سرطان اندومتر
سرطان اندومتر نوعی تومور است در رحم بوجود میآید. رحم اندامی گلابی شکل و توخالی در داخل لگن میباشد که محلی برای تکامل جنینی محسوب میشود.
در سرطان آندومتر مشاهده می کنیم که سلولهای لایه پوشاننده رحم (اندومتر یا مخاط رحم) درگیر هستند. سرطان اندومتر با نام سرطان رحم یا سرطان مخاط رحم نیز شناخته میشود. سرطانهای نوع دیگری نیز ممکن است در رحم بوجود آیند مانند «سارکومهای رحمی» ولی شایعترین آنها ، سرطان اندومتر رحم میباشد.
سرطان اندومتر باعث خونریزی غیر طبیعی در واژن میشود. همین نشانه به تشخیص زودهنگام این سرطان کمک میکند. اگر بتوان سرطان رحم را در مراحل اولیه بیماری تشخیص داد، میتوان با عمل خارج کردن رحم از بدن (هیسترکتومی) جلوی سرطان را گرفت.
علائم سرطان رحم
نشانههای وجود سرطان اندومتر میتوانند موارد زیر را شامل شوند:
- خونریزی واژینال پس از اتمام قائدگی (یائسگی)
- خونریزی در زمان بین دو قائدگی
- درد ناحیه لگن
مراجعه به پزشک
در صورت مشاهده هر نوع علائم یا نشانه مداومی که باعث نگرانی شما میشود، حتما به پزشک مراجعه کنید.
علت سرطان اندومتر
پزشکان هنوز علت اصلی بروز سرطان رحم را نمیدانند. آنچه واضح است این است که عاملی باعث ایجاد تغییر و موتاسیون (جهش) در DNA سلولهای مخاط رحم (اندومتر) میشود.
موتاسیون ژن باعث میشود یک سلول سالم با عملکرد نرمال به سلولی غیر طبیعی تبدیل شود. حالا این موضوع چه اهمیتی دارد؟
سلولهای سالم و جهش نیافته به طور طبیعی رشد میکنند، در زمان تنظیم شده خود تقسیم میشوند و در زمان دقیق تایین شده، میمیرند. اما رشد و تقسیم سلولهایی که دچار جهش شدهاند از کنترل مکانیسم تنظیم سلولی خارج بوده و این سلولها در زمان معین خود از بین نمیروند. در نهایت سلولهای غیرطبیعی تجمع پیدا کرده و تودهای تحت عنوان تومور را بوجود میآورند.
سلولهای سرطانی قادرند از منطقه اولیه خود خارج شوند و به بافتهای نزدیک حمله کنند. این سلولها میتوانند طی فرایندی به نام «متاستاز» در دیگر نقاط بدن پراکنده شوند.
عوامل خطر
مواردی که ریسک ابتلا به سرطان اندومتر را در بانوان بالا میبرند عبارتند از:
- به هم خوردن تعادل هورمونهای زنان. وظیفه تخمدانها در بدن تولید دو هورمون اصلی زنانه است ؛ استروژن و پروژسترون. با توجه به تاثیراتی که این هورمونها بر روی رحم دارند، اگر مقدار و سطح آنها در بدن دچار نوسان شود، اثر خود را به صورت تغییراتی در اندومتر نشان خواهد داد.
حالا اگر بیماری یا شرایطی در بدن شما بوجود بیاید که با ثابت نگه داشتن سطح هورمون پروژسترون، باعث افزایش مقدار استروژن شود ، احتمال بوجود آمدن سرطان اندومتر چند برابر میشوند. مثالی از چنین شرایط ، بینظمی در الگوی تخمک گذاری (اوولاسیون) تخمدانها میباشد. علت بینظمی در اوولاسیون میتواند سندرم تخمدان پلی کیستک (PCOS) ، چاقی یا دیابت باشد.
همچنین مصرف هورمونهای دارویی پس از یائسگی که فقط دارای هورمون استروژن میباشند، احتما سرطان رحم را بیشتر میکند. نوع نادری از تومور تخمدانی نیز باعث ترشح بالای استروژن در بدن و افزایش ریسک سرطان اندومتر میشود.
