفع یا سرکوب کننده سیستم ایمنی) لازم برای جلوگیری از پس زدن پیوند کلیه عنوان شده است.
تصمیم گیری در مورد پیوند کلیه صحیح برای شما یک تصمیم شخصی است که سزاوار تفکر دقیق و در نظر گرفتن خطرات و فواید جدی است. برای این تصمیم خود با دوستان، خانواده و سایر مشاوران معتبر خود صحبت کنید.
عوارض جراحی
جراحی پیوند کلیه خطر عوارض قابل توجهی از جمله:
- لخته خون و خونریزی
- نشت از لوله یا انسداد لوله (حالب) که کلیه را به مثانه وصل می کند
- عفونت
- نارسایی یا رد کلیه اهدا شده
- عفونت یا سرطانی که با کلیه اهدا شده قابل انتقال است
- مرگ، حمله قلبی و سکته مغزی
عوارض جانبی داروهای ضد دفع پیوند
پس از پیوند کلیه، داروهایی مصرف می‌کنید تا از رد کلیه اهداشده جلوگیری کنید. این داروها می‌توانند عوارض جانبی متنوعی ایجاد کنند، از جمله:
- نازک شدن استخوان (پوکی استخوان) و آسیب استخوان
- دیابت
- رشد بیش از حد مو یا ریزش مو
- فشار خون بالا
- کلسترول بالا
سایر عوارض جانبی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- خطر ابتلا به سرطان به ویژه سرطان پوست و لنفوم افزایش می‌یابد
- عفونت
- ادم
- افزایش وزن
- آکنه
نحوه امادگی برای انجام عمل پیوند کلیه
انتخاب مرکز پیوند
اگر پزشک شما پیوند کلیه را توصیه کند، شما به یک مرکز پیوند مراجعه می کنید. شما همچنین می‌توانید خودتان یک مرکز پیوند را انتخاب کنید یا مرکزی را از لیست ارائه دهندگان مورد نظر شرکت بیمه خود انتخاب کنید.
وقتی مراکز پیوند را در نظر می‌گیرید، ممکن است بخواهید:
- درباره تعداد و نوع پیوندهایی که مرکز هر سال انجام می‌دهد بدانید
- در مورد میزان بقای پیوند کلیه مرکز پیوند سوال کنید
- مقایسه آمار مرکز پیوند از طریق پایگاه داده نگهداری شده توسط ثبت علمی دریافت کنندگان پیوند
- دریابید که آیا این مرکز برنامه‌های مختلف اهدای عضو را ارائه می‌دهد که ممکن است شانس دریافت کلیه اهدا کننده زنده را افزایش دهد
همچنین می‌توانید در نظر بگیرید:
- هزینه‌های قبل، حین و بعد از پیوند شما تقریبا چقدر می‌شود. هزینه‌ها شامل آزمایشات، تهیه اعضای بدن، جراحی، اقامت در بیمارستان و حمل و نقل به مرکز و مراکز مربوط به قرارها و قرارهای بعدی خواهد بود.
- سایر خدمات ارائه شده توسط مرکز پیوند، مانند گروه‌های پشتیبانی، ترتیب سفر، مسکن محلی برای دوره بهبودی شما و مراجعه به منابع دیگر.
- تعهد این مرکز برای رعایت آخرین فناوری‌ها و تکنیک‌های پیوند، که نشان دهنده پیشرفت این برنامه است.
ارزیابی
پس از انتخاب مرکز پیوند، ارزیابی می‌شود که آیا شما شرایط لازم برای مرکز پیوند کلیه را دارید یا خیر.
تیم موجود در مرکز پیوند ارزیابی خواهد کرد که آیا شما:
- به اندازه کافی سالم هستند که جراحی کنند و داروهای مادام العمر پس از پیوند را تحمل کنید
- شرایط بیماری خاصی دارید که در موفقیت پیوند اختلال ایجاد کند
- مایل هستید و می‌توانید طبق دستورالعمل داروها را مصرف کنید و پیشنهادات تیم پیوند را دنبال کنید
روند ارزیابی ممکن است چند روز طول بکشد و شامل موارد زیر است:
- یک معاینه کامل فیزیکی
- مطالعات تصویربرداری مانند اسکن اشعه X ، MRI یا CT
- آزمایش خون
- ارزیابی روانشناختی
- هر آزمایش لازم دیگر که توسط پزشک معین شده است
پس از ارزیابی شما، تیم پیوند نتایج را با شما در میان می‌گذارد و به شما می‌گوید که آیا به عنوان کاندید پیوند کلیه پذیرفته شده‌اید یا خیر. هر مرکز پیوند معیارهای صلاحیت خاص خود را دارد. اگر در یک مرکز پیوند پذیرش نشوید، می‌توانید برای مراکز دیگر اقدام کنید.
