آیا از کیفیت خواب خود رضایت کافی را ندارید؟ مشکلات مربوط به خواب امروزه گریبان گیر خیل عظیمی از افراد شده است. با توجه به اهمیت خواب و استراحت کافی و مناسب در کیفیت زندگی فردی، اهمیت دادن به وجود مشکلاتی از این دست ضروریست. پلی سومنوگرافی یا تست خواب روش جدیدیست که به بررسی و ارزیابی کیفیت خواب فرد می‌پردازد تا در صورت وجود هر گونه مشکل از جمله آپنه خواب، تشخیص و درمان لازم در اختیار فرد قرار بگیرد. در این مقاله به پرسش‌هایی از قبیل تست خواب چیست ، کاربرد تست خواب چیست و نحوه انجام تست خواب چگونه است، پاسخ خواهیم داد.
تست خواب چیست
پلی سومنوگرافی یا تست خواب (PSG) زمانی که فرد کاملاً در خواب است انجام می‌شود. پزشک زمانی که فرد در خواب است، او را تحت نظر گرفته و اطلاعات مربوط به الگوهای خواب را ثبت می‌کند تا وجود هر گونه اختلال خواب را تشخیص دهد. در طول تست خواب پزشک موارد زیر را اندازه گیری می‌کند تا بتواند چرخه خواب فرد را ترسیم کند:
- امواج مغزی
- فعالیت عضلات اسکلتی
- میزان اکسیژن خون
- ضربان قلب
- میزان تنفس
- حرکات چشم
تست خواب تغییرات بدن را بین دو مرحله خواب یعنی خواب همراه با حرکات چشم (REM) و خواب بدون حرکات سریع چشم (غیر REM) ثبت می‌کند. خواب غیر REM به مراحل خواب سبک و خواب عمیق تقسیم می‌شود.
در طول خواب REM، فعالیت مغزی افزایش می‌یابد، اما تنها عضلات چشمی و تنفسی فعال می‌باشند. این مرحله در واقع مرحله‌ای است که در فرد رویا می‌بیند. در مرحله‌ی خواب غیر REM فعالیت مغزی کندتر است. فردی که فاقد هرگونه اختلال خوابی است، تقریباً هر ۹۰ دقیقه یک بار بین خواب غیر REM و REM تغییر فاز می‌دهد و هر شب حدوداً چهار تا شش چرخه‌ی خواب را تجربه می‌کند.
ثبت چرخه خواب به وسیله پلی سومنوگرافی و واکنش بدن به تغییرات این چرخه‌ها، می‌تواند به شناسایی اختلالات موجود در الگوهای خواب کمک کننده باشد.
کاربرد تست خواب و علت تست خواب چیست
د رمورد علت تست خواب می‌توان ذکر کرد که پزشک می‌تواند با استفاده از نتایج آن برای تشخیص اختلالات خواب استفاده کند. وی اغلب علائم آپنه خواب را ارزیابی می‌کند که بیانگر اختلالی است که در آن تنفس به طور مداوم در طول خواب متوقف شده و دوباره آغاز می‌شود. علائم آپنه خواب شامل موارد زیر است:
- خواب آلودگی در طول روز با وجود استراحت کافی
- خروپف مداوم و بلند
- دوره‌هایی که در حین خواب فرد نفس خود را در سینه نگه می‌دارد، که به دنبال واکنش نفس نفس زدن برای ورود هوا رخ می‌دهد.
- بیدار شدن‌های مکرر در طول شب
- بی قراری در خواب
از دیگر موارد کاربرد تست خواب می‌توان به نقش کمک کننده‌ی این تست در تشخیص اختلالات خواب اشاره کرد؛ از جمله:
- نارکولپسی یا حمله خواب، که شامل خواب آلودگی شدید و حملات خواب در طول روز است.
