اسپاسم عضلانی که تحت عنوان گرفتگی عضله نیز شناخته میشود به انقباضات غیر عادی و شدید عضله گفته میشود که در ناحیه ران و ساق پا، کف پا، دست و بازو ایجاد می‌گردد. گرفتگی عضله می‌تواند در ناحیه شکم و یا قفسه سینه نیز رخ دهد. گرفتگی عضله هیچگونه خطری ندارد و باعث میشود شما به مدت چند روز نتوانید عضله خود را تکان دهید. معمولاً گرفتگی عضله نیاز به درمان ندارد و به طور خود به خود بهبود پیدا میکند اما درصورت گرفتگی مجدد که باعث اختلال در زندگی روزمره شما شده است باید به پزشک مراجعه کنید. پزشک به تجویز شل کننده‌های عضلانی می‌پردازد. در صورتی که گرفتگی عضله به طور مداوم عود کند یا شدید باشد مراجعه به متخصص طب فیزیکی برای ارزیابی علت آن و بررسی سایر علائم به منظور تشخیص مشکلاتی از قبیل سندروم پای بی قرار ضروری است.
علل گرفتگی عضلات چیست؟
گرفتگی عضلات می‌تواند به دلایل مختلفی از قبیل کمبود برخی مواد مغذی، کشیدگی عضله، استفاده بیش از حد از عضله، گردش شدید خون یا برخی اختلالات خاص به وجود بیاید. سایر علل گرفتگی عضله به شرح زیر می‌باشد:
- کم آبی بدن و اختلال در سطح الکترولیت‌ها از قبیل سدیم، کلسیم، پتاسیم و منیزیم باعث میشود این مواد مغذی به مقدار کافی در اختیار عضلات قرار نگیرد و به همین دلیل احتمال انقباضات شدید آنها افزایش خواهد داد. برخی فعالیت‌های جسمانی در محیط بسیار گرم مانند کارخانجات یا فعالیت ورزشی باعث کم آبی بدن و گرفتگی عضله خواهد شد.
- اسپاسم به علت گرفتگی عضله یا استفاده بیش از حد آن ناشی از قرار گرفتن بدن در یک حالت به مدت طولانی یا ورزش کردن بدون انجام دادن حرکات کششی بسیار شایع است.
- انجام دادن فعالیت ورزشی سنگین باعث گرفتگی عضله و افزایش نیاز به گردش خون خواهد شد و در صورتی که بدن نتواند به این نیاز سلولی پاسخ دهد شما دچار اسپاسم عضلانی می‌‌شوید.
- بالا رفتن سن، افزایش وزن بدن و بارداری از عواملی هستند که احتمال گرفتگی عضله را افزایش می‌‌دهند. با این حال در اکثر موارد علت دقیق اسپاسم عضله مشخص است.
- اگرچه گرفتگی عضله معمولاً خطری ندارد گاهی اوقات به اختلالات خاصی از قبیل آرتریواسکلروزیس که باعث تنگ شدن شریان‌ها میشود ارتباط دارد. در این اختلال گردش خون به دست و پا مختل میشود و اکسیژن و مواد مغذی به مقدار کافی در اختیار عضلات قرار نخواهد گرفت. فشردگی عصب طناب نخاعی یکی دیگر از علل بروز اسپاسم عضلانی است که معمولاً در هنگام راه رفتن به مدت طولانی بیمار را دچار مشکل می‌نماید. اختلالات تحلیل برنده عصبی از قبیل ام اس، اسکلروزیس آمیوتروفیک جانبی با اسپاسم عضلانی ارتباط دارند.
گرفتگی عضله چگونه احساس میشود؟
گرفتگی عضله می‌تواند به صورت یک درد خفیف تا درد شدید که با سفتی و گرفتگی همراه است تجربه شود. برای مثال گرفتگی عضلات پا با درد پا همراه است. درد باعث اختلال در عملکرد عضله میشود و در صورت بروز اسپاسم معمولاً در هنگام منقبض کردن پا، این اختلال به صورت نقاط سفت یا پیچ خورده درون عضله احساس میشود. گرفتگی عضله یک اختلال غیر ارادی است که با گذر زمان طی مدت چند ثانیه یا چند دقیقه برطرف میشود اما پس از آن عضله نسبت به لمس حساس خواهد شد.
علت گرفتگی عضله چگونه تشخیص داده میشود؟
پزشک سابقه پزشکی شما را بررسی میکند تا به ارزیابی مواردی از قبیل ماهیت درد، محل بروز گرفتگی عضله، شدت و تعداد دفعات بروز آن بپردازد.
- پزشک به بررسی داروهای مصرفی شما می‌پردازد تا به این نتیجه برسد که آیا در بروز علائم شما نقش دارند.
- پزشک به انجام معاینات جسمانی از قبیل ارزیابی قدرت عضله، عکس العمل آن و عملکرد عصب می‌پردازد.
- انجام آزمایش خون به منظور ارزیابی آنزیم‌های عضلانی به پزشک کمک میکند به این نتیجه برسد آیا گرفتگی عضله به آسیب دیدگی آن ارتباط دارد یا خیر.