عمل پیوند کلیه چگونه انجام می‌شود؟
قبل از عمل
پیدا کردن یک اهداکننده
یک اهدا کننده کلیه می تواند زنده یا متوفی، مرتبط یا نامرتبط با شما باشد. تیم پیوند هنگام ارزیابی این که کلیه اهدا کننده برای شما مناسب خواهد بود فاکتورهای مختلفی را در نظر می‌گیرند.
تست‌هایی که می‌توانند تعیین کنند یک کلیه اهدا شده برای شما مناسب باشند شامل موارد زیر است:
- گروه خونی: ترجیحاً كلیه را از اهدا كننده‌ای دریافت كنید كه گروه خونی‌اش با‌گروه خونی شما مطابقت داشته باشد یا حداقل سازگار باشد. پیوندهای ناسازگار از نوع خون نیز ممکن است ، اما نیاز به درمان پزشکی اضافی قبل و بعد از پیوند برای کاهش خطر رد عضو دارد. این موارد به عنوان پیوند کلیه ناسازگار با ABO شناخته می شوند.
- بررسی از نظر بافت: اگر گروه خونی شما سازگار باشد ، مرحله بعد آزمایش تایپ بافتی به نام تایپ آنتی ژن لکوسیت انسانی (HLA) است. این آزمایش نشانگرهای ژنتیکی را مقایسه می کند که باعث افزایش احتمال ماندگاری کلیه در مدت طولانی می شود. یک سازگاری کامل به این معنی است که بدن شما با احتمال خیلی کمتر اندام را پس می‌زند.
- کراس مچ: تطبیق سوم و آخر شامل مخلوط کردن یک نمونه کوچک از خون شما با خون دهنده در آزمایشگاه است. این آزمایش مشخص می کند که آیا آنتی بادی های موجود در خون شما در برابر آنتی ژن های خاص خون اهدا کننده واکنش نشان می دهند یا خیر. کراس مچ منفی بدان معنی است که آنها سازگار هستند و بدن شما به احتمال زیاد کلیه اهدا کننده را رد نمی کند. دیوند زدن در کراس مچ مثبت نیز ممکن است اما قبل و بعد از پیوند نیاز به معالجه پزشکی اضافی دارد تا خطر واکنش آنتی بادی های شما به ارگان اهدا کننده را کاهش دهد.
اهدای کلیه‌ی زنده
یافتن یک اهدا کننده کلیه زنده‌ی مایل به اهدا، گزینه دیگری برای انتظار در دسترس بودن کلیه اهداکننده است.
اعضای خانواده اغلب به احتمال زیاد سازگار با اهداکننده زنده هستند. اما پیوندهای موفق در اهداکننده‌های غیر مرتبط اعم از دوستان، همکاران یا افرادمذهبی نیز صورت می‌گیرد.
یک روش دیگر به نام اهدای زوج وجود دارد یعنی در صورتی که شرایط اهداکننده‌ی مایل با شرایط بدن شما سازگار نیست یا به دلایل دیگر مطابقت ندارد ، انجام می‌شود. به جای اینکه یک کلیه را به طور مستقیم به شما اهدا کند ، اهدا کننده شما می‌تواند به کسی که یک کراس مچ بهتر با او باشد ، کلیه بدهد. سپس شما کلیه سازگار را از اهدا کننده آن گیرنده دریافت می کنید.
در بعضی موارد، بیش از دو جفت اهدا کننده و گیرنده ممکن است با یک اهدا کننده کلیه زنده غیر مستقیم ارتباط برقرار کنند تا یک زنجیره اهدای عضو را با چند گیرنده دریافت کند که از عضو اهدا کننده غیر مستقیم استفاده می کنند.
اگر یک اهدا کننده زنده سازگار در دسترس نباشد ، نام شما در لیست انتظار برای کلیه اهداکننده متوفی قرار می گیرد. از آنجا که تعداد کلیه‌های در دسترس کمتر از افرادی است که منتظر پیوند هستند ، لیست انتظار همچنان در حال رشد است. مدت زمان انتظار برای یک کلیه اهدا کننده متوفی معمولاً چند سال طول می‌کشد.
