تجربه بلوغ برای هرکسی متفاوت با دیگری است، اما مراحل بلوغ معمولا ثابت است و در سنین مشخصی از تکامل یک فرد اتفاق می‌افتد.
در این مقاله به نشانه ها و مراحل بلوغ دختران و پسران می‌پردازیم و اینکه والدین چگونه می‌توانند از نوجوان در این دوره حمایت کنند.
مراحل بلوغ در دختران
تجربه افراد از مراحل بلوغ متفاوت است.
زنان زودتر از مردان بالغ می‌شوند. بلوغ در زنان معمولا بین ۸ تا ۱۳ سالگی شروع می‌شود. این روند ممکن است تا سن ۱۴ سالگی ادامه یابد، اگرچه ممکن است کمی بیشتر طول بکشد.
مرحله اول شامل تغییرات قبل از بلوغ است. اینها تغییراتی هستند که در بدن وجود دارند، اما هنوز قابل مشاهده نیستند.
رشد سینه ها
یکی از اولین تغییرات جسمی که زنان در دوران بلوغ متوجه آن می شوند ، تغییرات مرتبط با رشد سینه هاست.
مرحله اولیه، رشد جوانه های پستانی است. تورم کوچکی در زیر نوک پستان ظاهر می‌شود و ناحیه پوست اطراف نوک پستان، معروف به آرئولا، بزرگتر می‌شود.
طی روند بلوغ، سینه ها به آرامی شروع به رشد می‌کنند. با شروع تغییرات سینه، خانمها ممکن است احساس خستگی یا درد را تجربه کنند. معمولا پستان ها با سرعت متفاوتی رشد می‌کند، که اغلب با گذشت زمان از بین خواهد رفت.
در سن ۱۷-۱۸ سالگی، رشد سینه ها کامل می‌شود. اگرچه ممکن است این رشد تا اوایل دهه ۲۰ ادامه یابد.
رشد موهای زاید
همچنین در مناطقی مانند پاها و بازوها رشد مو بیشتر می‌شود. به طور متوسط در حدود ۱۲ سالگی، در زنان رشد موی زیربغل شروع می‌شود.
رشد موهای عانه بیشتر شده و به تدریج ضخیم تر می‌شوند و مساحت بیشتری از ناحیه تناسلی را می پوشانند. در مراحل پایانی بلوغ، موهای زاید ممکن است تا قسمت بالای ران رشد کنند.
عادت ماهانه
در زنان معمولاً ۲ سال پس از شروع رشد سینه پریودها شروع می‌شود. اولین قاعدگی بین ۱۰ تا ۱۶.۵ سالگی اتفاق می‌افتد. همچنین طبیعی است که خانم ها ترشحات سفید واژینال داشته باشند.
تغییرات قد و وزن
رشد قدی زنان در دوران بلوغ ادامه دارد. در مراحل اولیه بلوغ، زنان ممکن است ۵-۶ سانتی متر در سال رشد کنند. در مراحل بعد، این میزان می‌تواند تا ۷ تا ۸ سانتی متر در سال افزایش یابد. رشد قدی زنان معمولاً در حدود سن ۱۶ سالگی متوقف می‌شود.
همچنین در این دوره وزن زنان افزایش یافته و چربی بیشتری اطراف بازوها، ران ها و پشت تجمع می‌یابد. باسن پهن‌تر می‌شود، در حالی که کمر باریک می گردد.
مراحل بلوغ پسران
تغییرات بیضه و آلت تناسلی
یکی از اولین تغییرات مردان در دوران بلوغ، بزرگ شدن و تیره‌‌تر شدن اسکروتوم (بیضه) است. پس از رشد بیضه، آلت تناسلی نیز شروع به رشد می‌کند.
رشد موهای زاید
طی بلوغ موهای زاید روی بیضه ها شروع به رشد می‌کند که به تدریج ناحیه بزرگی را در اطراف دستگاه تناسلی می‌پوشاند. این موها رفته رفته تیره تر و زبرتر می‌شود.
در مراحل بعدی بلوغ ممکن است رشد موهای زاید تا ران و شکم گسترش یابد. مردان همچنین در زیربغل، پاها و معمولاً در صورت و سینه خود مو خواهند داشت.
تغییرات قد و وزن
در مراحل اولیه بلوغ، مردان حدود ۵-۶ سانتی متر رشد می‌کنند. در مراحل بعدی بلوغ، این میزان به ۷-۸ سانتی متر و سپس ۱۰ سانتی متر در سال افزایش می‌یابد. رشد قدی مردان معمولاً در ۱۷ سالگی متوقف می شود.
تغییرات قد ممکن است در نقاط عطف رشد اتفاق بیفتد، در این دوره نوجوانان ممکن است طی چند ماه خیلی سریع رشد کنند. این دوره معمولا با یک دوره رشد آهسته تر ممکن است دنبال شود. همچنین مردان در دوران بلوغ عضلانی تر می شوند.