- افزایش سالهای قائدگی. اگر قائدگی از سنین کمتری (قبل از ۱۲ سالگی) شروع شود، و یا فرد دیرتر دچار یائسگی شود، احتمال ابتلا به سرطان رحم بالاتر میرود. علت آن این است که هر چه فرد قائدگی بیشتری را تجربه کند، اندومتر رحم او بیشتر در معرض استروژن قرار میگیرد.
- باردار نشدن. اگر تاکنون هرگز باردار نشدهاید، ریسک بروز سرطان اندومتر در شما بالاتر از فردیست که تاکنون حداقل یک بار بارداری را تجربه کردهاست.
- افزایش سن. افزایش سن، خطر بروز سرطان رحمی را نیز با خود افزایش میدهد. این نوع از سرطان بیشتر از سالهای بعد از یائسگی رخ میدهد.
- چاقی. احتمال بروز سرطان رحم در افراد چاق بیشتر است. دلیلش این است که توده چربی بدن باعث به هم ریختن تعادل هورمونها میشود.
- هورمون درمانی برای سرطان سینه. دارویی که در هورمون تراپی برای درمان سرطان سینه استفاده میشود ، به نام «تاموکسیفن»، میتواند باعث بوجود آمدن سرطان آندومتر رحم شود. اگر داروی تاموکسیفن مصرف میکنید و نگران عوارض آن هستید با پزشک خود مشورت کنید. در اکثر موارد با توجه به فایده و بازدهی که داروی تاموکسیفن در درمان سرطان سینه دارد، میتوان از احتمال ناچیز بروز سرطان اندومتر پس از مصرف این دارد، چشم پوشی کرد.
- سندرم سرطان کولون ارثی. سندرم لینچ یا سرطان کولورکتال غیر پلیپوز ارثی (HNPCC) نوعی از سرطان میباشد که احتمال وقوع سرطان کولون و دیگر سرطانها را (مانند سرطان اندومتر رحم) افزایش میدهد. سرطان لینچ حاصل نوعی جهش در ژنها میباشد که از والدین به فرزندان به ارث میرسد.
اگر هر یک از اعضای خانواده شما دارای سندرم لینچ میباشد ، بهتر است در مورد خطرات سندرم ژنتیکی با پزشک خود مشورت کنید. اگر خودتان مبتلا به سندرم لینچ هستید از پزشک خود جویا شوید که چه تستهای سرطانی دیگری لازم است انجام دهید.
پیشگیری از سرطان اندومتر
راههایی که ميتواند به کاهش ریسک سرطان رحم کمک کند عبارتند از:
در مورد هورمون تراپی پس از یائسگی با پزشک خود مشورت کنید. اگر قرار است جهت مقابله با علائم یائسگی تحت هورمون تراپی قرار بگیرید، سعی کنید مزایا و معایب این روش را از پزشک خود جویا شوید.
جایگزین کردن هورمون استروژن به تنهایی پس از یائسگی احتمال ابتلا به سرطان اندومتر را افزایش میدهد، مگر در شرایطی که عمل هیسترکتومی انجام دهید. این در حالیست که دریافت کردن ترکیبی از استروژن و پروژسترون احتمال سرطان رحم را کاهش میدهد. علاوه بر موارد گفته شده هورمون تراپی عوارض دیگری نیز دارد که بهتر است ابتدا با پزشک خود در مورد فواید و مضررات آن صحبت کنید.
مصرف داروهای ضدبارداری میتواند مفید باشد. استفاده از دارویهای ضدبارداری خوراکی حداقل به مدت یک سال ، خطر ابتلا به سرطان مخاط رحم را تا سالها کاهش میدهد. البته باید توجه داشته باشید که قرصهای ضدبارداری عوارضی نیز دارند که باید ابتدا با پزشک خود مشورت کنید.
وزن خود را کنترل کنید. چاقی باعث افزایش ریسک سرطان رحم میشود. سعی کنید وزن متناسب خود را حفظ کنید. در صورتی که نیاز میبینید وزن کم کنید، میزان فعالیت روزانه خود را افزایش داده و کالری کمتری دریافت کنید.
