بیماری التهابی روده و سندرم روده تحریک پذیر هر دو می‌توانند باعث ناراحتی شکم و اسهال شوند. بیماری التهابی روده اصطلاحی برای گروهی از عارضه‌های التهابی است که دستگاه گوارش را تحت تاثیر قرار می‌دهند و شامل بیماری کرون و کولیت زخمی هستند.
اگرچه علائم بیماری التهابی روده (IBD) و سندرم روده تحریک پذیر (IBS) می‌تواند مشابه باشد، اما این بیماری‌ها علل و درمان‌های مختلفی دارند.
بیماری التهابی روده (IBD) چیست؟
IBD سبب التهاب دستگاه گوارش می‌شود که از دهان شروع و از طریق معده و روده تا مقعد گسترش می‌یابد. IBD بیماری طولانی‌مدت و بدون درمان می‌باشد. دو نوع اصلی IBD عبارت است از کولیت زخمی و بیماری کرون.
بیماری کرون می‌تواند هر بخشی از دستگاه گوارش را تحت تاثیر قرار دهد. با این حال، این نوع از IBD بیشتر بر روده کوچک و ابتدای روده بزرگ اثر می‌گذارد. بیماری کرون می‌تواند التهابی ایجاد کند که به چندین لایه دیواره دستگاه گوارش آسیب بزند.
کولیت زخمی باعث التهاب کولون و رکتوم می‌شود. برخلاف بیماری کرون، کولیت زخمی باعث التهاب مداوم می‌شود که فقط داخلی‌ترین لایه کولون را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
براساس مطالعات سال ۲۰۱۴، بیماری کرون معمولا شدیدتر از کولیت زخمی است ولی کم‌شایع‌تر می‌باشد.
پزشکان به‌طور کامل نمی‌دانند چه چیزی باعث IBD می‌شود، اما معتقدند به دلیل مشکل سیستم ایمنی اتفاق می‌افتد. به‌نظر می‌رسد ژنتیک نیز نقش ایفا می‌کند، زیرا IBD می‌تواند خانوادگی باشد. همچنین، برخی فاکتورهای سبک زندگی مانند سیگار کشیدن می‌تواند خطر ابتلا به IBD را افزایش دهد.
علائم بیماری التهابی روده (IBD)
علائم شایع می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- اسهال
- مدفوع خونی و خونریزی از رکتوم
- تمایل ناگهانی برای حرکت روده (دفع مدفوع)
- درد شکم و کرامپ (گرفتگی عضله)
- احساس خالی نشدن روده بعد از دفع مدفوع
- کاهش وزن ناخواسته
سایر علائم محتمل عبارتند از:
- یبوست
- احساس خستگی
- بی‌اشتهایی و تهوع
- تب
- درد مفصل
- تعریق شبانه
- پریود نامنظم در زنان
علائم می‌توانند به‌طور قابل توجهی از فرد به فرد بسته به محل و شدت التهاب متفاوت باشد. همچنین، علائم به صورت چرخه‌ای ظاهر می‌شوند، بنابراین افراد دوره‌هایی را که علائم به صورت ناگهانی بدتر می‌شوند و دوره‌های بهبودی که علائم وجود ندارد یا کم است، تجربه می‌کنند.
تشخیص بیماری التهابی روده (IBD)
برای تشخیص IBD، پزشک با شرح‌حال‌گیری و معاینه فیزیکی شروع می‌کند. همچنین ممکن است برای تشخیص قطعی تست‌های زیر را درخواست کند:
- اشعه ایکس یا سی‌تی اسکن (CT scan): تصویری از درون بدن ارائه می‌دهد و به پزشک اجازه می‌دهد نشانه‌های هرگونه مشکل را بررسی کند.
- اندوسکوپی: روشی که در آن اندوسکوپ را که لوله‌ای نازک با چراغ و دوربین است را برای بررسی نشانه‌های IBD از طریق گلو به دستگاه گوارش منتقل می‌کنند.
- کولونوسکوپی: روشی است که لازم است اندوسکوپ از طریق مقعد وارد رکتوم و کولون شود.
- آزمایش خون: متخصص می‌تواند نمونه کوچکی از خون فرد را از نظر نشانه‌های التهابی آنالیز کرده و سایر بیماری‌ها را رد کند.
- آزمایش مدفوع: فرد باید نمونه‌ای از مدفوع خود را برای آنالیز ارائه دهد. پزشک از آزمایش مدفوع برای رد سایر بیماری‌ها استفاده می‌کند.
درمان بیماری التهابی روده (IBD)
درمانی برای IBD وجود ندارد، بنابراین هدف تسکین بیماری و بهبودی است. پزشکان از درمان برای تسکین علائمی که فرد تجربه می‌کند، جلوگیری از عود بیماری و حفظ دوره بهبودی استفاده می‌کنند. درمانی که انتخاب می‌شود به شدت بیماری بستگی دارد.
داروهای مختلفی برای IBD در دسترس است:
- آمینوسالسیلات‌ها (Aminosalicylates): به کاهش التهاب کمک می‌کند. پزشکان اغلب برای افراد مبتلا به علائم خفیف این داروها را تجویز می‌کنند.
- تعدیل‌کننده‌های ایمنی (Immunomodulators): می‌تواند IBD خفیف تا متوسط را درمان کند و شامل استروئیدها و آزاتیوپرین (azathioprine) است. Immunomodulators از طریق سرکوب فعالیت سیستم ایمنی و کاهش التهاب اثر می‌کنند.
