با توجه به شیوع بالای زردی در نوزادان، در این مقاله به بررسی علل زردی نوزاد، علایم و نشانه های آن، روش های بررسی و تشخیص و در نهایت درمان زردی نوزاد می‌پردازیم.
زردی نوزاد، تغییر رنگ پوست و چشم نوزاد به رنگ زرد است. زردی نوزاد به دلیل بالا بودن بیلی‌روبین، که یک رنگدانه زرد مربوط به تجزیه گلبول های قرمز است، ایجاد می‌شود.
زردی خصوصاً در نوزادانی که قبل از ۳۸ هفتگی متولد می‌شوند (نوزادان نارس) و برخی از نوزادانی که با شیر مادر تغذیه می‌شوند، یک اختلال شایع است. زردی نوزاد معمولاً به این دلیل رخ می دهد که کبد کودک به اندازه کافی بالغ نیست تا بتواند بیلی‌روبین اضافی خون را پاکسازی کند. در برخی از نوزادان، یک بیماری اساسی ممکن است عامل زردی باشد.
زردی در بیشتر نوزادانی که بعد از هفته ۳۵ بارداری به دنیا می آیند، نیاز به درمان ندارد. به ندرت، بیلی‌روبین بالای خون می تواند یک نوزاد را در معرض آسیب مغزی قرار دهد، خصوصاً در صورتی که با برخی از عوامل خطر خاص برای زردی شدید همراه باشد.
علایم زردی نوزاد
زرد شدن پوست و سفیدی چشم ها – نشانه اصلی زردی نوزاد – معمولاً بین روز دوم و چهارم پس از تولد ظاهر می شود.
برای بررسی زردی نوزاد، به آرامی روی پیشانی یا بینی کودک خود فشار دهید. اگر در جایی که فشار داده اید، پوست زرد به نظر می رسد، احتمالاً کودک شما زردی خفیفی دارد. اگر کودک شما زردی ندارد ، باید رنگ پوست برای لحظه ای کمی روشن‌تر از رنگ طبیعی خود به نظر برسد.
کودک خود را در شرایط نور مناسب و ترجیحا در نور طبیعی روز معاینه کنید.
چه زمانی برای درمان زردی نوزاد به پزشک مراجعه کنم؟
سیاست اکثر بیمارستانها، بررسی نوزادان از نظر زردی قبل از ترخیص است. آکادمی اطفال آمریکا توصیه می کند که نوزادان در طول معاینات روتین پزشکی و حداقل هر ۸ تا ۱۲ ساعت در بیمارستان، از نظر زردی معاینه شوند.
کودک شما باید بین روزهای سوم تا هفتم پس از تولد، که معمولاً بیلی روبین به اوج خود می رسد، از نظر زردی مورد معاینه قرار گیرد. اگر کودک شما زودتر از ۷۲ ساعت پس از تولد مرخص شده است، طی دو روز بعد از ترخیص برای بررسی از نظر زردی مجددا به پزشک خود مراجعه کنید.
علایم زیر ممکن است نشانگر زردی شدید یا عوارض ناشی از بیلی روبین اضافی باشد.
پوست کودک شما زردتر می‌شود.
پوست روی شکم، بازوها یا پاهای کودک شما زرد به نظر می‌رسد.
سفیدی های چشم کودک شما به رنگ زرد به نظر می‌رسد.
به نظر می رسد کودک شما بی‌حال یا بیمار است و تمایلی به بیدار شدن ندارد.
کودک شما وزنگیری مناسب ندارد و یا خوب شیر نمی‌خورد.
کودک شما گریه های بلند دارد.
کودک شما علایم دیگری دارد که شما را نگران می‌کند.
علت زردی نوزاد
بیلی‌روبین بالای خون (هایپربیلی‌روبینمی)، عامل اصلی زردی است. بیلی‌روبین، که عامل رنگ زرد پوست و چشم است، رنگدانه ای است که از تجزیه گلبولهای قرمز آزاد می‌شود.