تشخیص
موارد زیر آزمایشها و پروسههایی هستند که به تشخیص سرطان رحم کمک میکنند:
•معاینه لگن. در این روش پزشک ابتدا قسمتهای خارجی اندام تناسلی (ولو یا فرج) شما را بدقت معاینه کرده و سپس دو انگشت یک دست خود را وارد واژن میکند. پزشک همزمان با دست دیگر ناحیه شکم شما را فشار میدهد تا رحم و تخمدانها را لمس کند. او همچنین میتواند از وسیلهای به نام اسپکولوم برای ورود به ناحیه واژن استفاده کند. اسپکولوم واژن را باز میکند تا پزشک راحتتر به بررسی واژن و سرویکس بپردازد و ناهنجاریها را تشخیص دهد.
•استفاده از امواج صوتی برای تصویرسازی رحم. در این روش پزشک با استفاده از سونوگرافی ترانس واژینال به بررسی ضخامت و بافت اندومتر رحم میپردازد تا سایر علل محتمل را کنار بگذارد. پزشک ابتدا دستگاهی گرزمانند (مبدل) را وارد واژن میکند. مبدل با تولید انواج صوتی ، یک تصویر ویدیویی از رحم شما تولید میکند. این پروسه روش مناسبی برای بررسی لایه پوشاننده و مخاط رحم جهت تشخیص ناهنجاریها است.
•استفاده از اسکوپ برای بررسی اندومتر. در عمل هیستروسکوپی پزشک یک تیوب یا لولهای نازک، انعطاف پذیر و روشن (هیستروسکوپ) را از طریق واژن و سرویکس، وارد رحم میکند. لنزی که در داخل هیستروسکوپ تعبیه شده است این امکان را برای پزشک فراهم میکند تا داخل رحم و مخاط آن را بررسی کند.
•نمونه برداری از بافت برای آزمایش. جهت نمونه برداری از سلولهای بافت رحم، باید روش بیوپسی آندومتر را طی کنید. در این پروسه بخش کوچکی از بافت آندومتر رحم جهت تجزیه و تحلیل آزمایشگاهی برداشته میشود. بیوپسی اندومتر معمولا در مطب پزشک نیز انجام میشود و نیازی به بیهوشی نیست.
•جراحی و برداشتن بخشی از بافت رحم. اگر نمونه برداشته شده در بیوپسی آندومتر برای آزمایش کافی نباشد ، و یا نتایج به دست آمده از بیوپسی واضح نباشد ، ممکن است لازم باشد تحت پروسهای به نام «اتساع و کورتاژ» (D & C) قرار بگیرید. در طی روش D&C بخشی از مخاط و اندومتر رحم خراشیده و جدا میشود. این بافت زدوده شده زیر میکروسکوپ مشاهده میشود تا سلولهای سرطانی (در صورت وجود) تشخیص داده شوند.
اگر در نهایت این آزمایشات مشخص شود که شما دارای سرطان رحم هستید، بلافاصله به یک متخصص در زمینه درمان سرطان خصوصا سرطانهای مرتبط به سیستم تولید مثلی زنانه ارجاع داده میشوید. ( انکولوژی زنان)
تایین مرحله سرطان اندومتر
پس از تشخیص وجود سرطان، نوبت به تایین مرحله و محدوده سرطان میرسد. تستهایی که لازم است برای مرحلهبندی سرطان انجام دهید شامل عکس قفسه سینه (X-ray)، سی تی اسکن (CT scan)، پت اسکن (PET scan) و آزمایش خون میباشد. ممکن است تا زمانی که جراحی یا درمان اولیه سرطان را شروع نکرده باشید ممکن است پرشک قادر به کشف مرحله سرطان نباشد.
تایین مرحله سرطان به چه مفهومی میباشد؟ مراحل سرطان از عدد ۱ تا ۴ تایین میشود که شامل اعداد صحیح یونانی ( I تا IV) است. سرطان سطح ۱ یعنی سرطان محدود به رحم بوده و به بافتهای اطراف حمله نکردهاست. سرطان سطح ۴ یعنی تومور به بافتها و ارگانهای نزدیک مانند مثانه نیز رسیده و در سراسر بدن پخش شده است.
درمان سرطان اندومتر
درمان مؤثر سرطان مخاط رحم شامل جراحی برای برداشتن رحم، تخمدانها و لولههای فالوپ میشود. گزینه درمانی دیگر، رادیوتراپی با انرژی بالا است. دارودرمانی جهت مقابله با سرطان شامل شیمیدرمانی با داروهای بسیار قوی و هورمون درمانی میشود. در هورمون درمانی سعی میشود هورمونهای حیاتی برای رشد سلولهای سرطانی بلوکه شوند. روش دیگر درمان هدفمند سرطان میباشد که در این روش از داروهایی استفاده میشود که نقاط ضعف سلولهای سرطانی را هدف میگیرند. ایمونوتراپی نیز به بدن کمک میکند تا بهتر در مقابل سرطان بجنگد.
