آگورافوبیا یا برون هراسی نوعی اختلال روانی است که فرد از حضور در مکان‌ها و شرایط خاص که باعث ترس، احساس گیر افتادن ، درماندگی و خجالت‌زدگی او میشود ، دوری می‌کند. این مکان ممکن است یک موقعیت واقعی باشد، و یا یک شرایط پیش بینی شده توسط فرد، مانند استفاده از حمل و نقل عمومی، مکان‌های بسته یا آزاد، استادن در صف و حضور در شلوغی.
این ترس‌ها باعث ایجاد اضطراب در فرد می‌شوند. اگر این اضطراب رفته رفته شدیدتر شود، مقابله با آن سخت‌تر خواهد بود.
اکثر افرادی که دارای آگورافوبیا هستند پس از گذراندن یک یا چندین حملات پانیک به این اختلال دچار شده‌اند. در نتیجه این افراد از مکان‌هایی که ممکن است باعث یک حمله پانیک دیگر در آنها شود، دوری می‌کنند.
افراد دارای آگورافوبیا همچنین معمولا در اماکن عمومی، خصوصا جاهای شلوغ، احساس امنیت نمی‌کنند. در این مواقع فرد احساس می‌کند باید به همراه یک دوست یا آشنا در جمع حضور پیدا کند. اگر ترسی که در فرد ریشه کرده شدت یابد، فرد حتی تمایلی به ترک خانه نخواهد داشت.
اختلال آگورافوبیا نوعی بیماری چالش برانگیز به شمار می‌آید زیرا فرد درگیر دائم درحال مواجه شدن با ترس‌های خود است. اما روان‌درمانی و دارودرمانی برای این روزها هستند دیگر! با دنبال کردن راه‌های درمانی می‌توانید از زندگی راحت‌تر و لذت بخش‌تری برخوردار شوید.
علائم آگورافوبیا
افراد دارای اختلال برون هراسی یا آگورافوبیا معمولا از موارد زیر می‌ترسند:
- تنها ماندن در خانه
- شلوغی و انتظار در صف
- اماکن بسته مانند سینما، آسانسور و مغازه‌های کوچک
- مکان‌ها آزاد مثل محوطه پارکینگ، پل‌ها و پاساژ‌ها
- استفاده از حمل و نقل عمومی مانند اتوبوس ، هواپیما و قطار
علت ترس و دوری از این مکان‌ها این است که احساس می‌کنید اگر حملات پانیک یا دیگر علائمی که باعث خجالت شما میشود ظاهر شوند، جایی برای فرار و کسی برای کمک نخواهید داشت.
به علاوه:
- همیشه پس از حضور در مکان‌های شلوغ دچار ترس و اضطراب میشود
- ترس و اضطراب نسبت به خطر واقعی که وجود دارد، شدیدتر است
- همیشه سعی می‌کند از مکان‌های خاصی دوری کند، تنها بیرون نرود و نهایت تلاشش را برای تحمل شرایط می‌کند اما با این حال شدیدا پریشان است
- به علت ترس، اضطراب و بروسن هراسی در ارتباطات اجتماعی خود دچار مشکل میشود
- این ترس‌ها و هراس‌ها معمولا تا شش ماه یا بیشتر دست از سر فرد برنمی‌دارند
اختلال پانیک و آگورافوبیا
برخی افراد علاوه بر آگورافوبیا، به عارضه «اختلال پانیک» نیز دچار هستند. اختلال پانیک نوعی اختلال روانی است که در آن فرد حملات ترس ناگهانی را تجربه می‌کند. این ترس در عرض چند دقیقه به اوج می‌رسد و علائم ظاهری آن بروز می‌کنند (حمله پانیک).
در این هنگام فرد احساس می‌کند کنترلی در اعمالش ندارد و در حال سکته قلبی یا حتی مرگ است.
ترس از بروز حمله پانیک در فردی که تجربه چنین اختلالی را دارد، او را وادار می‌کند از مکان‌ها و کارهایی که به بروز حمله پانیک در او منجر می‌شوند، دوری کند.
علائم و نشانه‌های حمله پانیک به شرح زیر هستند:
- افزایش ضربان قلب
- سختی تنفس و احساس خفگی
- احساس درد و فشار در قفسه سینه
- سبکی سر و سرگیجه
- احساس لرز، بی‌حسی و مورمور شدن
- تعریق بیش از حد
- قرمز شدن رنگ پوست و لرزش ناگهانی
- ناراحتی در ناحیه شکم و اسهال
- احساس از دست دادن کنترل
- ترس از مرگ
زمان مناسب مراجعه به پزشک
آگورافوبیا می‌تواند فعالیت‌های اجتماعی و حرفه‌ای شما را کاملا محدود کند. علاوه بر آن شرکت در مناسبت‌ها و مدیریت رفتارها و فعالیت روزانه نیز برایتان دشوار میشود.
