براکی تراپی پروستات نوعی پرتودرمانی یا رادیوتراپی است که جهت درمان سرطان پروستات انجام می‌شود. در روش براکی تراپی پروستات، منبع‌های رادیواکتیو در غده پروستات قرار داده می‌شود. امواج خارج شده از این منبع با وارد کردن کمترین آسیب به بافت‌های سالم، سلول‌های سرطانی را از بین می‌برند.
انواع براکی تراپی پروستات
براکی تراپی سرطان پروستات دارای دو نوع می‌باشد:
- براکی تراپی با دوز بالا (HDR). این روش که نوعی براکی تراپی موقت است که شامل جایگذاری منابع تابش رادیواکتیو در پروستات می‌شود. این منابع تا دقایقی قبل از حذف آن‌ها از بدن به تابش امواج رادیواکتیو در دوز بالا ادامه می‌دهند. این نوع از درمان شامل مرحله‌های متعددی می‌شود.
- براکی تراپی با دوز پایین (LDR). براکی تراپی LDR نوعی روش دائمی می‌باشد که در این پروسه دانه‌های رادیواکتیوی را در داخل غده پروستات قرار می‌دهند. این دانه‌ها به طور آهسته و به مدت ماه‌ها پرتوهای خود را آزاد می‌کنند.
پروسه و تجربیات بیمار در هر کدام از روش‌های گفته شده متفاوت است.
چرا براکی تراپی پروستات انجام می‌شود؟
براکی تراپی پروستات برای درمان سرطان‌های پروستات صورت می‌گیرد. طی این روش درمانی، منابع آزادسازی رادیواکتیو را در داخل غده قرار می‌دهند تا تومور‌های پروستاتی بیشترین میزان پرتو را دریافت نماید و آسیب وارد شده به بافت‌های سالم به کمترین مقدار خود کاهش یابد.
اگر سرطان پروستات شما در مراحل اولیه قرار دارد و احتمال داده می‌شود که از پروستات خارج نشده و به بافت‌های نزدیک سرایت نکرده باشد، احتمالا تنها روش درمانی شما براکی تراپی خواهد بود.
اما اگر سرطان به مرحله پیشرفته وارد شده باشد و یا مدارکی مبنی بر انتشار سرطان به بافت‌ها و ارگان‌های مجاور وجود داشته باشد، براکی تراپی به موازات سایر پروسه‌های درمانی اصلی انجام خواهد گرفت. این پروسه‌های درمانی عبارتند از: EBRT و هورمون تراپی.
در نتیجه برای سرطان‌های پیشرفته‌ای که سلول‌های سرطانی از طریق گره‌های لنفی به مناطق مختلف بدن متاستاز کرده‌اند، مورد استفاده قرار نمی‌گیرد.
خطرات ناشی از براکی تراپی
شایع‌ترین عوارض جانبی
عوارض براکی تراپی پروستات به شرح زیر هستند:
- مشکل در شروع ادرار
- احساس مکرر نیاز به تخلیه فوری ادرار
- احساس درد و ناراحتی حین ادرار
- دفع ادرار در شب هنگام
- مشاهده خون در ادرار
- عدم تخلیه کامل مثانه حین ادرار
- اختلال نعوذ
- مشاهده خون در مدفوع
- حرکات مبرم و یا مکرر روده
برخی از پزشکان برای کاهش عوارض جانبی براکی تراپی از دارو استفاده می‌کنند. با گذشت زمان بخش بزرگی از این عوارض فروکش خواهند کرد.
عوارض کمتر دیده شده
ممکن است پس از انجام براکی تراپی پروستات، فرد شاهد برخی عوارض جدی باشد که البته بسیار به ندرت اتفاق می‌افتد. مشکلات نادر پس از درمان عبارتند از:
- تنگی مجرای ادراری (مجرایی که ادرار را از مثانه به بیرون هدایت می‌کند)
- ایجاد فیستول (سوراخ یا مجرای) غیر طبیعی به دیواره رکتوم
- ایجاد سرطان ناشی از پرتوها در مثانه یا رکتوم
آمادگی‌های لازم برای شروع درمان
برای شروع پروسه درمانی براکی تراپی نکات زیر را در ذهن داشته باشید:
- گرفتن زمان ملاقات از پزشک متخصص (رادیوانکولوژیست). متخصص رادیوانکولوژیست روش‌های درمانی، عوارض و فواید هرکدام از روش‌ها را برای شما توضیح خواهد داد. پس از مشورت با پزشک و آگاهی کامل از روش‌های درمانی، بهتر می‌توانید تصمیم بگیرید که آیا براکی تراپی بهترین راه مداوای سرطان شما است یا خیر.
- انجام تست‌های آمادگی برای بیهوشی. یکی از اقدامات لازم برای انجام پروسه، آزمایشی است که نشان می‌دهد آیا بدن شما از سلامت کافی برخوردار است که بتواند اروهای بیهوشی را تحمل کند؟
- انجام اسکن‌های مخصوص برای درمان. اسکن و تصویربرداری‌های لازم ، مانند سونوگرافی، سی‌تی اسکن و MRI ، به جراح انکولوژیست و سایر اعضای تیم درمان کمک می‌کند تا دوز و محل دقیق قرارگیری پرتو را تایین کنند.
براکی تراپی چگونه انجام می‌گیرد؟
پروسه انجام عمل و تجربیات شما حین انجام درمان بستگی دارد به این که کدام روش از براکی تراپی را انجام می‌دهید.
براکی تراپی با دوز پایین (LDR)
در روش LDR براکی تراپی ، بر خلاف HDR براکی تراپی، منبع تشعشعات رادیویی به صورت دائمی در داخل غده پروستات جایگذاری می‌شود. این روش را به عنوان ‹کاشت دانه› نیز می‌شناسند.
