الکتروفورز هموگلوبین نوعی آزمایش خون است که برای اندازه گیری و مشخص کردن انواع مختلف هموگلوبین در جریان خون به کار می‌رود. هموگلوبین نوعی پروتئین است که داخل گلبول های قرمز قرار دارد. و مسئول حمل اکسیژن به بافت ها و اندام های بدن است.
جهش های ژنتیکی ممکن است سبب ساخت هموگلوبین های غیر طبیعی شوند. این هموگلوبین غیر طبیعی باعث می‌شود اکسیژن خیلی کمی به بافت و اندام های بدن شما برسد.
صدها نوع مختلف هموگلوبین وجود دارد. این ها شامل:
- هموگلوبین F : این هموگلوبین به نام هموگلوبین جنینی نیز شناخته می‌شود. این نوع هموگلوبین در جنین در حال رشد و نوزاد تازه متولد شده یافت می‌شود. مدت کوتاهی بعد از تولد این هموگلوبین با هموگلوبین A جایگزین می‌شود.
- هموگلوبین A: که با نام هموگلوبین بزرگسالی نیز شناخته می‌شود. و رایج ترین نوع هموگلوبین است. این نوع هموگلوبین در افراد بالغ و کودکان سالم یافت می‌شود.
- هموگلوبین C ,D,E,M,S : این ها انواع کمتر شایع هموگلوبین غیر طبیعی هستند که بدلیل جهش ژنتیکی ایجاد می‌شوند .
سطح نرمال انواع مختلف هموگلوبین
تست الکتروفورز هموگلوبین، مقدار هموگلوبین خون را مشخص نمی‌کند. (این در آزمایش کامل خون اندازه گیری می‌شود). مقادیری که تست الکتروفورز هموگلوبین مشخص می‌کند، شامل درصدی از انواع مختلف هموگلوبین است که ممکن است درخون وجود داشته باشد.
در نوزادان
هموگلوبین غالب در جنین، هموگلوبین F است. همچنین این نوع هموگلوبین در نوزدان تازه متولد شده نیز غالب است. اما تا یک سالگی کودک به سرعت کاهش می‌یابد.
| سن | درصد هموگلوبین F |
| نوزاد | ۶۰_۸۰ درصد |
| بالای یکسالگی | ۱_۲ درصد |
در بزرگسالان
| نوع هموگلوبین | درصد |
| هموگلوبین نوع A | ۹۵_۹۸% |
| هموگلوبین نوع A2 | ۲_۳ % |
| هموگلوبین نوع F | ۱_۲% |
| هموگلوبین نوع S | ۰ |
| هموگلوبین نوع C | ۰ |
چرا الکتروفورز هموگلوبین انجام می‌شود
شما با به ارث بردن جهش های ژنی که ژن های مسئول ساخت هموگلوبین را تحت تاثیر قرار می‌دهند، ممکن است انواع مختلف هموگلوبین غیر طبیعی را بدست آورید. تست الکتروفورز هموگلوبین برای بررسی اینکه آیا شما اختلالی دارید که باعث ساخت هموگلوبین غیرطبیعی می‌شود یا خیر، انجام می‌گیرد.دلایلی که دکتر شما می‌خواهد آزمایش الکتروفورز هموگلوبین انجام دهید، ممکن است شامل موارد زیر باشد:
۱- به عنوان بخشی از چکاپ معمول: پزشک ممکن است مقدار هموگلوبین را طی یک آزمایش کامل خون بررسی کند.
۲- برای تشخیص ناهنجاری های خونی: چنانچه شما علائم کم خونی ( آنمی) داشته باشید، پزشک تست الکتروفورز هموگلوبین را برای شما تجویز خواهد کرد. این آزمایش به آنها کمک خواهد کرد تا انواع مختلف هموگلوبین غیر طبیعی را درخون شما پیدا کنند. این میتواند نشانه ای از :
- آنمی سیکل سل (داسی شکل)
- تالاسمی
- پلی سیتمی ورا
۳- برای پیگیری درمان: اگر شما برای بیماری که باعث ایجاد هموگلوبین غیر طبیعی می‌شود، تحت درمان هستید؛ این آزمایش برای شما انجام خواهد شد. تا سطوح هموگلوبین بعد از درمان مشخص شود.
۴- برای غربالگری بیماری های ژنتیکی: افرادی که سابقه خانوادگی ابتلا به کم خونی داسی شکل یا تالاسمی دارند، قبل از بچه دار شدن این تست را باید انجام دهند. این تست مشخص خواهد کرد که آیا انها دارای انواع غیرطبیعی هموگلوبین ناشی از جهش ژنتکی هستند یا خیر. نوزادان نیز به طور معمول برای این هموگلوبین غیرطبیعی مورد غربالگری قرار می‌گیرند. اگر سابقه خانوادگی ابتلا به کم خونی ( غیر از کم خونی ناشی از فقر آهن) داشته باشید، ممکن است پزشک بخواهد فرزند شما را نیز از نظر این تست غربالگری کند.
تست الکتروفورز هموگلوبین چگونه ودر کجا انجام می‌شود
شما به چیز خاصی برای آماده شدن برای تست الکتروفورز هموگلوبین نیاز ندارید. ابتدا باید به آزمایشگاه برای دادن نمونه خون بروید. نمونه خون از دست یا بازوی شما گرفته می‌شود. محل خون گیری با الکل تمیز می‌شود و سپس با یک سرنگ و سوزن کوچک خونگیری انجام می‌شود. و نمونه خون برای آنالیز به آزمایشگاه فرستاده می‌شود.
در آزمایشگاه، فرایندی به نام الکتروفورز، جریان الکتریکی را از هموگلوبین موجود در نمونه خون شما عبور می‌دهد. این باعث می‌شود انواع مختلف هموگلوبین به باندهای مختلفی تقسیم شوند. سپس نمونه خون شما با یک نمونه خون سالم مقایسه می‌شود تا مشخص شود چه هموگلوبین هایی در آن وجود دارد.
ریسک های الکتروفورز هموگلوبین
با انجام هر تست خونی، ریسک های حداقلی وجود دارد مثل:
- کبودی
- خونریزی
- عفونت در محل سوراخ شده
در موارد نادری، ممکن است بعد از خونگیری ورید متورم شود. در این وضعیت، که با نام فلبیتیس (التهاب ورید) شناخته می‌شود، بهتر است چند بار در روز روی موضع کمپرس گرم قرار داده شود. اگر شما بیماری خونی داشته باشید یا داروهای رقیق کننده خون مثل وارفارین (کومادین) و آسپرین (بوفرین) مصرف می‌کنید، خونریزی مداوم نیز ممکن است اتفاق بیفتد.
بعد از انجام تست الکتروفورز هموگلوبین
اگر تست الکتروفورز هموگلوبین شما سطوح غیر طبیعی هموگلوبین را نشان دهد، ممکن است این وضعیت توسط موارد زیر ایجاد شده باشد:
- بیماری هموگلوبین C ، یک بیماری ژنتیکی که منجر به ایجاد کم خونی شدید می‌شود.
- هموگلوبینوپاتی نادر، گروهی از بیماری های ژنتیکی ایجاد شده توسط تولید یا ساختارغیر طبیعی گلبول های قرمز خون.
- آنمی سیکل سل
- تالاسمی
اگر تست الکتروفورز شما چیزهای غیرنرمال نشان دهد، پزشک آزمایش های پیگیری کننده بیشتری برای شما خواهد نوشت.