اجازه ندهید آگرافوبیا کنترل زندگی شما را در دست بگیرد و شما را از زیبایی‌های دنیای بیرون محروم کند. در صورت مشاهده علائم ذکر شده با یک پزشک تماس حاصل کنید.
انواع آگورافوبیا
آگورافوبیا در DSM-5 شامل دو نوع زیر میشود:
- آگورافوبیا همراه با اختلال پانیک
- آگورافوبیا بدون سابقه اختلال پانیک
در موارد خاص مشاهده میشود که بین افراد دارای آگورافوبیا هیچ حمله پانیکی در پیشینه‌ای پزشکی آنها دیده نمی‌شود. در این نوع از گذرهراسی یا آگورافوبیا نیز فرد از گیر افتادن در برخی شرایط خاص که فرار کردن و دور شدن از آن دشوار و حقارت آمیز به نظر می‌رسد، وحشت دارد.
اما این افراد معمولا از اینکه دچار یک حمله پانیک شوند هراس ندارند. ترس اصلی آنها در مورد بروز علائم فیزیکی پانیک و اضطراب و دیگر علائم ظاهری مانند استفراغ و میگرن شدید است. این افراد همچنین از اینکه بین جمع اختیار مثانه خود را از دست بدهند و یا از حال بروند و کمکی برای نجات آنها وجود نداشته باشد هراس دارند.
علت
بیولوژی (شامل وضعیت سلامت و ژنتیک) ، خلق و خو، استرس‌ها و تجربه‌های اکتسابی و محیطی نقش بسزایی در بروز اختلال آگورافوبیا دارد.
علائم خطر
با اینکه برون هراسی می‌تواند در کودکی یا بزرگسالی نیز خود را نشان دهد، سنین شایع بروز آن اواخر دوره جوانی و اوایل میان‌سالی (قبل از ۳۵ سالگی) است. زنان بیشتر از مردان به این اختلال دچار می‌شوند.
علائم خطر آگورافوبیا عبارتند از:
- داشتن اختلال پانیک و دیگر فوبیاها
- هراس و ترس شدید از حمله پانیک
- داشتن تجربه یک استرس ناگوار، مانند مرگ یک والد، مورد سوءاستفاده یا حمله قرار گرفتن
- تند مزاج و مضطرب بودن
- داشتن سابقه خانوادگی اختلال آگورافوبیا
عوارض برون هراسی
آگورافوبیا بسیاری از جنبه‌های زندگی شما را تحت تاثیر قرار می‌دهد. اگر اختلال شما شدید باشد، حتی قادر به بیرون رفتن نخواهید بود. اگر هیچ درمانی صورت نگیرد، اختلال آگورافوبیا قادر است شما را برای سال‌ها خانه نشین کند. فعالیت‌هایی مانند ملاقات با دوستان و خانواده، رفتن به مدرسه و کار کردن ، و درنهایت کارهای عادی روزمره از بین فعالیت‌های شما به کلی حذف خواهند شد.
در این شرایط است که به کمک دیگران برای رفع نیاز‌های خود احتیاج پیدا می‌کنید. ممکن است در این میان با ناراحتی‌های دیگری مثل موارد زیر نیز مواجه شوید:
- افسردگی
- مصرف الکل و موارد مخدر
- اختلالات روانی دیگر، مانند اختلالات اضطراب و شخصیتی
پیشگیری از برون هراسی
هیچ راه قطعی برای مقابله با آگورافوبیا یا گذرهراسی وجود ندارد. با این حال به نظر می‌رسد اضطراب بیشترین نقش را در تشویق شما برای دوری از شرایطی که باعث ترستان میشود، دارد.
اگر در حال حاضر از اینکه در مکان خاصی (که امنیتتان در آن برقرار است) حضور پیدا کنید کمی هراس دارید، سعی کنید بیشتر و بیشتر در این مکان‌ها حاضر شوید؛ قبل از اینکه همین ترس کم به وحشتی بزرگ و غیر قابل شکست تبدیل شود. اگر احساس می کنید به تنهایی قادر به انجام چنین کاری نیستید، از دوستان یا اعضای خانودتان بخواهید در این امر شما را یاری کنند. افراد متخصص نیز از کمک به شما در این زمینه دریغ نخواهند کرد.