عمل جراحی
اکثرا درمانی که برای سرطان رحم پیشنهاد میشود، جراحی برداشتن رحم (هیسترکتومی) است که ممکن است به همراه آن لوله فالوپ و تخمدانها نیز از بدن حذف شوند (سالپنگو اوفورکتومی). اگر عمل هیسترکتومی انجام دهید دیگر قادر به بارداری و بچه دار شدن نخواهید بود. به علاوه به دنبال برداشتن تخمدانها یائسگی رخ خواهد داد.
حین عمل، جراح نواحی و بافتهای اطراف رحم را به دقت بررسی میکند تا در صورت وجود نشانهای از انتشار سلولهای سرطانی به این نواحی آن را تشخیص دهد. گاها بخشی از غدد لنفی نیز جهت انجام آزمایش و تایین مرحله سرطان برداشته میشود.
رادیوتراپی
رادیوتراپی یا پرتودرمانی از پرتوهای قدرتمند انرژی ( مانند اشعه ایکس و پروتون) برای از بین بردن سلولهای سرطانی استفاده میکند. به عنوان مثال برخی مواقع پس از عمل جراحی، پرتودرمانی برای جلوگیری از بازگشت مجدد و عود سرطان کاربرد پیدا میکند. استفاده از پرتودرمانی قبل از عمل جراحی، توده سرطانی را کوچکتر کرده و حذف آن راحتتر میشود.
اگر وضعیت سلامت شما برای عمل جراحی مناسب نباشد، پزشک به رادیوتراپی اکتفا خواهد کرد.
رادیوتراپی یا پرتودرمانی شامل موارد زیر میشود:
- پرتودرمانی خارج از بدن. در این نوع از پرتودرمانی درحالی که شما دراز کشیدهاید، با استفاده از یک دستگاه پرتوهای انرژی از خارج از بدن روی نقاط مشخص شده تابانده میشوند.
- پرتودرمانی از داخل بدن. در پرتودرمانی داخلی (براکی تراپی) وسیلهای با میدان تابشی (مانند یک دانه، سیم یا لوله) برای مدت کوتاهی در داخل واژن قرار داده میشود.
شیمی درمانی
در شیمی درمانی از مواد شیمیایی برای کشتن سلولهای سرطانی استفاده میشود. ممکن تنها یک دارو یا ترکیبی از چندین دارو دریافت کنید. داروهای استفاده شده در شیمی درمانی میتوانند به صورت خوراکی و یا تزریق داخل وریدی تجویز شوند. این مواد شیمیایی وارد جریان خود در بدن شما میشوند و به سمت سلولهای سرطانی حرکت کرده آنها را از بین میبرند.
بعضی وقتها از شیمی درمانی پس از عمل جراحی استفاده میکنند تا جلوی بازگشت مجدد سرطان را بگیرند. همچنین شیمی درمانی قبل از عمل جراحی به محدودشدن توده و برداشت کامل آن کمک میکند.
از شیمی درمانی میتوان برای درمان مراحل پیشرفته سرطان و یا هنگامی که سرطان دومرتبه عود کرده و به اطراف رحم منتشر شدهباشد استفاده کرد.
هورمون تراپی
مصرف برخی داروها سطح برخی هورمونهای مشخص را در بدن پایین میآورند. در نتیجه سلولهای سرطانی که برای رشد خود به این هورمونها نیاز دارند، از بین میروند. هورمون تراپی گزینه درمانی خوبی برای زمانیست که سرطان پیشرفت کرده و به بافتهای اطراف پخش شده است.
درمان هدفمند سرطان
درمان با داروهای هدفدار، روی ضعفهای سلولهای سرطانی تمرکز میکند. اگر داروها بتوانند این نقاط ضعف را هدف قرار دهند منجر به مرگ سلولهای سرطانی خواهند شد. معمولا به همراه درمان هدفمند از شیمی درمانی نیز برای درمان سرطان اندومتر پیشرفته استفاده میشود.
