سردرد در کودکان بسیار شایع است و معمولاً اهمیت زیادی ندارد. کودکان هم مانند بزرگسالان، می‌توانند انواع مختلفی از سردردها از جمله میگرن یا سردردهای مربوط به استرس را تجربه کنند. کودکان همچنین می‌توانند سردرد مزمن روزانه داشته باشند.
در برخی موارد، علت سردرد در کودکان عفونت، استرس زیاد یا اضطراب یا ضربه به سر می‌باشد. توجه به علائم سردرد فرزندتان بسیار مهم است و در صورت بدتر شدن سردرد یا بروز آن، بهتر است با پزشک مشورت کنید.
سردرد در کودکان معمولاً با مسکن و عادت های سالم مانند برنامه منظم خواب و تغذیه قابل درمان است.
علایم ونشانه های سردرد در کودکان
کودکان همان نوع سردردهایی را که بزرگسالان ممکن است داشته باشند،تجربه می‌کنند، اما علایم آنها ممکن است کمی متفاوت باشد. به عنوان مثال، سردرد میگرن در بزرگسالان اغلب حداقل چهار ساعت طول می‌کشد اما در کودکان، ممکن است بسیار کمتر از این باشد.
علایم متفاوت، تشخیص دادن نوع سردرد در کودکان را، به خصوص در کودک کوچکتر که نمی‌تواند علایم را توصیف کند، دشوار می‌کند.
میگرن، یکی از انواع سردرد در کودکان
علایم میگرن
- سردرد ضربان دار
- دردی که با فشار بدتر می‌شود
- حالت تهوع
- استفراغ
- درد شکم
- حساسیت شدید به نور و صدا
حتی نوزادان می‌توانند میگرن داشته باشند. کودکان کوچکتر برای ابراز سردرد ممکن است گریه کند و سر خود را با دست ها نگه دارد تا نشان دهنده درد شدید باشد.
سردرد تنشی در کودکان
علایم سردرد تنشی
- احساس فشار در عضلات سر یا گردن
- درد خفیف تا متوسط، بدون فشار در هر دو طرف سر
- دردی که با فعالیت بدنی بدتر نمی‌شود
- سردردی که با حالت تهوع یا استفراغ همراه نیست
کودکان کوچکتر ممکن است بخواهند بیشتر بخوابند. سردردهایی از نوع تنشی می توانند از ۳۰ دقیقه تا چند روز ادامه داشته باشند.
سردرد خوشه ای یا کلاستر در کودکان
سردردهای خوشه ای در کودکان زیر ۱۰ سال بسیار نادر است.
معمولا بصورت مجموعه ای متشکل از ۵ دفعه سردرد یا بیشتر رخ می‌دهد که از یک سردرد در هر روز تا هشت بار در یک روز متغیر است.
- دردهای شدید و ضربان دار در یک طرف سر که کمتر از سه ساعت طول بکشد.
- با اشک ریزش، احتقان، آبریزش بینی یا بی قراری و تحریک همراه است.
سردرد روزانه مزمن در کودکان
پزشکان از عبارت «سردرد مزمن روزانه» یا CDH برای میگرن و سردردهایی استفاده می‌کنند که بیش از ۱۵ روز در ماه رخ می دهد. CDH ممکن است در اثر عفونت، ضربه به سر یا مصرف داروهای ضددرد و مسکن هم ایجاد شود.
چه زمانی سردرد کودکان نیاز به ویزیت پزشک دارد؟
بیشتر سردردها جدی نیستند، اما اگر فرزندتان نشانه های زیر را دارد بهتر است با پزشک مشورت کنید.
- سردرد فرزندتان را از خواب بیدار می‌کند.
- سردرد بدتر یا بیشتر شده است.
- سردرد شخصیت فرزندتان را تغییر داده است.
- بدنبال ضربه به سر ایجاد شده.
- استفراغ مداوم یا تغییرات بینایی دارد.
- همراه با تب و درد یا سفتی گردن است.
علل سردرد در کودکان
عوامل متعددی می‌تواند باعث سردرد کودک شود.
بیماری و عفونت
بیماری های شایعی مانند سرماخوردگی، آنفولانزا و عفونت گوش و سینوس برخی از شایع ترین علل سردرد در کودکان است. به ندرت، مننژیت یا آنسفالیت ممکن است باعث سردرد شود.
ضربه به سر
برآمدگی و کبودی سر می‌تواند باعث سردرد شود. اگرچه بیشتر آسیب دیدگی های سر، جزئی است، اگر به سر کودک شما ضربه محکمی وارد شده یا سردرد کودک پس از آسیب رفته رفته بدتر شد، با پزشک تماس بگیرید.
عوامل عاطفی
استرس و اضطراب -که شاید ناشی از مشکلات با همسالان، معلمان یا والدین باشد- می‌تواند در سردردهای کودکان نقش داشته باشد. کودکان مبتلا به افسردگی ممکن است از سردرد شکایت کنند.
