خوشبختانه سرطان پانکراس از نادرترین انواع سرطان‌ها بوده و تقریباً ۳ درصد از سرطان‌های موجود را به خود اختصاص می‌دهد. هرچند تلفات آن قضیه‌ی دیگری است. ۵ سال پیش سرطان پانکراس چهارمین عامل مرگ‌ومیر ناشی از سرطان در ایالات متحده بوده و امروز در جایگاه سوم قرار دارد. علاوه بر این انتظار می‌رود به زودی از سرطان کولون نیز پیشی گرفته و پس از سرطان ریه در صدر آمار، جایگاه دوم را تصاحب کند. ترسناک‌تر آن که کشندگی آن در حال افزایش است. بیش از یک دهه است که بروز این سرطان در ایالات متحده سالانه به طور محسوسی نیم درصد افزایش می‌یابد. فرانسه، ژاپن و تایوان نیز از صعود ناگهانی آن گزارش کرده‌اند.
اما چه در پس این آمار نهفته است؟ فاکتورهای متعددی در این امر دخیل‌اند. صعود رتبه‌ی این نوع سرطان در زمینه‌ی مرگ‌ومیر تا حدی چیز بدی نیست. در واقع، نشان‌دهنده‌ی پیشرفت در مبارزه با سایر بدخیمی‌هاست. بدین معنا که غربالگری و درمان بهتر بیماران مبتلا به سایر سرطان‌ها مخصوصاً سرطان سینه، پروستات و کولون منجر به افزایش طول عمر آنان شده است. متاسفانه نوآوری‌هایی هم‌چون ایمونوتراپی در مورد سرطان پانکراس چندان مثمرالثمر نبوده‌اند. در نتیجه سرطان پانکراس هم‌پای سرطان کبد در مرگ‌ومیر‌های ناشی از سرطان، سهم برجسته و رو به رشدی دارد.
توجیه افزایش آمار گزارش این نوع سرطان، کمی دشوار است. در واقع تا حدی بازتابی از پیشرفت‌هاست: پیشرفت روش‌های آزمایش نمونه‌های بافتی و تصویربرداری با دقت بالا توانسته آن دسته از تومورهایی را که دیده نشده یا برچسب “با منشأ نامعلوم” به آن‌ها خورده می‌شد، شناسایی کرده و برخی را به عنوان سرطان پانکراس معرفی کند. سال‌خورده شدن جمعیت نیز آمار بسیاری از انواع سرطان‌ها را افزایش می‌دهد. هر چه طولانی‌تر زندگی کنیم، اشتباهات ژنتیکی بیش‌تری در ژنوم تجمع یافته و ویرایش DNA کارآیی کم‌تری خواهد داشت. در مورد سرطان پانکراس، بیش از سه‌چهارم بیماران جدید بین ۵۵ و ۸۴ سال سن دارند.
سایر عوامل نیز در این ارتباط مؤثرند. سیگار کشیدن خطر بروز سرطان پانکراس را به دو برابر افزایش می‌دهد. با این که مصرف سیگار در ایالات متحده کاهش یافته، ۳۰ تا ۴۰ سال زمان نیاز است تا شاهد اعمال اثر آن و کاهش چشم‌گیر در آمار سرطان‌ها باشیم. در حالت تئوری، بر اساس کاهش قابل توجه مصرف سیگار از دهه‌ی ۱۹۷۰ به بعد، آمار سرطان پانکراس باید رو به کاهش باشد. اما دو عامل ، کفه‌ی دیگر ترازو را سنگین‌تر می‌کنند؛ اوج گرفتن میزان چاقی و دیابت نوع دو که هر دو در این مورد، از عوامل خطر محسوب می‌شوند.
من از زمان شروع طبابتم، شاهد تغییر قابل توجهی از سیگار کشیدن به سمت چاقی بوده‌ام. بیماران معمول من دارای شاخص توده‌ی بدنی مابین ۳۰ و ۳۵ بوده (چاقی با شاخص توده‌ی بدنی بالاتر از ۳۰ شناخته می‌شود)، وضعیت پیش‌دیابتی داشته یا مبتلا به آن هستند؛ فشار خون بالا داشته و داروی کاهش لیپید مصرف می‌کنند. این عوامل برای سرطان پانکراس به منزله‌ی بمب ساعتی‌اند.
Robert A. Wolff، انکولوژیست که ۲۰ سال در دانشگاه تگزاس به درمان سرطان پانکراس اشتغال داشته است.
چاقی و دیابت نوع دو خطر بسیاری از انواع سرطان‌ها را افزایش می‌دهند. از علل احتمالی نیز می‌توان به التهاب مزمن، انسولین فراوان، هورمون‌های اضافی، فاکتورهای رشد آزاد شده از بافت چربی و اختلالات متابولیک اشاره کرد. بر این ادعا، محققان در جستجوی علائم اولیه‌ی سرطان پانکراس در خون یا بافت افراد بالای ۵۰ سالی هستند که اخیراً دیابت‌شان تشخیص داده شده است. به گفته‌ی Lola Rahib، دانشمندی از مرکز تحقیقات سرطان پانکراس، قریب به یک درصد این افراد طی سه سال به این سرطان مبتلا خواهند شد. به عقیده‌ی او، چالش پیش‌رو یافتن نشانگرهای زیستی دارای دقت کافی است که هم بابت هزینه و هم مسائل عاطفی، از گزارش‌های مثبت و منفی کاذب پیش‌گیری کند.
به ادعای Otis Brawley، از مجمع سرطان آمریکا، تلاش در جهت آزمایش خون سرطان تحت عنوان بیوپسی لیپید یکی از داغ‌ترین موضوعات در عرصه‌ی انکولوژی است؛ اما هم‌چنان راه درازی در پیش است. اختصاصیت آزمایش‌هایی که تاکنون گزارش شده، فاجعه بوده است.
حتی اگر روزی آزمایش‌های خون بتوانند سرطان پانکراس را در مراحل اولیه شناسایی کنند، درمان نیز باید پیشرفت زیادی داشته باشد تا بتوان کاری برای این بیماران کرد. برخلاف بسیاری از سرطان‌ها که تنها با شناسایی زودهنگام قابل درمان می‌باشند، تومورهای پانکراس سرعت متاستاز بالایی دارند. تقسیم سلول‌ها در واقع شبیه ترکیدن دانه‌های ذرت حین آماده کردن پاپ‌کورن است. با این وجود، پیشرفت‌های نسبی حاصل شده و آمار گریز از مرگ در این نوع سرطان در سال‌های اخیر از ۶ به ۹ درصد افزایش یافته است.
به باور Wolff، درمان‌های پزشکی دقیق و جدیدتر نهایتاً به بیمارانش کمک خواهند کرد؛ مخصوصاً ۱۰ درصدشان که سرطان در آن‌ها بیشتر ناشی از ژنتیک بوده تا سبک زندگی؛ اما پیام اصلی پیش‌گیری است.
به نظر می‌رسد ۳۰ درصد موارد سرطان پانکراس به آسانی قابل پیش‌گیری می‌باشند. عدم چاقی، رژیم غذایی بهتر، ورزش بیشتر، عدم عصرف سیگار. قطعاً بهترین شیوه برای یک زندگی!