- اختلالات تشنج مرتبط با خواب
- اختلالات حرکتی دوره‌ای اندام ها یا سندرم پای بی‌قرار، که شامل خم و راست شدن غیرارادی پاها در هنگام خواب است.
- اختلال رفتاری خواب REM، که شامل انجام اعمال دیده شده در رویا در حین خواب است.
- بی خوابی مزمن، که شامل مشکل در به‌خواب رفتن یا ادامه خواب است.
موسسه ملی قلب، ریه و خون (NHLBI) هشدار می‌دهد که اختلالات خواب درمان نشده خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی، فشار خون بالا و سکته مغزی را افزایش می‌دهد. همچنین بین اختلالات خواب و افزایش خطر صدمات ناشی از افتادن و تصادفات رانندگی ارتباط مستقیمی وجود دارد.
نحوه آمادگی برای تست خواب چیست
برای انجام پلی سومنوگرافی، فرد باید از مصرف الکل و کافئین در بعد از ظهر و عصر روز قبل از تست خودداری کند. الکل و کافئین می‌توانند با تاثیر بر الگوهای خواب و برخی از اختلالات خواب نتایج تست را مختل نماید. در واقع وجود این مواد شیمیایی در بدن نتایج تست خواب را تحت تأثیر قرار می‌دهد. همچنین باید از مصرف داروهای آرام بخش نیز خودداری شود.
در صورت استفاده از هر گونه دارویی، باید آن را به پزشک اطلاع داد تا در صورت نیاز به قطع مصرف، این کار را به موقع انجام داد.
اتفاقات روی داده در طول تست خواب چیست
این تست معمولاً در یک مرکز تخصصی خواب یا یک بیمارستان بزرگ انجام می‌شود. قرار ملاقات حدوداً دو ساعت پیش از خواب معمول فرد آغاز می‌شود. فرد یک شب کامل را در مرکز خواب، در یک اتاق خصوصی مشابه اتاق هتل سپری خواهد کرد. همچنین می‌توان تمامی وسایلی را که فرد روزانه از آن‌ها استفاده می‌کند، از قبیل لباس خواب، را همراه با خود آورد.
یک تکنسین با تحت نظر گرفتن شما حین خواب، پلی سومنوگرافی را اجرا می‌کند. وی می‌تواند داخل اتاق شما را ببیند و بشنود و نیز شما می‌توانید در طول شب حرف‌های او را بشنوید و با وی صحبت کنید. در طول تست خواب تکنسین موارد زیر را اندازه می‌گیرد:
- امواج مغزی
- حرکات چشم
- فعالیت عضلات اسکلتی
- ضربان و ریتم قلب
- فشار خون
- سطح اکسیژن خون
- الگو تنفسی، از جمله قطع شدن یا مکث موقت در تنفس
- وضعیت بدنی
- حرکت اندام‌ها
- خروپف و صداهای دیگر
برای ثبت این اطلاعات، تکنسین حس‌گرهای کوچکی به نام «الکترود» را روی مناطقی مانند سر، گیجگاه، سینه و گاها از بدن قرار دهند.
این حس‌گر‌ها دارای بخش‌های چسبنده‌ای هستند تا هنگام خواب روی پوست فر د باقی بمانند. کمربندهای الاستیک در اطراف سینه و معده، حرکات سینه و الگوهای تنفس را ثبت می‌کنند. گیره کوچک متصل به انگشت، میزان اکسیژن خون را کنترل می‌کند.
سنسورها به سیم‌های نازک و انعطاف پذیری متصل می‌شوند تا داده‌های به دست آمده را برای بررسی به رایانه بفرستند. در بعضی از مراکز خواب، تکنسین ها تجهیزات لازم برای فیلم‌برداری را نیز در اختیار دارند. ثبت فیلم به فرد و پزشک اجازه می‌دهد تا تغییرات وضعیت بدنی را نیز در طول شب بررسی کنند.