- بیولوژیک‌ها: پزشکان تمایل دارند این داروها را زمانی‌که سایر درمان‌ها اثر نکردند تجویز کنند. بیولوژیک‌ها بخش خاصی از سیستم ایمنی را برای کاهش التهاب مورد هدف قرار می‌دهند.
برخی افراد به جراحی برای خارج کردن و بای‌پس برای بخش آسیب‌دیده دستگاه گوارش نیاز دارند. با توجه به مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری (CDC)، جراحی برای IBD به دلیل پیشرفت داروها کم‌تر رایج است.
سندرم روده تحریک پذیر (IBS) چیست؟
IBS بیماری طولانی‌مدتی است که روده‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهد و منجر به گروهی از علائم گوارشی می‌شود که باهم بروز می‌یابند. برخلاف IBD، IBS منجر به هیچ نشانه‌‌ی قابل مشاهده‌ای از آسیب یا التهابی در دستگاه گوارش نمی‌شود.
IBS بیماری شایعی است. براساس موسسه ملی دیابت و بیماری‌های کلیوی و گوارشی، IBS حدود ۱۲ درصد مردم ایالات متحده را تحت تاثیر قرار داده است. در زنان شایع‌تر از مردان می‌باشد و احتمال ابتلای افراد زیر ۵۰ سال نسبت به افراد مسن‌تر بیشتر است.
دقیقا مشخص نیست چه چیزی باعث IBS می‌شود، اما پزشکان فکر می‌کنند که مشکلات گوارشی و افزایش حساسیت روده ممکن است نقش داشته باشند. همچنین، حوادث زندگی استرس‌زا و مسائل مربوط به سلامت روان از جمله افسردگی و اضطراب، ممکن است خطر ابتلا به IBS را افزایش دهند. امکان این وجود دارد که IBS به صورت خانوادگی باشد.
علائم سندرم روده تحریک پذیر (IBS)
همانند IBD، علائم IBS نیز تمایل دارند به صورت چرخه‌ای ظاهر شوند. اغلب علائم شدت یافته چند روز طول می‌کشند و ممکن است بعد از غذاخوردن بدتر شوند. برخی زنان مبتلا به IBS ممکن است در طول پریود خود علائم بیش‌تری تجربه کنند.
IBS معمولا شامل تغییرات ناگهانی در عادات روده مانند اسهال و یبوست است. علائم می‌توانند از خفیف تا شدید متفاوت باشند و ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- درد شکم و کرامپ
- خروج گاز و نفخ
- احساس تخلیه ناقص روده
- مخاط در مدفوع
تشخیص سندرم روده تحریک پذیر (IBS)
برای تشخیص IBS، پزشک معمولا علائم و سوابق بیماری فرد را بررسی می‌کند. احتمال دارد درمورد نوع و دفعات حرکات روده و ظاهر مدفوع سوال بپرسند. همچنین، معاینه فیزیکی انجام می‌دهند.
آزمایش خاصی برای IBS وجود ندارد. با این حال، پزشک برای رد سایر بیماری‌ها ممکن است آزمایشات زیر را درخواست کند:
- آزمایش خون و مدفوع
- اندوسکوپی یا کولونوسکوپی
- تست تنفس هیدروژن برای بررسی عدم تحمل لاکتوز
درمان سندرم روده تحریک پذیر (IBS)
درمان IBS معمولا شامل تغییر رژیم غذایی و سبک زندگی است. پزشک می‌تواند موارد زیر را توصیه کند:
- خوردن فیبر بیشتر
- اجتناب از غذاهای حاوی گلوتن
- پیروی از رژیم غذایی مناسب IBS
- ورزش منظم
- کاهش و مدیریت استرس
- خواب کافی
همچنین، پزشک ممکن است برای درمان علائم خاص داروهایی را تجویز و توصیه کند که شامل موارد زیر است:
- داروهای ضد اسهال مانند لوپرامید (Imodium)
- لاکساتیو (laxatives) یا مکمل‌های فیبر برای یبوست
- ضد اسپاسم برای کمک به کاهش درد شکم و کرامپ
- داروهای ضد افسردگی که می‌توانند به درمان درد شکم و کرامپ نیز کمک کنند
خلاصه
IBD و IBS هردو بیماری‌های طولانی‌مدتی هستند که می‌توانند علائم مشابهی مانند درد شکم و تغییرات عادات روده ایجاد کنند. علائم هردو تمایل دارند به صورت چرخه‌ای ظاهر شوند؛ تناوبی بین دوره‌های شدت یافته و دوره‌های بهبودی. با این حال، هردو دارای علل و درمان‌های مختلفی هستند.
IBD که شامل بیماری کرون و کولیت زخمی است، بیماری خودایمنی می‌باشد که منجر به التهاب دستگاه گوارش می‌شود؛ در حالی که به‌نظر می‌رسد IBS نتیجه مشکلات گوارشی و افزایش حساسیت روده است. داروها می‌توانند التهاب روده افراد مبتلا به IBD را کاهش دهند، در حالی که درمان IBS عمدتا روی تغییر رژیم غذایی و سبک زندگی متمرکز است.
اگرچه هیچ درمانی برای IBD و IBS وجود ندارد، اما محققان در حال یافتن راه‌های جدید و موثر برای کنترل علائم و پیشگیری از عود هردو بیماری هستند.
