آنتی بادی مونوکلونال چیست؟ یکی از راه های حمله سیستم ایمنی بدن به مواد بیگانه، ساخت تعداد زیادی آنتی بادی است. آنتی بادی پروتئینی است که به پروتئین خاصی به نام آنتی ژن می چسبد. آنتی بادی ها در بدن گردش می‌کنند تا زمانی که آنتی ژن را پیدا کنند و به آن متصل شوند. پس از اتصال، آنها می توانند قسمتهای دیگر سیستم ایمنی بدن را وادار کنند سلولهای حاوی آنتی ژن را از بین ببرند.
محققان می توانند آنتی بادی هایی را طراحی کنند که به طور خاص یک آنتی ژن خاص را هدف قرار دهد، مانند آنتی ژن موجود در سلول های سرطانی. سپس آنها می توانند نسخه های زیادی از آنتی بادی را در آزمایشگاه تهیه کنند. این ها به عنوان آنتی بادی های مونوکلونال (mAbs یا Moabs) شناخته می شوند.
از آنتی بادی های مونوکلونال برای درمان بسیاری از بیماری ها از جمله برخی از انواع سرطان استفاده می شود. برای ساخت آنتی بادی مونوکلونال، ابتدا محققان باید آنتی ژن مناسب را برای حمله شناسایی کنند. یافتن آنتی ژن های درست سلول های سرطانی، همیشه آسان نیست و تاکنون ثابت شده است که آنتی بادی مونوکلونال در برابر برخی از سرطان ها بیشتر از بقیه مفید است.
توجه: برخی از آنتی بادی های مونوکلونال که برای درمان سرطان استفاده می شوند، به عنوان درمان هدفمند شناخته می شوند زیرا هدف مشخصی بر روی سلول سرطانی دارند که هدف آنها یافتن، اتصال به آن و حمله به آن است. اما سایر آنتی بادی های مونوکلونال بعنوان ایمونوتراپی عمل می کنند زیرا باعث می شوند سیستم ایمنی بدن واکنش بهتری داشته باشد و بتواند سلول های سرطانی را به طور موثرتری پیدا و به آنها حمله کند.
آنتی بادی مونوکلونال از چه ساخته شده است؟
آنتی بادی مونوکلونال پروتئین های ساخته شده توسط بشر هستند که مانند آنتی بادی های انسانی در سیستم ایمنی بدن عمل می کنند. ۴ روش مختلف برای ساخت آنها وجود دارد و براساس چیزی که از آن ساخته شده اند، نامگذاری می شوند.
- Murine: این پروتئین ها از پروتئین های موش ساخته می شوند و نام درمان ها به -omab ختم می شود.
- کایمریک: این ها ترکیبی از بخشی از پروتئین موش و بخشی از پروتئین انسان است و نام درمان ها به -کسیماب ختم می شود.
- انسانی شده: این مواد از قسمتهای کوچکی از پروتئین های موش متصل به پروتئین های انسانی ساخته می شوند و نام درمان ها به -zumab ختم می شود
- انسانی: این پروتئین ها کاملاً انسانی هستند و اسامی درمان ها به -umab ختم می شود.
انواع آنتی بادی مونوکلونال مورد استفاده در درمان سرطان
آنتی بادی های مونوکلونال برهنه
آنتی بادی مونوکلونال برهنه آنتی بادی هایی است که هیچ دارو یا ماده رادیواکتیو به آن متصل نیست. آنها به تنهایی کار می کنند. اینها متداول ترین نوع mAbs برای درمان سرطان هستند. بیشتر آنتی بادی مونوکلونال برهنه به آنتی ژن های موجود در سلول های سرطانی متصل می شود، اما برخی از آنها با اتصال به آنتی ژن های سایر سلول های غیر سرطانی یا حتی پروتئین های شناور آزاد عمل می کنند. آنتی بادی برهنه می تواند به روش های مختلف عمل کند.
- برخی از آنها با اتصال به سلولهای سرطانی و نقش یک نشانگرزنگ خطر برای سیستم ایمنی بدن برای از بین بردن آنها، باعث افزایش قدرت ایمنی بدن می شوند. به عنوان مثال المتوزوماب که برای درمان برخی از بیماران مبتلا به لوسمی لنفوسیتی مزمن (CLL) استفاده می شود. آلمتوزوماب به آنتی ژن CD52 متصل می شود، که در سلول هایی به نام لنفوسیت ها (که شامل سلول های لوسمی هستند) یافت می شود. پس از اتصال، آنتی بادی سلول های ایمنی بدن را جذب کرده و این سلول ها را از بین می برد.
- برخی از mAbs برهنه با هدف قرار دادن ایست های بازرسی سیستم ایمنی بدن، پاسخ ایمنی را تقویت می کنند.
- سایر mAbs برهنه عمدتا با اتصال و انسداد آنتی ژن های موجود در سلول های سرطانی (یا سایر سلول های مجاور) که به رشد یا گسترش سلول های سرطانی کمک می کنند، کار می کنند. به عنوان مثال، تراستوزوماب (هرسپتین) آنتی بادی علیه پروتئین HER2 است. سلولهای سرطانی پستان و معده گاهی مقدار زیادی از این پروتئین را در سطح خود دارند. وقتی HER2 فعال می شود، به رشد این سلول ها کمک می کند. تراستوزوماب به این پروتئین ها متصل شده و فعالیت آنها را متوقف می کند.