سالم ماندن
در هر حالت که منتظر یک کلیه اهدا شده هستید یا جراحی پیوند شما از قبل برنامه ریزی شده است، تلاش کنید تا سالم بمانید. با سالم بودن و فعال بودن هر چه بیشتر، می توانید احتمال افزایش آمادگی جراحی پیوند را بیشتر کنید. همچنین ممکن است به سرعت بهبودی شما بعداز عمل جراحی کمک کند. بدین گونه:
- داروهای خود را طبق تجویز مصرف کنید.
- دستورالعملهای مربوط به رژیم و ورزش را دنبال کنید.
- سیگار نکشید! اگر در ترک به کمک نیاز دارید ، با پزشک خود صحبت کنید.
- تمام ویزیت‌های تیم مراقبت های بهداشتی خود را تکمیل کنید.
- در فعالیتهای سالم از جمله استراحت و گذراندن وقت با خانواده و دوستان شرکت کنید.
با تیم پیوند خود در تماس باشید و از آنها درمورد تغییرات اساسی در سلامتی خود مطلع شوید. اگر منتظر یک کلیه اهدا شده هستید ، مطمئن شوید که تیم پیوند می داند که چگونه در هر زمان به شما برسد. کیسه بیمارستان بسته بندی شده خود را سالم نگه دارید.
حین انجام پروسه
پیوند کلیه با بیهوشی عمومی انجام می شود، بنابراین در حین عمل بیدار نیستید. تیم جراحی در تمام مراحل ضربان قلب، فشار خون و سطح اکسیژن خون شما را کنترل می کند.
در حین جراحی:
جراح یک برش در قسمت پایین یک طرف شکم شما ایجاد می کند و کلیه جدید را در بدن شما قرار می دهد. درصورتی که کلیه های شما عوارضی مانند فشار خون ، سنگ کلیه، درد یا عفونت ایجاد کند ، در جای خود باقی می مانند.
رگ های خونی کلیه جدید به رگ های خونی در قسمت تحتانی شکم، دقیقاً بالای یکی از پاها متصل شده‌اند.
حالب جدید کلیه – لوله ای که کلیه را به مثانه متصل می‌کند – به مثانه متصل است.
بعد از عمل
پس از پیوند کلیه، می‌توانید انتظار داشته باشید:
چند روز تا یک هفته را در بیمارستان سپری کنید. پزشکان و پرستاران وضعیت شما را در منطقه بهبودی پیوند بیمارستان کنترل می کنند تا علائم عوارض را مشاهده کنند. کلیه جدید شما مانند کلیه های خود در هنگام سلامت ادرار تولیدمی کند. اغلب این بلافاصله شروع می شود.
در موارد دیگر ممکن است چندین روز طول بکشد و ممکن است نیاز به دیالیز موقت داشته باشید تا کلیه های جدید شروع به عملکرد صحیح کنند. هنگام بهبودی ، انتظار ناراحتی و درد در اطراف محل برش را داشته باشید. اکثر گیرندگان پیوند کلیه می توانند ظرف هشت هفته پس از پیوند به کار و سایر فعالیت های طبیعی خود برگردند. هیچ گونه بلند کردن وزنه بیش از ۱۰ پوند یا ورزش به غیر از راه رفتن تا زمان بهبودی زخم (معمولاً حدود شش هفته پس از جراحی) نباید انجام شوند.
با ادامه بهبودی ، معاینه های مکرر داشته باشید. پس از خروج از بیمارستان ، نظارت دقیق برای چند هفته لازم داریذ تا بررسی شود که کلیه جدید شما چگونه کار می کند و مطمئن شوید که بدن آن را رد نمی کند. ممکن است چندین بار در هفته به آزمایش خون نیاز داشته باشید و داروهای خود را در هفته های پس از پیوند تنظیم کنید. در این مدت ، اگر در شهر دیگری زندگی می کنید ، ممکن است لازم باشد مقدمات اقامت در نزدیکی مرکز پیوند را انجام دهید.
بقیه عمر خود را با مصرف دارو سپری خواهید‌کرد. بعد از پیوند کلیه تعدادی دارو مصرف خواهید کرد. داروهایی به نام سرکوب کننده سیستم ایمنی (داروهای ضد رد پیوند) به شما کمک می کنند تا سیستم ایمنی بدن شما از حمله و رد کلیه جدید شما جلوگیری کند. داروهای اضافی به کاهش خطر عوارض دیگر مانند عفونت پس از پیوند کمک می کنند.