اگر احساس می‌کنید هنگام حضور در مکان‌های خاصی دچار حملات پانیک یا می‌شوید، هرچه سریع‌تر جهت دریافت درمان اقدام کنید. به کمک پزشک می‌توانید از شدت یافتن علائمتان جلوگیری کنید. اضطراب نیز مانند دیگر اختلالات روانی اگر مداوا نشود می‌تواند به مرور زمان شرایط را برایتان سخت‌تر کند.
تشخیص آگورافوبیا
اساس تشخیص اختلال گذرهراسی به شرح زیر می‌باشد:
- علائم و نشانه‌ها
- بررسی گفت و گو و مصاحبه‌ای که با پزشک یا متخصص داشته‌اید
- آزمایش‌های فیزیکی برای بررسی سایر بیماری‌ها و اختلالاتی که می‌توانند منجر به بروز علائم مشابه شوند
- شاخص‌های یاد شده برای آگورافوبیا در راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM-5) منتشر شده توسط انجمن روانپزشکی آمریکا
درمان
درمان برون هراسی معمولا شامل هر دو روش روان‌درمانی و دارودرمانی میشود. با اینکه پروسه آن ممکن است کمی طولانی باشد اما بازده بالایی دارد و علائم فرد را بهبود می‌بخشد.
روان درمانی
روان درمانی شامل جلسات تایین هدف و یادگیری مهارت‌های کاربردی با یک تراپیست یا متخصص به منظور کاهش علائم و نشانه‌های شما میشود. رفتار درمانی شناختی یکی از مؤثرترین راه‌های درمان اختلالات و ناهنجاری‌های رفتاری مرتبط با اضطراب از جمله آگورافوبیا می‌باشد.
درمان کوتاه مدت این اختلال و رفتار درمانی شناختی به طور کلی بر آموزش مهارت‌های تحمل و مدیریت اضطراب تمرکز می‌کند. در این روش نگرانی‌های شما به طور مستقیم به چالش کشیده میشود و سعی میشود به تدریج به فعالیت‌هایی که اختلال اضطراب از شما دریغ کرده بود، برگردید. بدنبال این پروسه درمانی علائم شما نیز به مرور زمان کاهش می‌یابد.
مهارت‌هایی که از این روش‌ها کسب خواهید کرد:
- چه مواردی باعث بروز حملات پانیک یا علائم مشابه آن میشود و چه مواردی آن را تشدید می‌کند
- چگونه با علائم و اضطراب خود مقابله کنید و بتوانید با آن کنار بیایید
- راه‌های به چالش کشیدن نگرانی‌ها و اضطراب شما، مانند موقعیت‌های نامناسب احتمالی که ممکن است در جامعه برایتان پیش بیاید
- توانایی ماندن در همان موقعیت و کاهش تدریجی اضطراب که در پی آن مدیریت علائم راحت‌تر میشود
- طریقه تغییر و مدیریت رفتار‌های ناخواسته و ناسالم در طول زمان بی حسی . این روش تحت عنوان «مواجهه درمانی» نیز شناخته میشود و به شما کمک در شرایط آرام‌تری با ترس‌ها و اضطراب‌هایتان رو به رو شوید
اگر حتی در ترک منزل هم دچار مشکل هستید، شاید مراجعه به پزشک هم برایتان سخت باشد. روانپزشکی که قرار است در درمان آگورافوبیا شما را یاری کند حتما در جریان این مشکل شما قرار است. در صورتی که به هیچ وجه قادر به خروج از خانه نیستید از پزشکتان بخواهید حداقل در مراحل اولیه درمان جایگزینی برای مراجعه حضوری پیدا کند.
پزشک شما در اوایل درمان می‌تواند شما را در خانه یا هرجای دیگری که از نظر شما امن است ملاقات کند. راه‌هایی مانند تماس تلفنی، ایمیل ، شبکه‌های اجتماعی و دیگر راه‌های ارتباطی گزینه‌های مناسبی برای برقراری ارتباط از راه دور هستند.
در صورت تمایل یکی از آشنایان یا دوستانتان را نیز با خود نزد پزشک ببرید تا زمینه راحتی و کمک به شما را فراهم کند.
دارودرمانی
رده خاصی از آنتی دپرسانت‌ها (داروهای ضد افسردگی) وجود دارند که برای درمان آگورافوبیا نیز مؤثر هستند. در کنار آن از داروهای ضداضطراب نیز در دوزهای محدودی استفاده میشود. داروهای ضدافسردگی بازده بالاتری نسبت به داروهای ضداضطراب در درمان آگورافوبیا دارد.