ایمونوتراپی
در پروسه ایمونوتراپی داروهایی تجویز میشوند که به سیستم ایمنی کمک میکنند تا در برابر توده سرطانی بهتر مبارزه کنند. سلولهای سرطانی پروتئینهایی تولید میکنند که سلولهای سیستم ایمنی را اغفال کرده و به اشتباه میاندازند. به همین دلیل است که سلولهایی از سیستم ایمنی که در خط مبارزه با بیماریها فعالیت میکنند ممکن است به توده سرطانی حمله نکنند. ایمونوتراپی در این چرخه مداخله میکند.
اگر سرطان در مراحل پیشرفتهتری قرار داشته باشد و روشهای دیگر درمانی جواب ندهند، از روش ایمونوتراپی استفاده میکنند.
درمان حمایتی و تسکینی
و در نهایت ممکن است نیاز باشد تحت درمان حمایتی قرار بگیرید. یعنی تلاش میشود تا دردها و سایر علائم ناشی بیماری کنترل شده و بهبود یابند. افراد متخصص در این زمینه با شما، خوانوادتان و پزشکتان همکاری میکنند تا بتوانند درمان بهتر و کاملتری برای بهبودی شما ارائه دهند. درمان حمایتی در روشهای تهاجمی مانند جراحی، شیمی درمانی و رادیوتراپی بازده خوبی از خود نشان دادهاند.
درمان حمایتی همزمان و موازی با درمان مؤثر تایین شده برای شما صورت میپذیرد و به شما کمک میکند وضغیت سلامت بهتری داشته باشید و از طول عمر بیشتری برخوردار شوید. پیاده کردن این روش توسط تیمی از پزشکان، پرستاران و متخصصان انجام میشود. هدف این افراد از درمان حمایتی، بهبود کیفیت زندگی شما و خوانوادتان است.
آزمایشات بالینی
در حال حاضر دانشمندان در سراسر دنیا به دنبال روشی مؤثرتر برای آزمایش، تشخیص، درمان و پیشگیری از سرطان هستند.
مدیریت و پشتیبانی
اگر تشخیص قطعی بر این شد که شما دارای سرطان اندومتر رحم میباشید، طبیعیست که سوالها، ترسها و نگرانیهای زیادی در ذهن شما شکل بگیرد. اینجاست که هر فرد راهی برای مقابله با آنچه تشخیص داده شده پیدا میکند. اما زمانش که رسید باید دنبال راهی باشید که بتواند کمک کند. به موارد زیر دقت کنید:
•اطلاعات خود را در زمینه سرطان اندومتر افزایش دهید. با این کار میتوانید تصمیم درستی در مورد روش درمانی خود بگیرید. از پزشک خود در مورد مرحله سرطان، گزینههای درمانی و عوارض جانبی هرکدام مشاوره بگیرید. علاوه بر پزشک، کتابخانهها و برخی سایتهای معتبر اینترنتی نیز اطلاعات سودمندی در اختیار شما میگذارند. یکی از این سایتها موسسه ملی سرطان و انجمن سرطان آمریکا است.
•از حمایتهای دیگران بهره ببرید. روابط خود را با دیگران حفظ کنید تا راحتتر بتوانید با سرطان مقابله کنید. احساسات خود را با خانواده و دوستانتان در میان بگذارید. افرادی زیادی هستند که بر سرطان غلبه کردهاند و میتوانند به صورت جلسات حضوری یا آنلاین به شما کمک کنند. اطلاعات مربوط به چنین گروههای حمایتی را میتوانید از دکترتان جویا شوید.
•فعالیتهای روزمره خود را کنار نگذارید. تا جایی که میتونید فعالیتها و کارهای روزانه خود را ادامه دهید.
آمادگی پیش از مراجعه به پزشک
هر موقع احساس کردید علائمی دارید که باعث نگرانی شما میشوند، میتوانید به پزشک عمومی یا ژنیکولوژیست (متخصص زنان) مراجعه کنید.
زمان تایین شده برای ملاقات با پزشک کوتاه است درحالی ممکن است سوالات زیادی داشته باشید، پس بهتر است با آمادگی بالا نزد پزشک مراجعه کنید تا با صرفه جویی در وقت از قرار خود بیشترین استفاده را بردهباشید.