سابقه ژنتیکی
سردردها به ویژه میگرن در خانواده های با سابقه مثبت شایعتر است.
غذاها و نوشیدنی های خاص
نیترات -نگهدارنده مواد غذایی موجود در گوشتهای سالم، مانند بیکن، بولونیا و هات داگ- می‌تواند باعث سردرد شود. همچنین، کافئین زیاد -که در سودا، شکلات، قهوه و چای وجود دارد- می‌تواند باعث سردرد شود.
مشکلات مغزی
به ندرت، تومور مغزی یا آبسه یا خونریزی در مغز با ایجاد اثر فشاری روی مغز باعث سردرد مزمن می‌شود. به طور معمول در این موارد علایم دیگری مانند مشکلات بینایی، سرگیجه و عدم تعادل هم وجود دارد.
عوامل خطر ایجاد سردرد در کودکان
هر کودکی می‌تواند دچار سردرد شود، اما در این افراد شایعتر است:
- دختران بعد از رسیدن به بلوغ
- کودکانی که سابقه خانوادگی سردرد یا میگرن دارند
- نوجوانان
پیشگیری از سردرد در کودکان
موارد زیر ممکن است به شما در جلوگیری از سردرد یا کاهش شدت سردرد در کودکان کمک کند.
رفتارهای سالم را تمرین کنید.
رفتارهایی که باعث ارتقاء سلامت عمومی می شوند ممکن است به جلوگیری از سردرد در کودکان کمک کند. این سبک زندگی شامل خواب مناسب، فعالیت بدنی سالم، خوردن وعده های غذایی سالم و میان وعده ها ، نوشیدن چهار تا هشت لیوان آب در روز و پرهیز از مصرف کافئین است.
استرس را کاهش دهید.
استرس و برنامه های شلوغ ممکن است دفعات سردرد را افزایش دهد. نسبت عوامل استرس‌زای زندگی فرزندتان، مانند مشکل در انجام تکالیف مدرسه یا روابط با همسالان، هوشیار باشید. اگر سردردهای فرزند شما با اضطراب یا افسردگی مرتبط است، صحبت با یک مشاور را در نظر بگیرید.
تاریخچه سردردها را به یاد داشته باشید.
ثبت سردردهای کودکان می تواند در تعیین دلایل سردرد به شما کمک کند. توجه داشته باشید که سردردها چه زمانی شروع می‌شوند، چه مدت دوام می‌یابند و چگونه یا با چه چیزی تسکین می‌یابند.
پاسخ فرزندتان را نسبت به مصرف هرگونه داروی سردرد ثبت کنید. با گذشت زمان، مواردی که در «دفترچه سردرد» ثبت کرده اید، به شما در درک علایم فرزندتان کمک می‌کند تا بتوانید اقدامات پیشگیرانه خاصی انجام دهید.
از محرک های سردرد در کودکان پرهیزکنید.
از خوردن هر نوع غذا یا نوشیدنی که باعث سردرد می‌شود، مثل کافئین، پرهیز کنید. «دفترچه سردرد» می‌تواند به شما در تعیین آنچه باعث سردردهای فرزندتان می‌شود، کمک کند. بنابراین می دانید که باید از چه پرهیز کنید.
دستورات پزشک خود را دنبال کنید.
اگر سردرد شدید باشد، روزانه اتفاق بیفتد و در شیوه زندگی طبیعی فرزندتان تداخل ایجاد کند، پزشک ممکن است مصرف داروهای پیشگیرانه را توصیه کند.
برخی از داروهای مصرف شده در فواصل منظم -مانند داروهای ضد افسردگی خاص یا داروهای ضد تشنج- ممکن است باعث کاهش دفعات و شدت سردرد شوند.
تشخیص علت سردرد در کودکان
برای تشخیص ماهیت سردرد در کودکان، پزشک احتمالاً به دنبال این موارد خواهد بود.
تاریخچه سردرد کودکان
پزشک از شما و فرزندتان می خواهد سردردها را با جزئیات شرح داده و ببینید که الگو یا محرکی برای سردردها وجود دارد یا نه.
معاینه بدنی
پزشک معاینه جسمی، از جمله اندازه گیری قد، وزن، دور سر، فشار خون، نبض کودک و معاینه چشم ، گردن ، سر ، شانه ها و ستون فقرات فرزندتان را برحسب نیاز انجام خواهد داد.
معاینه سیستم عصبی
پزشک شما وجود هرگونه مشکل در حرکات و هماهنگی حرکات را بررسی می‌کند.
اگر معاینات فرزند شما سالم است و سردرد تنها علامت است، معمولاً آزمایش و بررسی دیگری لازم نیست.
در برخی موارد، اسکن و ارزیابی های دیگر می‌تواند به تشخیص علت سردرد در کودکان کمک کند. این ارزیابی ها شامل موارد زیر می‌باشد.