- داروهای ضدافسردگی: آنتی دپرسانت‌های تایین شده‌ای از دسته SSRIs (مهارکننده انتخابی بازجذب سروتونین) مانند فلوکستین (Prozac) و سرترالین (Zoloft) در درمان حملات پانیک رخ داده در آگورافوبیا نقش دارند. به غیر از موارد گفته شده داروهای ضدافسردگی دیگری نیز می‌توانند در درمان برون هراسی مؤثر باشند.
- داروهای ضداضطراب: این رده از داروها که با نام بنزودیازپین نیز شناخته می‌شوند، جزء آرام بخش‌ها طبقه بندی می‌شوند. در موارد محدودی به منظور کاهش اضطراب و علائم آن استفاده میشود. از بنزودیازپین در اختلالات اضطرابی شدید در کوتاه مدت استفاده میشود. این داروها در فرد وابستگی ایجاد می‌کنند لذا در مواردی که فرد دارای مشکلات طولانی مدت است یا دارای اعتیاد به الکل و مواد مخدر می‌باشد، تجویز این داروها گزینه مناسبی به نظر نمی‌رسند.
اگر روند دارودرمانی را در پیش گرفتید باید توجه کنید که ممکن است لازم باشد تا هفته‌ها این پروسه را ادامه دهید. ممکن است اولین دارویی که امتحان می‌کنید در درمان اختلال شما پاسخ دلخواه را ندهد و لازم باشد چندین بار داروی مصرفیتان را عوض کنید تا مناسب‌ترین تداوی را بیابید.
شروع و پایان دادن به یک دوره مصرف داروهای ضدافسردگی هر دو عوارضی مانند تظاهرات نامطلوب فیزیکی و علائم مشابه حمله پانیک در پی خواهند داشت. به این دلیل پزشک شما دوز تجویزی داروی شما را تدریجا افزایش خواهد داد و زمانی که احساس کند آماده قطع دارو هستید، به تدریج دوز آن را کاهش خواهد داد.
داروهای جایگزین
تصور میشود برخی مکمل‌های غذایی و گیاهی اثرات ضداضطرابی و آرامبخشی دارند. قبل از مصرف هرنوع مکملی به منظور درمان آگورافوبیا ، ابتدا با پزشک خود مشورت کنید. با اینکه برای تهیه این مکمل‌ها نیازی به نسخه ندارید، با این حال باید توجه داشته باشید که مصرف این مواد ممکن است خطری برای سلامت شما بدنبال داشته باشد.
به عنوان مثال، مکمل گیاهی به نام «کاوا» یا «کاواکاوا» نتایج نویدبخشی در درمان اضطراب نشان داده است. اما نکته اینجاست که مصرف این مکمل حتی به صورت کوتاه مدت آسیب‌های کبدی جدی به همراه داشته است.
مداخله و پشتیبانی
زندگی با آگورافوبیا می‌تواند بسیار دشوار باشد. درمان‌های خاص نام برده شده برای برون هراسی به شما کمک می‌کنند بتوانید به اضطرابتان غلبه کنید و علائمتان را بهتر کنترل کنید تا دیگر قربانی ترس‌هایتان نشوید. موارد زیر روش‌هایی برای مراقبت‌ها و اقدامات فردی ارائه می دهد:
برنامه درمانی خود را سخت پیگیری کنید: داروهایتان طبق دستور مصرف کنید. به طور مرتب در جلسات درمانی حاضر شوید و ارتباطتان را با پزشکتان قطع نکنید. ثبات قدم در راهی که آغاز کرده‌اید خصوصا در مورد یادگیری مهارت‌ها و مصرف دارو یکی از مهم‌ترین فاکتور‌ها در رسیدن به موفقیت است.
با ترس‌هایتان روبهرو شوید: حضور در موقعیت‌هایی که از آن هراس دارید و باعث بروز علائم اضطراب و ناراحتی شما می‌شوند کمی سخت به نظر می‌رسد. اما در نظر داشته باشید که هرچه بیشتر در این مکان‌ها و موقعیت‌ها قرار بگیرید، کمتر احساس ترس و اضطراب خواهید کرد. در این راه از خوانواده، دوستان و پزشکتان نیز می‌توانید کمک بگیرید.
یادگیری مهارت‌های آرامش: در طی جلساتی که با تراپیست خواهید داشت، یکی از مهارت‌هایی که باید یاد بگیرید، چگونگی آرام کردن و تسکین خود در شرایط اضطراب زا است. مدیتیشن، یوگا ، ماساژ و تجسم فکری چند مورد از راهکار‌هایی هستند که در آرامش دادن به شما می‌توانند مؤثر باشند. این مهارت‌ها را زمانی که به دور از هرگونه اضطراب و نگرانی هستید تمرین کنید تا در شرایط اضطراب یا پانیک بتوانید از آن بهره‌مند شوید.