نوزادان به دلیل تولید بیشتر و تجزیه سریعتر گلبول های قرمز در چند روز اول زندگی، بیلی‌روبین بیشتری نسبت به بزرگسالان تولید می‌کنند. به طور معمول، کبد بیلی‌روبین را از جریان خون فیلتر کرده و آن را در مجاری روده رها می‌کند. کبد نابالغ یک نوزاد معمولاً نمی‌تواند به سرعت کافی بیلی‌روبین را تصفیه کند، و باعث بالا رفتن میزان بیلی‌روبین خون می‌شود. این نوع زردی در نوزادان زردی فیزیولوژیک نامیده می شود و به طور معمول در روز دوم یا سوم زندگی ظاهر می‌شود.
علل دیگر
یک اختلال اساسی ممکن است باعث زردی نوزاد شود. در این موارد، زردی اغلب زودتر یا خیلی دیرتر از زمان معمول و مورد انتظار ظاهر می‌شود. بیماری ها یا شرایطی که می‌تواند باعث زردی شود شامل موارد زیر است.
خونریزی داخلی (خونریزی)
عفونت در خون کودک شما (سپسیس)
سایر عفونتهای ویروسی یا باکتریایی
ناسازگاری بین خون مادر و خون کودک
نقص کبد
آترزی صفراوی، شرایطی که مجاری صفراوی کودک را مسدود یا زخم است.
کمبود آنزیم
ناهنجاری گلبول های قرمز که باعث می شود سریعتر تجزیه شوند.
مهمترین عوامل خطر زردی، خصوصاً زردی شدید که می‌تواند عوارض ایجاد کند، شامل موارد زیر است.
زایمان زودرس
نوزادی که قبل از ۳۸ هفتگی متولد شده است، ممکن است به همان سرعت نوزادان ترم نتواند بیلی‌روبین را پردازش کند. نوزادان نارس همچنین ممکن است کمتر تغذیه کنند و حرکات روده کمتری داشته باشند، در نتیجه بیلی‌روبین کمتری از طریق مدفوع دفع می‌شود.
کبودی قابل توجه در هنگام تولد
نوزادانی که هنگام زایمان دچار ضرب دیدن و کبودی می‌شوند، ممکن است بخاطر شکسته شدن گلبول های قرمز بیشتر، بیلی‌روبین بیشتری داشته باشند.
ناسازگاری خونی
اگر گروه خونی مادر با نوزاد متفاوت باشد، ممکن است کودک آنتی بادی مادری را از طریق جفت دریافت کند که باعث تجزیه غیر طبیعی و سریع گلبول های قرمز می شود.
تغذیه مادر برای زردی نوزاد
نوزادانی که با شیر مادر تغذیه می‌شوند، به ویژه کودکانی که در تغذیه با شیر مادر مشکل دارند و یا تغذیه کافی از شیر مادر ندارند، بیشتر در معرض خطر یرقان هستند. کم آبی یا کمبود کالری ممکن است در بروز زردی نقش داشته باشد. با این حال، به دلیل فواید شیردهی، متخصصان هنوز آن را توصیه می‌کنند. مهم است که مطمئن شوید کودک شما به اندازه کافی غذا می‌خورد و به اندازه کافی هیدراته می‌شود.
نژاد
مطالعات نشان می دهد که خطر ابتلا به زردی در نوزادان با اجداد شرق آسیا بالاتر است.
عوارض زردی نوزاد
مقادیر بسیار بالای بیلی‌روبین که باعث زردی شدید می‌شود در صورت عدم درمان عوارض جدی ایجاد می‌کند.
انسفالوپاتی حاد بیلی‌روبین
بیلی‌روبین برای سلول های مغز سمی است. اگر کودک زردی شدید داشته باشد، احتمال انتقال بیلی‌روبین به مغز وجود دارد. درمان سریع ممکن است از عوارض پایدار و قابل توجه جلوگیری کند.
علایم انسفالوپاتی حاد بیلی‌روبین در کودک مبتلا به زردی شامل موارد زیر است.
بی‌حالی
خواب‌آلودگی
گریه بلند
مکیدن یا تغذیه ضعیف
قوس به عقب گردن و بدن (گردن و بدن کودک به عقب خم می‌شود)
تب
کرن ایکتروس
کرن ایکتروس سندرومي است كه در آن آنسفالوپاتي حاد بيلي‌روبين باعث آسيب دائمي و پایدار در مغز می‌شود. خود کرن ایکتروس ممکن است منجر به عوارض زیر شود.