- یکدیگر از آزمایشات تشخیصی که در افراد مبتلا به گرفتگی عضله درخواست میشود بررسی سطح کلسیم، فسفر، پتاسیم و منیزیم و همچنین بررسی عملکرد غده تیروئید است.
- در برخی موارد نیز پزشک درخواست انجام تست‌های نورولوژیکی از قبیل الکترومیوگرافی و تست هدایت عصبی را خواهد داد.
گرفتگی عضله چقدر طول می‌کشد؟
گرفتگی عضله می‌تواند چند ثانیه تا ۱۵ دقیقه طول کشید اما در برخی موارد بیمار از طولانی شدن زمان بهبود شکایت دارد. در این شرایط قبل از بهبود، بیمار چندین اسپاسم عضلانی را تجربه میکند.
چه روش‌هایی به درمان درد و گرفتگی عضله کمک میکند؟
معمولاً افرادی که دچار گرفتگی عضله هستند به امتحان کردن روش‌های مختلف می‌پردازند تا بتوانند بهترین روش برای درمان مشکل خود را پیدا کنند. در بخش زیر به برخی از این موارد اشاره می‌کنیم:
- انجام دادن حرکات کششی و ماساژ دادن عضله
- دوش آب گرم به شل شدن عضلات کمک میکند. شما همچنین میتوانید پد گرمایی را روی عضله خود قرار دهید.
- استفاده از کمپرس سرد یا یخ نیز کمک کننده است به این ترتیب مقداری یخ را درون یک حوله قرار دهید و آن را روی عضله دردناک تان بگذارید.
- از داروهای مسکن مانند استامینوفن، ایبوپروفن یا ناپروکسن استفاده کنید اما قبل از مصرف حتماً بروشور داروها را مطالعه نمایید.
- در صورتی که پزشک به تجویز دارو برای درمان گرفتگی عضله پرداخته است باید طبق دستور به مصرف آنها بپردازید. در صورت بروز هر گونه مشکلی با پزشک خود تماس بگیرید.
- مقدار زیادی آب بنوشید. مصرف نوشیدنی‌های ورزشی اغلب به گرفتگی عضله پا کمک میکند.
- فیزیوتراپی و حرکات اصلاحی مناسب نیز در درمان اسپاسم و گرفتگی عضلات بسیار موثر است. متخصصین در کلینیک طب فیزیکی در تهران، پس از بررسی علت گرفتگی عضله، درمان مناسب فیزیوتراپی را به شما توصیه می‌کنند.
برخی از کارهایی که به بهبود گرفتگی عضله پا کمک می‌کنند به شرح زیر می‌باشند:
- به تکان دادن پای خود بپردازید.
- به کشش عضله ساق پای خود بپردازید و این حرکت را در حالت ایستاده یا نشسته به صورت زیر انجام دهید:
- در حالت نشسته پای خود را به سمت جلو بکشید سپس کف پای تان را به سمت بالا و زانو هدایت کنید. بهتر است یک از حوله رول شده را زیر کف پای خود قرار دهید و ضمن نگه داشتن حوله با دست‌های خود به آرامی آن را به سمت قفسه سینه تان بکشید اما سعی کنید زانوهای شما خم نشوند.
- حدود نیم متر از دیوار فاصله بگیرید و به سمت آن متمایل شوید. زانویی که دچار گرفتگی عضله شده است را صاف نگه دارید به نحوی که پاشنه شما روی زمین قرار بگیرد. سعی کنید هنگام انجام این حرکت زانوی دیگر خود را خم کنید.
در صورت که تصور می‌کنید گرفتگی عضله به علت مصرف یک داروی خاص به وجود آمده است باید به صورت زیر عمل کنید:
قبل از مصرف دوز بعدی داروی خود با پزشکی که به تجویز آن پرداخته مشورت کنید زیرا گاهی اوقات تعویض یا قطع مصرف دارو ضرورت پیدا میکند.
در صورتی که بدون نظر پزشک از داروی خاصی استفاده می‌کنید از مصرف آن اجتناب نمایید و ابتدا نظر پزشک خود را جویا شوید.
چگونه می‌توان از گرفتگی عضله جلوگیری کرد؟
با پیروی کردن از موارد زیر میتوانید از گرفتگی عضله جلوگیری کنید:
- روزانه مقدار زیادی آب و سایر مایعات بنوشید.
- از مصرف مشروبات الکلی خودداری کنید.
- رژیم غذایی سالم و سرشار از کلسیم، پتاسیم و منیزیم داشته باشید به ویژه اگر در دوران بارداری به سر می‌برید.
- به دوچرخه سواری بپردازید یا از دوچرخه ثابت برای کشش عضلات خود استفاده کنید.
- به طور ناگهانی سطح فعالیت ورزشی خود را افزایش ندهید زیرا این رویداد باید طی مدت یک هفته صورت بگیرد.
- هر روز از مکمل مولتی ویتامین استفاده کنید.
اگر از داروی خاصی استفاده می‌کنید که باعث گرفتگی عضلات پا شده است با پزشک خود برای تعویض آن مشورت کنید.