به‌احتمال زیاد فرد در مرکز خواب به راحتی رختخواب خود نخواهد بود، بنابراین ممکن است به خواب نرود یا به راحتی خواب در خانه نباشید. با این حال، این موارد معمولاً داده‌ها را تحت تاثیر قرار نمی‌دهند. نتایج دقیق پلی سومنوگرافی معمولاً نیازی به خواب کامل شبانه ندارد. صبح بعد از بیدارشدن از خواب، تکنسین سنسورها را جدا می‌کند و فرد می‌تواند همان روز از مرکز خواب خارج شده و فعالیت‌های عادی خود را از سر بگیرید.
خطرات تست خواب چیست
برای بررسی خطرات تست خواب باید گفت که پلی سومنوگرافی روشی بدون درد و غیرتهاجمی است، بنابراین نسبتاً عاری از خطر است. ممکن است تحریک جزئی پوستی ناشی از چسب‌هایی که الکترودها را به پوست وصل می‌کند، دیده شود.
جواب تست خواب
دریافت نتایج پلی سومنوگرافی ممکن است حدود سه هفته طول بکشد. تکنسین داده‌های حاصل از تست خواب را جمع‌آوری کرده و نمودار چرخه خواب فرد را ترسیم می‌کند. پزشک مرکز خواب جواب تست خواب و داده‌های تکنسین را به همراه تاریخچه پزشکی و خواب فرد به کار می‌گیرد تا به تشخیص صحیح برسد.
غیرطبیعی بودن نتایج پلی‌سومنوگرافی شما، ممکن است ناشی از بیماری‌های مرتبط با خواب زیر باشد:
- آپنه خواب یا سایر اختلالات تنفسی
- اختلالات تشنج
- اختلال حرکتی دوره‌ای اندام‌ها یا سایر اختلالات حرکتی
- نارکولپسی یا سایر علل خستگی غیرمعمول روزانه
برای تشخیص آپنه خواب، پزشک نتایج پلی‌سومنوگرافی را مطالعه می‌کند تا موارد زیر را شناسایی کند:
- فرکانس رخداد آپنه، که بعد از توقف تنفس به مدت ۱۰ ثانیه یا بیشتر رخ می‌دهد.
- فرکانس رخداد هیپوپنه، که بعد از مسدود شدن راه تنفس به مدت ۱۰ ثانیه یا بیشتر رخ می‌دهد.
با استفاده از این داده‌ها، پزشک می‌تواند نتایج را با شاخص آپنه-هیپوپنه (AHI) اندازه‌گیری کند. امتیاز AHI پایین تر از ۵ طبیعی است. این امتیاز همراه با داده‌های عادی امواج مغزی و حرکت ماهیچه‌ها معمولاً بیانگر عدم وجود آپنه خواب در فرد است.
امتیاز AHI درحدود ۵ یا بالاتر غیرطبیعی است. پزشک نتایج غیرطبیعی را بر روی نمودار نشان می‌دهد تا درجه آپنه خواب را نشان دهد:
- نمره ۵ تا ۱۵ نشان دهنده آپنه خواب خفیف است.
- نمره ۱۵ تا ۳۰ نشان دهنده آپنه خواب متوسط است.
- نمره بیشتر از ۳۰ نشان دهنده آپنه خواب شدید است.
گام بعدی پس از انجام تست خواب چیست
اگر تشخیص آپنه خواب بریا فرد گذاشته شد، پزشک احتمالاً استفاده از یک دستگاه فشار هوای مداوم مثبت (CPAP) را توصیه کند. این دستگاه در هنگام خواب جریان هوای مداومی را در داخل بینی یا دهان برقرار می‌کند. در پلی سومنوگرافی بعدی، تنظیمات مناسب CPAP را مشخص می‌کند.
در ادامه در صورت تشخیص اختلال خواب دیگر، پزشک در مورد گزینه‌های درمانی مناسب را با فرد در میان خواهد گذاشت.