آنچه لازم است انجام دهید
- تمامی علائم و ناراحتیها و مشکلات خود را یادداشت خود، حتی آنهایی که به نظر میآیند ربطی به بیماری شما نداشته باشند.
- لیستی از تمامی داروها، مکملها و ویتامینهایی که مصرف میکنید به همراه دوز مصرفیشان تهیه کنید. اگر در گذشته هرگونه مداخله یا درمان هورمونی داشتهاید (مانند مصرف قرصهای ضدبارداری، تاموکسیفن و …) حتما آن را ذکر کنید.
- از یک دوست یا اعضای خانواده بخواهید شما را در ملاقات با پزشک همراهی کند. گاها دریافت کردن و در خاطر نگه داشتن آن حجم از اطلاعاتی که پزشک میدهد کمی سخت است. در نتیجه بهتر است از همراهی فردی از نزدیکانتان بهره ببرید تا شما را در مورد مطالبی که فراموش کردهاید یاری کند.
- سوالاتی را که از پزشک دارید، یادداشت کنید.
با توجه به زمان محدودی که هنگام ملاقات با پزشک در اختیار شما قرار داده میشود، بهتر است سوالاتی که ذهن شما را درگیر کرده از قبل آماده کرده و یادداشت کنید. سعی کنید سوالات خود را اولویت بندی کرده و از مهمترینها شروع به پرسیدن کنید. از موارد زیر نیز میتوانید استفاده کنید:
- علت اصلی بروز علائم بیماری من چیست؟ چه علل محتمل دیگری وجود دارند؟
- چه آزمایشهایی برای تشخیص دقیق سرطان اندومتر لازم است؟
- تایین مرحله سرطان توسط چه آزمایشهای انجام میشود؟
- چه راههای درمانی را پیشنهاد میکنید؟
- عوارض این گزینههای درمانی که مواردی را شامل میشوند؟ آیا این روشها روابط جنسی مرا نیز تحت تاثیر قرار خواهد داد؟
- بهترین انتخابی که میتوانم در چنین شرایطی انجام دهم چیست؟
- آیا جایگزینهای دیگری نیز برای وارد گفته شده وجود دارد؟
- (در صورت داشتن بیماری دیگر) چگونه باید همزمان هر دو را مدیریت کنم؟
- چه محدودیتهایی را باید رعایت کنم؟
- در حال حاضر سرطان من در چه مرحلهای قرار دارد؟ آیا به اندامهای دیگری سرایت کردهاست؟
چه پیش آگهی و پیش بینی از وضعیت من میتوانید بدهید؟ - آیا لازم است به یک متخصص مراجعه کنم؟ هزینه آن چقدر خواهد بود و آیا شامل بیمه میشود؟
- بروشور ، مقاله یا سایت معتبری برای پیگیری اطلاعات بیشتر در این زمینه وجود دارد؟
موارد فوق شامل پیشنهادهایی است که میتوانید در ملاقات خود با پزشک از آن بهره ببرید. هر سوال دیگری که به ذهنتان میرسد بیدرنگ از پزشک بپرسید.
اقدامات پزشک
پزشک احتمالا سوالاتی از شما خواهد پرسید. سعی از قبل خود را برای پاسخ به سوالات آماده کنید تا زمان صرفه جویی کرده باشید. این سوالات عبارتند از:
- آیا تاکنون خونریزی یا ترشحات غیر طبیعی در واژن مشاهده کردهاید؟ معمولا چند وقت یکبار این اتفاق میافتد؟
- هرگونه دردی در ناحیه لگن احساس میکنید؟
- چه علائم دیگری را شاهد بودهاید؟
- آیا علائمتان به طور مداوم اتفاق میافتند یا هر از گاهی؟
- چه اقداماتی به نظر میرسد علائمتان را کاهش دهند؟
- چه مواردی باعث تشدید علائمتان میشوند؟
- آیا تاکنون برای کاهش علائم یائسگی از هورمون درمانی استروژن به تنهایی استفاده کردهاید؟
- آیا تاکنون سابقه سرطان داشته اید؟
- آیا در خوانوادتان فردی وجود دارد که سابقه سرطان داشته باشد؟ در چه سنی سرطان آنها تشخیص داده شد؟ سرطان آنها دقیقا چه بود؟