از مصرف الکل یا روانگردان خودداری کنید: همچنین سعی کنید مصرف کافئین را نیز به حداقل برسانید. این مواد اضطراب و علائم شما را شدیدتر خواهند کرد.
مراقب سلامت خود باشید: خواب کافی داشته باشید، فعالیت‌ها و ورزش‌های روزانه انجام دهید و رژیم غذایی سالمی (شامل میوه و سبزیجات) در پیش بگیرید.
از حمایت دیگران بهره مند شوید: افراد زیادی وجود دارند که با چالش‌های مشابه‌ای روبهرو هستند و شرایط مشابه اختلال شما را دارند، می‌توانید با این افراد ارتباط برقرار کنید و تجربیاتتان را به اشتراک بگذارید.
آمادگی برای مراجعه به پزشک
اگر دارای اختلال آگورافوبیا هستید، احتمالا از بیرون رفتن و مراجعه حضوری به پزشک هراس دارید. سعی کنید ملاقات‌هایتان با تماس تلفنی شروع کنید یا از فرد مورد اعتمادی بخواهید شما را در رفتن به مطب دکتر یاری کنند.
پیش از مراجعه به پزشک چه اقداماتی اتخاذ کنید
قبل از ملاقات با پزشک لیستی از موارد زیر تهیه کنید:
- علائمی که دارید کدامند و از چه زمانی شاهد این علائم هستید
- موارد و کارهایی که به علت داشتن استرس و اضطراب مجبور به ترک آنها شده‌اید
- اطلاعات شخصی مهم ، به خصوص هر گونه استرس یا تغییر مهمی که قبل از بروز اولین علائم شما در زندگیتان رخ داده‌است
- مشخصات پزشکی شامل شرایط و دیگر مشکلات سلامتی که ممکن است داشته باشید
- داروهایی که مصرف می‌کنید مانند ویتامین‌ها، داروهای گیاهی و مکمل‌های غذایی ، و دوز مصرفی آنها
- سوالاتی که از پزشک دارید
این سوالات می‌توانند شامل موارد زیر شوند:
- به نظر شما علت وجود چنین اختلالی چیست؟ چه موارد دیگر می توانند باعث چنین عوارضی شوند؟
- تشخیص دقیق اختلال چقدر طول می‌کشد؟
- شرایطی که در آن قرار دارم یک بیماری حاد است یا مزمن؟
- چه راه‌هایی را برای درمان پیشنهاد می‌کنید؟
- چگونه از تداخل آن با سایر مشکلات سلامتی خود (در صورت داشتن) جلوگیری کنم؟
- راه‌های درمانی و داروهای که تجویز می‌کنید چه خطرات و عوارض جانبی خواهند داشت؟
- به غیر از مصرف دارو راه دیگری نیز وجود دارد؟
- بهبودی علائم من چه مدت به طول خواهد انجامید؟
- آیا لازم است به یک متخصص یا روانپزشک مراجعه کنم؟
- منابع و سایت‌های معتبری وجود دارند که برای اطلاع بیشتر بتوانم به آنها مراجعه کنم؟
در صورت داشتن هر سوال دیگری بدون درنگ بپرسید.
اقدامات پزشک
پزشک شما به احتمال زیاد تعدادی سوال از شما خواهد پرسید. بهتر برای پاسخ به این سوالات آماده باشید تا بتوانید در وقت خود صرفه جویی کنید و بهترین استفاده را از مابقی زمانتان داشته باشید.
سوالاتی که باید به آنها پاسخ دهید:
- چه علائم و نشانه‌هایی موجب نگرانی شما می‌شوند؟
- اولین باری که متوجه شدید چنین علائمی دارید کی بود؟
- مواردی وجود دارند که علائم شما را بهتر یا شدیدتر کنند؟
- آیا شده صرفا به خاطر ترس از بروز علائمتان از حضور در مکان یا موفعیتی خودداری کنید؟
- این اختلال چه تاثیری در زندگی شما و نزدیکانتان داشته است؟
- آیا مشکل سلامتی دیگری نیز دارید؟
- آیا در گذشته به علت اختلال دیگری تحت درمان قرار گرفته‌اید؟ اگر جوابتان مثبت است کدام راه درمانی بیشترین تاثیر را در بهبودی شما داشته است؟
- آیا تاکنون به آسیب زدن به خود فکر کرده‌اید؟
- آیا الکل یا روانگردان مصرف می‌کنید؟ چند وقت به چند وقت مصرف می‌کنید؟