حرکات غیر ارادی و کنترل نشده (فلج مغزی آتتوئید)
نگاه خیره به سمت بالا
از دست دادن شنوایی
رشد نامناسب مینای دندان.
پیشگیری از زردی در نوزاد
بهترین پیشگیری از زردی، تغذیه مناسب نوزاد است. برای نوزادانی که با شیر مادرتغذیه می‌شوند در چند روز اول زندگی باید ۸ تا ۱۲ نوبت تغذیه داشته باشند. نوزادانی که با شیر خشک تغذیه می‌شوند معمولاً باید در هفته اول زندگی، هر دو تا سه ساعت 1 تا ۲ اونس (حدود ۳۰ تا ۶۰ میلی لیتر) شیر خشک دریافت کنند.
تشخیص زردی نوزاد
پزشک شما به احتمال زیاد بر اساس ظاهر کودک شما زردی نوزاد را تشخیص خواهد داد. با این حال، هنوز هم لازم است که میزان بیلی‌روبین خون کودک شما اندازه گیری شود. سطح بیلی‌روبین (شدت یا درجه زردی نوزاد) دوره درمان را تعیین می‌کند و اینکه زردی نوزاد چقدر طول می‌کشد به میزان بیلی‌روبین خون مربوط است. آزمایشات تشخیص زردی و اندازه گیری بیلی‌روبین شامل موارد زیر است.
معاینه بدنی
آزمایش نمونه خون کودک شما
آزمایش پوستی با وسیله ای به نام بیلی‌روبینومتر از طریق پوست، که بازتاب نور ویژه ای که از پوست ساطع شده را اندازه گیری می‌کند.
اگر شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد زردی کودک شما ناشی از یک اختلال زمینه ای است، ممکن است پزشک آزمایش خون اضافی یا آزمایش ادرار درخواست کند.
درمان زردی نوزاد
زردی خفیف نوزادان معمولاً طی دو یا سه هفته به خودی خود برطرف می‌شود. در مورد زردی متوسط یا شدید، ممکن است کودک شما نیاز به ماندن بیشتر در بخش داشته باشد یا در بیمارستان بستری شود.
درمان هایی برای کاهش سطح بیلی‌روبین در خون کودک شما ممکن است شامل موارد زیر باشد.
نقش تغذیه کمکی و مکمل ها در درمان زردی نوزاد
برای جلوگیری از کاهش وزن کودک و اطمینان از اینکه کودک شما از غذای کافی دریافت می‌کند، پزشک شما ممکن است تغذیه کمکی یا مصرف مکمل را توصیه کند.
نور درمانی (فوتوتراپی) برای درمان زردی نوزاد
یکی از روش های معمول درمان زردی نوزاد است. ممکن است کودک شما در زیر لامپ مخصوصی قرار گیرد که در طیف آبی-سبز تابش می کند. نور شکل و ساختار مولکولهای بیلی‌روبین را تغییر می‌دهد به گونه ای که می‌توانند از ادرار و مدفوع دفع شوند. در طول درمان، کودک شما فقط محافظ چشم خواهد پوشید. درمان با نور ممکن است با استفاده از یک پد تابش یا تشک تکمیل شود.
ایمونوگلوبولین داخل وریدی (IVIG)
زردی ممکن است به تفاوت بین گروه خون مادر و نوزاد مربوط باشد. این وضعیت باعث می‌شود کودک آنتی بادی مادری را از طریق جفت دریافت کند و به این ترتیب تجزیه گلبول های قرمز نوزاد تسریع می‌شود. تزریق داخل وریدی ایمونوگلوبولین -پروتئین خونی که می تواند باعث کاهش سطح آنتی بادی ها شود- ممکن است زردی را کاهش داده و نیاز به تعویض خون را کاهش دهد، اگرچه نتایج آن قطعی نیست.
تعویض خون برای درمان زردی نوزاد
به ندرت، هنگامی که یرقان شدید به هیچ یک از درمان های دیگر پاسخ نمی‌دهد، ممکن است کودک به تعویض خون نیاز داشته باشد. در این روش بطور مکرر مقادیر کمی از خون نوزاد برداشته می‌شود و با خون اهدایی جایگزین می‌گردد. به این ترتیب غلظت بیلی‌روبین و آنتی‌بادی‌های مادر پایین می‌آید. این روش درمان زردی نوزاد، در بخش مراقبت های ویژه نوزادان (NICU) انجام می‌شود.