آنتی بادی های مونوکلونال کونژوگه
آنتی بادی های کونژوگه با یک داروی شیمی درمانی یا یک ذره رادیواکتیو ترکیب می شوند. از این آنتی بادی‌های مونوکلونال به عنوان وسیله ای برای انتقال یکی از این مواد به سلولهای سرطانی استفاده می شود. این آنتی بادی در بدن می چرخد تا زمانی که بتواند آنتی ژن مورد نظر را پیدا و قلاب کند. سپس ماده سمی را در جایی که بیشتر به آن نیاز است تحویل می دهد. این باعث کاهش آسیب به سلول های طبیعی در سایر قسمت های بدن می شود. از mAbs کونژوگه شده نیز بعضاً به عنوان آنتی بادی های برچسب داریا لود شده یاد می شود.
الف) آنتی بادی های دارای برچسب رادیواکتیویته
آنتی بادی های دارای برچسب رادیویی دارای ذرات رادیواکتیو کوچکی هستند که به آنها متصل شده اند. Ibritumomab tiuxetan (Zevalin) نمونه ای از آنتی بادی مونوکلونال دارای برچسب رادیویی است. این یک آنتی بادی علیه آنتی ژن CD20 است که در لنفوسیت هایی به نام سلول B وجود دارد. آنتی بادی، رادیواکتیویته را مستقیماً به سلولهای سرطانی می رساند. این هم از یک داروی mAb (ریتوکسیماب) و هم از ماده رادیواکتیو (ایتریوم -۹۰) ساخته شده است. درمان با این نوع آنتی بادی ها گاهی اوقات به عنوان رادیو ایمنی درمانی (RIT) شناخته می شود. دارو و تابش مستقیماً به سلولهای هدف منتقل می شود زیرا mAb بدنبال هدف است، سپس اشعه تا حدودی بر روی هدف و سلولهای مجاور تأثیر می گذارد.
ب) آنتی بادی های دارای مارك شیمیایی
این آنتی بادی مونوکلونال دارای داروهای شیمی درمانی قدرتمند (یا سایر داروها) متصل است. مثالها عبارتند از:
- برنتوکسیماب ودوتین (Adcetris)، آنتی بادی است که آنتی ژن CD30 (موجود در لنفوسیت ها) را مورد هدف قرار می‌دهد، و متصل به داروی شیمیایی به نام MMAE. است.
- Ado-trastuzumab emtansine یا Kadcyla ( همچنین TDM-1 نیز نامیده می شود)، آنتی بادی است که پروتئین HER2 را هدف قرار می دهد، و متصل به داروی شیمیایی به نام DM1.
آنتی بادی های منوکلونال Bispecific
این داروها از دو نوع آنتی بادی مونوکلونال مختلف ساخته شده اند، به این معنی که می توانند همزمان به ۲ پروتئین مختلف متصل شوند. به عنوان مثال بلیناتوموماب (Blincyto) که برای درمان برخی از انواع سرطان خون استفاده می شود. یک قسمت از بلیناتوموماب به پروتئین CD19 متصل می شود که در برخی از سلول های لوسمی و لنفوم یافت می شود. قسمت دیگر به CD3، پروتئینی موجود در سلولهای ایمنی بدن موسوم به سلولهای T متصل می شود. با اتصال به هر دو این پروتئین ها، این دارو سلولهای سرطانی و سلولهای ایمنی را بهم نزدیک می کند، و سپس سیستم ایمنی به سلول های سرطانی حمله می‌کند.
عوارض جانبی احتمالی
آنتی بادی های مونوکلونال به صورت وریدی تجویز می شوند. آنتی بادی ها خود پروتئین هستند، بنابراین دادن آنها گاهی اوقات می تواند چیزی مانند واکنش آلرژیک ایجاد کند. این واکنش حساسیتی اغلب در زمانی اتفاق میفتد که دارو برای اولین بار تجویز می شود. عوارض جانبی احتمالی می تواند شامل موارد زیر باشد:
- تب
- لرز
- ضعف
- سردرد
- حالت تهوع
- استفراغ
- اسهال
- فشار خون پایین
- راش
در مقایسه با داروهای شیمی درمانی، آنتی بادی مونوکلونال برهنه عوارض جانبی جدی کمتری دارد. اما هنوز هم می توانند در برخی افراد مشکل ایجاد کنند. برخی از آنتی بادی های مونوکلونال می توانند عوارض جانبی داشته باشند که مربوط به آنتی ژن های مورد هدف آنها باشد. مثلا:
- (Bevacizumab (Avastin یک آنتی بادی مونوکلونال است که پروتئینی به نام VEGF را هدف قرار می دهد و رشد رگهای خونی تومور را تحت تأثیر قرار می دهد. این می تواند باعث عوارضی مانند فشار خون بالا ، خونریزی ، ترمیم ضعیف زخم ، لخته شدن خون و آسیب کلیه شود.
- (Cetuximab (Erbitux آنتی بادی است که پروتئین سلولی به نام EGFR را که در سلول های طبیعی پوست (و همچنین برخی از انواع سلول های سرطانی) یافت می شود، هدف قرار می دهد. این دارو می تواند در برخی افراد بثورات جدی ایجاد کند.