نتایج
پس از پیوند موفقیت آمیز کلیه ، کلیه جدید خون شما را فیلتر می کند و دیگر نیازی به دیالیز نخواهید داشت.
برای جلوگیری از رد کلیه اهدا کننده از بدن ، به داروهایی برای سرکوب سیستم ایمنی بدن خود احتیاج دارید. از آنجا که این داروهای ضد رد بدن شما را در برابر عفونت آسیب پذیر می کند ، ممکن است پزشک داروهای ضد باکتری ، ضد ویروس و ضد قارچ نیز برای شما تجویز کند.
مهم است که همه داروهای خود را همانطور که پزشک تجویز می کند مصرف کنید. اگر حتی برای مدت زمان کوتاهی از داروهای خود صرف نظر کنید ، بدن ممکن است کلیه جدید شما را رد کند. در صورت بروز عوارض جانبی که مانع از مصرف داروهای شما می شود ، بلافاصله با تیم پیوند خود تماس بگیرید.
پس از پیوند ، خودآزمایی و معاینه پوستی با متخصص پوست جهت غربالگری سرطان پوست و به روز نگه داشتن غربالگری سرطان‌های دیگر به شما توصیه می شود.
میزان موفقیت در پیوند کلیه
نرخ بقا در میان گیرندگان پیوند کلیه در مراکز پیوند ایالات متحده را می توان به صورت آنلاین در وب سایت ثبت علمی ثبت کنندگان پیوند یافت.
اگر کلیه جدید شما کار نکند ، می توانید دیالیز را از سر بگیرید یا پیوند دوم را در نظر بگیرید. همچنین می توانید درمان را قطع کنید. اگر تصمیم به قطع درمان گرفتید ، پزشک می تواند برای تسکین علائم به شما دارو بدهد. این تصمیم بستگی به سلامتی فعلی شما ، توانایی تحمل جراحی و انتظارات شما برای حفظ کیفیت معینی از زندگی دارد.
رژیم و تغذیه
پس از پیوند کلیه ، ممکن است لازم باشد رژیم غذایی خود را تنظیم کنید تا کلیه جدید سالم و عملکرد خوبی داشته باشد. محدودیت های غذایی کمتری نسبت به زمانی که قبل از پیوند شما تحت درمان با دیالیز قرار گرفته اید ، خواهید بود ، اما هنوز هم ممکن است نیاز به تغییر رژیم غذایی داشته باشید.
تیم پیوند شامل یک متخصص تغذیه است که می تواند در مورد نیازهای غذایی و رژیم غذایی شما صحبت کند و به هر سؤالی که بعد از پیوند خود دارید پاسخ دهید.
برخی از داروهای شما ممکن است اشتهای شما را افزایش داده و باعث افزایش وزن شوند. اما رسیدن و حفظ وزن سالم از طریق رژیم غذایی و ورزش به همان اندازه برای گیرندگان پیوند مهم است ، همانطور که برای هر کس دیگری خطر ابتلا به بیماری های قلبی ، فشار خون بالا و دیابت را کاهش می دهد.
ورزش
پس از بهبودی عمل جراحی پیوند ، ورزش و فعالیت بدنی باید بخشی از زندگی شما باشد تا به بهبود سلامت کلی جسمی و روانی خود ادامه دهید.
پس از پیوند ، ورزش منظم به افزایش سطح انرژی و افزایش قدرت کمک می کند. همچنین به شما در حفظ وزن سالم ، کاهش استرس و جلوگیری از عوارض شایع بعد از پیوند مانند فشار خون بالا و کلسترول کمک می کند.
تیم پیوند شما یک برنامه فعالیت بدنی را بر اساس نیازها و اهداف فردی شما پیشنهاد می کنند.
به زودی پس از پیوند خود ، باید تا آنجا که می توانید راه بروید. به تدریج ، فعالیت های بدنی بیشتری را در زندگی روزمره خود وارد کنید ، از جمله شرکت در حداقل ۳۰ دقیقه ورزش متوسط پنج روز در هفته.
پیاده روی ، دوچرخه سواری ، شنا ، تمرین قدرت کم تحرک و سایر فعالیت های بدنی که از آنها لذت می برید ، همگی می توانند بخشی از یک سبک زندگی سالم و فعال بعد از پیوند باشند. اما قبل از شروع یا تغییر روال ورزش پس از پیوند ، حتماً با تیم پیوند خود تماس بگیرید.