تغییرات هورمونی در دوران بلوغ گاهی ممکن است باعث تورم جزئی پستان در مردان شود. تورم پستان یکی از مراحل شایع و موقت در بلوغ مردان است.
تغییرات صدا
طی بلوغ صدای مردان بم‌تر می‌شود، اما ممکن است مدتی صدای زیر را تجربه کنند. این بدان معناست که صدا ممکن است قبل از بم شدن کامل، یک دوره جابجایی بین صدای زیر و بم را طی کند.
با شروع تولید اسپرم در بدن، مردان دچار نعوظ خواهند شد. همچنین ممکن است مردان هنگام خواب دچار انزال شوند، که آن را احتلام شبانه یا «wet dream» می‌نامند.
مشکلات احتمالی بلوغ دختران و پسران
بلوغ زودرس
اگر افراد زودتر از سن معمول بلوغ را تجربه کنند، ممکن است پزشک به این موضوع به عنوان بلوغ زودرس اشاره کند.
در خانم ها، بلوغ زودرس ظهور علائم و نشانه های بلوغ قبل از ۸ سالگی ودر مردان، قبل از ۹ سالگی است.
بلوغ زودرس ممکن است نتیجه بیماری پزشکی زمینه ای باشد. برخی از دلایل بلوغ زودرس شامل موارد زیر است:
- مشکلات سیستم عصبی مرکزی
- بیماری های ژنتیکی
- سابقه خانوادگی
- تومورهایی که بر تخمدانها، مغز، غده هیپوفیز یا غدد فوق کلیوی تأثیر می‌گذارند
- ترشح زودرس هورمون های بلوغ بدون علت شناخته شده
تاخیر بلوغ
بلوغ تاخیری یعنی هیچ علائم جسمی از بلوغ در سن ۱۳ سالگی در دختران و تا ۱۴ سالگی در پسران وجود ندارد.
علائم بلوغ تاخیری دختران
- بیش از ۴ سال فاصله بین اولین علائم رشد سینه و پریود اول
- فقدان رشد سینه تا ۱۳ سالگی
- عدم آغاز پریودها تا سن ۱۴ تا ۱۶ سالگی .
علائم تاخیر در بلوغ پسران
- عدم رشد بیضه ها تا سن ۱۴ سالگی
- عدم رشد اندام های جنسی بعد از بیش از ۴ سال از شروع اولین علایم بلوغ
- نبود موهای زاید تا سن ۱۵ سالگی.
در صورت بروز هر یک از علایم ذکر شده فرد باید به پزشک مراجعه کند.
دلایل تاخیر بلوغ دختران و پسران
- سابقه خانوادگی بلوغ تاخیری
- اختلالات کروموزومی یا ژنتیکی
- بیماری مزمن
- تومورهای غده هیپوفیز یا هیپوتالاموس
سخنی با والدین
کودکان طی مراحل بلوغ دچار تغییرات جسمی و عاطفی زیادی می شوند و ممکن است مشکلات زیادی تجربه کنند. از جمله:
- نوسانات خلقی
- عدم اعتماد به نفس
- خودآگاهی
- مشکلات مربوط به شکل بدن
- هر دو جنس زن و مرد ممکن است طی مراحل بلوغ دچار آکنه شوند. این به دلیل تغییر بدن و افزایش تولید هورمون است. ازدیاد این هورمون ها با تولید چربی اضافی به ایجاد آکنه کمک می‌کند. شستن روزانه صورت با پاک کننده ها ممکن است به کنترل آکنه کمک کند.
- طی مراحل بلوغ، تعریق بیشتر می‌شود. بهداشت روزانه ضروری است و به جلوگیری از بوی بد بدن کمک می‌کند. استفاده از دئودورانت ها هم برای کنترل این مشکل مناسب خواهد بود.
- بعضی اوقات، قسمتهای خاصی از بدن مانند دست، پا یا بازوها با سرعت بیشتری نسبت به بقیه بدن رشد می‌کند. این ممکن است باعث عدم هماهنگی جزئی و موقتی شود.
والدین بهتر است این مسائل را با نوجوانان خود در میان بگذارند تا هرگونه شرمساری یا اضطرابی که ممکن است نسبت به تغییرات بدن خود احساس کنند، برطرف شود.
- نوجوانان در این دوره احساسات عاشقانه یا جنسی نسبت به جنس مخالف یا همجنس را تجربه کنند. برخی از نوجوانان نیز ممکن است از جنسیت خود ناراضی باشند.
صحبت در مورد روند طبیعی و مراحل بلوغ با نوجوانان و حمایت از آنها می‌تواند به رفع هرگونه اضطراب یا احساس سردرگمی که ممکن است در دوران بلوغ تجربه کنند، کمک کند.
مشاوره برنامه ریزی شده والدین در مورد نحوه گفتگو در مورد مراحل و مشکلات بلوغ با نوجوانان ممکن است مفید باشد.