به احتمال زیاد حین انجام این پروسه شما در بیهوشی به سر خواهید برد و هیچ دردی احساس نخواهید کرد.
ابتدا پزشک وسیله‌ای باریک و گرزمانندی را وارد رکتوم خواهد کرد. این میله باعث ایجاد تصاویر سونوگرافی از پروستات خواهد شد. با استفاده از این تصاویر پزشک می‌تواند مسیر و محل دقیق سوزن را تایین کند. این سوزن قرار است دانه‌های تابش‌کننده پرتو را در داخل پروستات قرار دهد.
پزشک سوزن را از پوست و از ناحیه مابین اسکروتوم و مقعد (پرینه) وارد پروستات می‌کند. دانه‌های کاشته شده در پروستات (که به اندازه دانه‌های برنج هستند) تا مدت یک ماه به تابش ادامه می‌دهند و به صورت دائمی در بدن باقی می‌مانند.
پس از قرارگیری دانه‌ها در داخل غده، صرفا جهت احتیاط ممکن است نیاز باشد مدت اندکی را در بخش بهبودی بیمارستان سپری کنید و سپس می‌توانید به خانه برگردید. پرتوهای ناشی از روش براکی تراپی با دوز پایین مطمئنا برای شما و اطرافیانتان هیچ ضرری نخواهد داشت اما بهتر است تا مدتی از کودکان و خانم‌های باردار فاصله بگیرید. همچنین توصیه می‌شود حین برقراری رابطه جنسی از کاندوم استفاده نمایید.
براکی تراپی با دوز بالا (HDR)
در این روش منبع تابش پرتوها را فقط به مدت چند دقیقه در داخل بدن قرار می‌دهند و برخلاف براکی تراپی LDR، دائمی نمی‌باشد.
برای شروع ابتدا سوزن باریکی از ناحیه پرینه وارد بخش مشخص شده پروستات می‌شود. البته شما در حال بیهوشی خواهید بود و هیچ دردی احساس نخواهید کرد. این سوزن‌ها و تیوب‌ها تا زمان اتمام درمان در داخل پروستات باقی می‌مانند.
این تیوب‌ها از طرف دیگر به دستگاه‌های خاصی وصل هستند. دستگاه تابش‌های رادیواکتیو را وارد سیم کرده و به پروستات می‌فرستد. سوزن‌ها تا زمان مشخصی در داخل غده باقی می‌مانند (معمولا تا چند دقیقه). هر بار که دستگاه سیم‌ها را تنظیم می‌کند ممکن است صدای «کلیک مانندی» به گوش برسد.
سپس سیم‌های رادیواکتیوی جدا می‌شوند. با توجه به برنامه ریزی صورت گرفته برای درمان شما، ممکن است پروسه یاد شده چندین بار تکرار شود.
در روش براکی تراپی HDR، پس از اتمام کار ، منابع تابش به کلی از بدن حذف می‌شوند. درنتیجه لازم نیست نگران تشعشعات و مضرات پس از عمل آن برای خود یا اطرافیانتان باشید.
نکات مربوط به پس از تراپی
پس از اتمام براکی تراپی سرطان پروستات، ممکن است ناحیه دستکاری شده دچار درد شود. برای جلوگیری از درد بیشتر می‌توانید در محل گفته شده یخ قرار دهید و داروهای مسکن مصرف کنید (البته به تجویز پزشک).
هرگاه احساس آمادگی کردید می‌توانید به فعالیت‌های روزانه خود برگردید. البته پزشک برای بهبودی هرچه سریع‌تر شما پیشنهاد خواهد کرد از ورزش‌های شدید و برداشتن وزنه‌های سنگین خودداری کنید.
نتیجه پروسه
پس از انجام براکی تراپی پروستات، نوبت به فالوآپ پس از عمل می‌رسد. پزشک سطح PSA (آنتی‌ژن اختصاصی پروستات) را در خون اندازه گیری می‌کند تا از تاثیر تداوی بر سرطان مطمئن شود.
اگر سطح PSA خون پس از انجام پروسه به طور ناگهانی افزایش و سپس از خون پاک شود ، طبیعی نیست و باید مورد بررسی قرار گیرد(جهش PSA). پزشک چندین بار آزمایشات خون را ادامه می‌دهد تا مطمئن شود PSA افزایش نمیابد.
می‌توانید از پزشک خود در مورد چگونگی و زمان اطمینان از اثربخشی پروسه جویا شوید.
اگر پس از براکی تراپی سطح PSA افزایش پیدا کرد چه؟
اگر سطح PSA خون به طور صعودی افزایش پیدا کرد، ممکن است سرطان برگشته باشد. برای تایین دقیق وضعیت سلامت شما ابتدا اسکن و تصویرداری انجام خواهید داد و سپس دکتر بیوپسی پروستات انجام می‌دهد تا به طور دقیق به نشانه‌های سرطان بپردازد.
اگر تشخیص بر این بود که سرطان شما برگشته و البته به پروستات محدود می‌شود، روش‌های درمانی بعدی متفاوت خواهند بود. این روش‌ها عبارتند: از فریز کردن سلول‌های سرطانی با آب بسیار سرد (کرایوتراپی) ، هدف قرار دادن سلول‌های سرطانی با اولتراسوند متمرکز با تراکم بالا و جراحی برای برداشتن پروستات (پروستاتکتومی).
اما اگر سرطان به ارگان‌های دیگری نیز منتشر شده بود، روش‌های درمانی متفاوت خواهند بود مانند هورمون تراپی و … .