تصویربرداری رزونانس مغناطیسی MRI
MRI از یک آهنربای قدرتمند برای تولید برش های دقیق از مغز استفاده می‌کند. اسکن MRI به پزشکان در تشخیص تومورها، سکته های مغزی، آنوریسم ها، بیماری های عصبی و سایر ناهنجاری های مغزی کمک می‌کند. همچنین می توان از MRI برای بررسی رگ های خونی تأمین کننده مغز استفاده کرد.
اسکن توموگرافی کامپیوتری CT
در این روش تصویربرداری از یک سری پرتوهای ایکس به کار رفته استفاده شده است که نمای مقطعی از مغز فرزند شما را فراهم می‌کند. این به پزشکان کمک می‌کند تا تومورها، عفونت ها و سایر مشکلات را تشخیص دهند.
آنالیز مایع مغزی نخاعی LP
اگر پزشک شما مشکوک است که یک بیماری زمینه ای مانند مننژیت باکتریایی یا ویروسی باعث سردرد فرزند شماست، ممکن است LP را توصیه کند. در این روش، یک سوزن نازک بین دو مهره در قسمت تحتانی کمر وارد می‌شود تا نمونه از مایع مغزی نخاعی برای آنالیز آزمایشگاهی استخراج شود.
درمان سردرد در کودکان
معمولاً می‌توانید سردرد کودکان را در خانه با استراحت، کاهش سر و صدا، مایعات زیاد، وعده های غذایی متعادل و مسکن کاهش دهید. اگر فرزند شما بزرگتر است و سردردهای مکرر دارد، استراحت و آموزش مدیریت استرس نیز می‌تواند کمک کننده باشد.
داروها
مسکن ها
استامینوفن یا ایبوپروفن به طور معمول می‌تواند سردرد کودکان را تسکین دهد. به محض شروع اولین علامت سردرد باید مصرف شوند.
در هنگام دادن آسپرین به کودکان یا نوجوانان احتیاط کنید. اگرچه آسپرین برای استفاده در کودکان بالای ۳ سال مورد تأیید است، اما كودكان و نوجوانانی كه از بیماری آبله مرغان یا علائم شبه آنفولانزا دارند هرگز نباید آسپرین مصرف كنند. آسپرین در چنین کودکانی با «سندرم ری»، یک بیماری نادر اما بالقوه تهدیدکننده زندگی مرتبط است. در صورت نگرانی با پزشک خود مشورت کنید.
داروهای تجویزی
داروهای تجویزی مثل تریپتان ها برای درمان میگرن، مؤثر هستند و می‌توان آنها را با خیال راحت در کودکان بالای ۶ سال استفاده کرد.
تذکر
استفاده بیش از حد از داروها خود عامل مهمی در سردرد کودکان است. با گذشت زمان، مسکن ها و سایر داروها ممکن است اثربخشی خود را از دست دهند. علاوه بر این، تمام داروها دارای عوارض جانبی هستند. اگر کودک شما به طور مرتب دارو مصرف می‌کند، خصوصا داروهای بدون نسخه پزشک، در مورد عوارض جانبی آن با پزشک خود صحبت کنید.
روشهای درمانی سردرد در کودکان
اگرچه به نظر نمی‌رسد استرس باعث سردرد کودکان شود، اما می‌تواند به عنوان محرک سردرد عمل کند یا سردرد را بدتر کند. افسردگی و سایر اختلالات سلامت روان نیز می‌توانند نقش داشته باشند. برای این شرایط، پزشک شما ممکن است یک یا چند روش توصیه کند.
آموزش ریلکسیشن
تکنیک های آرامش شامل تنفس عمیق، یوگا، مدیتیشن و شل کردن پیشرونده عضلات است که در هر زمان شما یک عضله را منقبض می‌کنید، سپس همان عضله را کاملاً شل و رها می‌کنید تا زمانی که عضلات بدن آرام شود. کودکان بزرگتر می‌توانند تکنیک های آرامش را با استفاده از کتاب یا فیلم یاد بگیرند. از این روش برای کنترل سردرد کودکان می‌توان بهره گرفت.
آموزش بیوفیدبک
بیوفیدبک به فرزند شما می آموزد که پاسخ های خاصی از بدن را که به کاهش درد کمک می‌کند، کنترل کند. در طی یک جلسه بیوفیدبک، فرزند شما به دستگاه هایی متصل می‌شود که عملکرد بدن نظیر انقباض عضلانی، ضربان قلب و فشار خون را کنترل و بازخورد می‌دهد.
فرزند شما سپس می‌آموزد که چگونه انقباض عضلانی را کاهش داده و ضربان قلب و تنفس خود را کند کند. هدف از بیوفیدبک، کمک به مقابله بهتر با سردرد کودکان و ورود به یک حالت آرامش است.
درمان شناختی رفتاری
این روش درمانی می‌تواند به فرزند شما کمک کند تا بتواند استرس را مدیریت کند و دفعات و شدت سردرد در کودکان را کاهش دهد. در این روش یک مشاور به کودک شما کمک می‌کند تا راه های مشاهده و کنار آمدن با حوادث زندگی را بهتر بیاموزد.