سبک زندگی و درمان خانگی زردی نوزاد
هنگامی که زردی نوزاد شدید نیست، پزشک ممکن است تغییر در عادات غذایی را توصیه کند که می تواند سطح بیلی‌روبین را کاهش دهد. اگر سؤال یا نگرانی در مورد میزان و یا دفعات تغذیه کودکتان با شیر مادر دارید با پزشک خود مشورت کنید.
موارد زیر ممکن است زردی را کاهش دهد.
تغذیه مکرر کودک با شیر مادر
تغذیه مکرر شیر بیشتری به نوزاد می‌رساند و باعث تحرک بیشتر روده می‌شود. به این ترتیب میزان بیلی‌روبین دفع شده از مدفوع کودک را افزایش می‌دهد.
تغذیه کمکی
اگر کودک شما در شیرخوردن دچار مشکل شده است، یا دچار کاهش وزن یا کمبود آب بدن می‌باشد، پزشک ممکن است تغذیه با شیر خشک یا فرمولا را پیشنهاد کند. در بعضی موارد، پزشک ممکن است از شما بخواهد برای چند روز شیر دادن را قطع و از شیر خشک استفاده کنید. پس از چند روز مجددا تغذیه با شیر مادر را از سر بگیرید. از پزشک خود بپرسید که چه گزینه های تغذیه ای مناسب کودک شما است.
زمان ویزیت پزشک
سه تا هفت روز بعد از تولد میزان بیلی‌روبین در خون به اوج می‌رسد. بنابراین برای پزشک مهم است که کودک را در این بازه زمانی از نظر زردی معاینه کند.
بعد از ترخیص شما از بیمارستان، پزشک یا پرستارتان در مورد زردی نوزاد پیگیری خواهد کرد. اگر کودک شما یرقان داشته باشد، پزشک شما احتمال بروز زردی شدید را بر اساس چندین عامل ارزیابی می کند.
میزان بیلی‌روبین خون چقدر است؟
کودک شما نارس به دنیا آمده؟
وضعیت تغذیه نوزاد چگونه است؟
کودک شما چند روزه است؟
آیا کودک شما دچار کبودی یا ضرب دیدگی بعد از زایمان نشده؟
سابقه زردی شدید در خواهر و برادر نوزاد وجود داشته یا خیر؟
ویزیت پیگیری درمان زردی نوزاد
اگر عوامل خطر زردی شدید وجود داشته باشد، ممکن است پزشک از شما بخواهد یک یا دو روز بعد از ترک بیمارستان مجددا برای ویزیت مراجعه کنید.
سوالاتی که بطور معمول پزشکان در ویزیت پیگیری از شما خواهند پرسید.
تغذیه کودک چگونه است؟
آیا کودک شما با شیر مادر تغذیه می شود یا شیر خشک؟
دفعات شیردهی در طول شبانه روز حدودا چند نوبت بوده است؟
کودک شما در طول یک شبانه روز چند پوشک خیس می‌کند؟
عادت اجابت مزاج کودک چگونه است؟
آیا کودک شما در طول شب برای تغذیه از خواب بیدار می‌شود؟
آیا کودک شما مریض یا ضعیف به نظر می‌رسد؟
آیا تا بحال تغییراتی در رنگ پوست یا چشم کودک مشاهده کرده اید؟
اگر کودک شما زردی دارد، رنگ زرد در قسمت هایی از بدن غیر از صورت هم دیده می‌شود؟
آیا دمای بدن کودک شما پایدار بوده است؟
سوالاتی که شما می‌توانید با پزشکتان درمیان بگذارید.
آیا زردی شدید است؟
درجه زردی نوزاد من چقدر است؟
علت زردی چیست؟
زردی نوزاد چقدر طول می‌کشد؟
کودک من به چه آزمایشاتی نیاز دارد؟
آیا کودک من نیاز به شروع درمان زردی دارد؟
آیا لازم است نوزادم را در بیمارستان بستری کنم؟
چه موقع باید برای ویزیت مجدد مراجعه کنم؟
آیا تغذیه کودکم را به همین شیوه ادامه بدهم؟
آیا بروشورهای آموزشی در مورد زردی و تغذیه مناسب دارید؟
