ما می‌دانیم که مصرف زیاد شکر، خطر ابتلا به بیماری‌های زیادی را افزایش می‌دهد. مطالعه‌ی تازه‌ای نشان داده است که شیرین‌کننده‌های مصنوعی نیز احتمالا تاثیرات مشابهی را از طریق مکانیسم‌هایی متفاوت اعمال می‌کنند.
طی سال‌های اخیر عوارض مصرف زیاد شکر برای ما روشن شده است. چاقی، دیابت و بیماری‌های کاردیوواسکولار (قلبی-عروقی) از جمله بیماری‌هایی هستند که با مصرف زیاد شکر در ارتباطند.
هرچه پرونده‌ی بیماری‌هایی که شکر می‌تواند ایجاد کند سنگین‌تر شد، شیرین‌کننده‌های مصنوعی فرصت بیشتری برای پر کردن جای شکر داشتند. امروزه خوراکی‌های زیادی وجود دارند که در آن‌ها از شیرین‌کننده‌های مصنوعی استفاده شده است. مصرف این خوراکی‌ها روز به روز هم در حال افزایش است. کالری این نوع قندها صفر است و می‌توانند نوشیدنی‌ها یا اسنک‌ها را آن‌قدر شیرین کنند که حتی برای عاشقان شکر نیز خوشایند باشند.
از قدیم اما گفته‌اند “هر چه بدرخشد که طلا نیست!” (معادل ضرب‌المثل هر گردی گردو نیست). به تازگی تحقیقاتی منتشر شده که به شدت به ما توصیه می‌کنند از این شیرین‌کننده‌ها دوری کنیم!
شواهدی وجود دارند که مصرف بیش از حد این مواد غذایی می‌تواند به چاقی و اختلالات غذایی بی‌انجامد. شواهد مطالعه‌ی جدیدی که صلاحیت شیرین‌کننده‌های مصنوعی را زیر سوال برده است، در Experimental Biology 2018 منتشر گردیده است.
سرپرست این مطالعه‌ی جدید Brian Hoffmann، استادیار دپارتمان مهندسی بیومدیکال دانشگاه Marquette و کالج پزشکی Wisconsin بوده است.
نگاهی دقیق‌تر به شیرین‌کننده‌ها
هافمن دلیل جذابیت این موضوع را این‌گونه توضیح می‌دهد:
با وجود اینکه ما این مواد شیمیایی بدون کالری را به غذاهایمان افزوده‌ایم، هنوز هم افزایش قابل‌توجهی در میزان بروز چاقی و دیابت در مردم وجود دارد.
این مطالعه تاکنون دقیق‌ترین مطالعه‌ای است که اثرات بیوشیمیایی شیرین‌کننده‌های مصنوعی بر بدن را تحت بررسی قرار می‌دهد.
برای چنین مطالعه‌ای دانشمندان از تکنیکی به نام unbiased high-throughput metabolomics استفاده کردند.
Metabolomics به مطالعه‌ی فرآورده‌های متابولیسمی داخل سلول‌ها، بافت‌ها و بدن حیوانات اشاره می‌کند. طی مطالعه دانشمندان سعی کردند بفهمند شکر و شیرین‌کننده‌های مصنوعی چگونه اندوتلیوم عروقی (لایه‌ی داخلی پوشاننده‌ی عروق) را تحت‌تاثیر قرار می‌دهند. بدین منظور آزمایشاتشان را هم در موش‌های آزمایشگاهی و هم در کشت‌های سلولی انجام دادند.
محققان برای آزمایش بر روی دو نوع قند (گلوکز و فروکتوز) و دو نوع شیرین‌کننده‌ی مصنوعی (آسپارتام و acesulfame potassium) تمرکز کردند. برای مقایسه‌ی میزان شیرین‌کنندگی و آزمایش، موش‌ها به مدت ۳ هفته این مواد را مصرف کرده و سپس تحت‌آزمایش قرار گرفتند.
به طرز عجیبی آزماشات نشان داد که هم شکر و هم شیرین‌کننده‌های مصنوعی، عملکرد طبیعی رگ‌های خونی را مختل می‌کنند اما این کار را از طریق مکانیسم‌های مختلفی انجام می‌دهند. دکتر هافمن در این زمینه افزوده است:
تحقیقات ما نشان داد که هم شکر و هم شیرین‌کننده‌های مصنوعی تاثیرات منفی مرتبط با چاقی و دیابت را نشان می‌دهند؛ هرچند مکانیسم آن‌ها با هم متفاوت است.
لازم به ذکر است تغییرات منفی ایجاد شده در رگ‌ها احتمالا در ایجاد و شروع چاقی و دیابت هم نقش دارند.
تغییرات بیوشیمیایی
هم شکر و هم شیرین‌کننده‌های مصنوعی غلظت چربی، آمینواسید و مواد شیمیایی دیگر را در خون موش‌ها تغییر می‌دادند. به نظر می‌رسد شیرین‌کننده‌های مصنوعی همچنین می‌توانند مکانیسمی را که بدن از طریق آن چربی‌ها را متابولیزه کرده و انرژی به دست می‌آورد را هم تغییر دهند.
تحقیقات بیشتری موردنیاز است تا مشخص شود این تغییرات در درازمدت چه تاثیری بر بدن خواهند داشت.
همچنین مشخص شد که acesulfame potassium به تدریج در بدن جمع شده و با این جمع شدن، تخریب و اثر بر روی رگ‌ها هم شدیدتر می‌شود. هافمن افزوده است:
ما مشاهده کردیم که بدن در حالت عادی امکانات لازم برای کنترل شکر وارد شده به آن را دارد. وقتی بدن مقدار زیادی از یک ماده را دریافت می‌کند، نظم و امکانات آن به هم می‌خورد.
ما همچنیم متوجه شدیم جایگزین کردن، این شکر با سایر مواد، تاثیرات منفی بر چربی بدن و نیز متابولیسم انرژی خواهند داشت.
سوالی که همه‌ی ما دنبال پاسخ آن هستیم، این است که “شکر بهتر است یا این شیرین‌کننده‌های مصنوعی؟”. متاسفانه درباره‌ی شیمی درونی بدن ما،چیزی با قطعیت مشخص نیست.
طبق عقیده‌ی دکتر هافمن، حل کردن این موضوع چاقی و اضافه وزن، به سادگیِ گفتن “دیگر شیرین‌کننده‌های مصنوعی مصرف نکنید” نیست!
هافمن در انتها اخطار داده است که مصرف طولانی‌مدت این شیرین‌کننده‌ها هم مثل شکر، خطر بیماری‌های مختلف را افزایش می‌دهد. لازم به ذکر است تعادل در مصرف تمام مواد بهترین راه برای جلوگیری از مشکلات شدید آینده است.
