غربالگری سرطان پروستات مجموغۀ تست‌هایی برای بررسی سرطان پروستات در آقایانی است که هیچ نشانه‌ای از این بیماری را ندارند. این تست می‌تواند به تشخیص این سرطان در مراحل اولیه کمک کند، با این حال اختلاف نظرهایی در زمینۀ مناسب بودن غربالگری سرطان پروستات برای تمام آقایان وجود دارد و واضح نیست که میان فواید و خطرات این غربالگری، کفۀ ترازو به سود کدام‌یک است.
در این مقاله به بررسی مزایا و معایب غربالگری سرطان پروستات می‌پردازیم.
سرطان پروستات چیست؟
سرطان پروستات، سرطانی است که پروستات، غدۀ کوچکی که در آقایان، در زیر مثانه و بالای راست‌روده مشاهده می‌شود، را درگیر می‌کند. پروستات در تولید مایعی که به حمل اسپرم در طی انزال کمک می‌کند، نقش دارد.
با وجود این که سرطان پروستات شیوع بسیار بالایی در میان آقایان دارد، مرگ بسیاری از بیماران مبتلا در نتیجۀ سرطان پروستات نیست. سرطان پروستات در بیشتر موارد به‌قدری آهسته رشد می‌کند که شخص مبتلا به علل دیگر – قبل از ظهور علائم سرطان پروستات – فوت می‌کند.
ریسک‌فاکتورهای سرطان پروستات
- سن: همۀ مردان در معرض خطر سرطان پروستات هستند، اما این خطر تا حد زیادی مرتبط با سن افراد است. سرطان پروستات به‌ندرت در مردان جوان‌تر از ۵۰ سال مشاهده می‌شود.
- زمینه‌های قومی و نژادی: مردان آفریقایی-آمریکایی بیشتر از مردان سفیدپوست و اسپانیایی-لاتین به سرطان پروستات مبتلا می‌شوند و احتمال فوت براثر سرطان پروستات نیز در این افراد بیشتر است.
- سابقۀ خانوادگی: احتمال ابتلا به سرطان پروستات در مردانی که فامیل درجۀ اول آن‌ها (پدر یا برادر) به اسن بیماری مبتلاست، بیشتر است. این احتمال در مردان با بستگان زن مبتلا به سرطان پستان مرتبط با ژن سرطان پستان (BRCA) نیز احتمالاً بیشتر است.
- رژیم غذایی: رژیم غذایی سرشار از چربی‌های حیوانی و یا کم‌سبزیجات می‌تواند باعث افزایش اختمال ابتلای شخص به سرطان پروستات می‌شود.
مقاله‌ی مرتبط: چگونه سرطان پروستات بر سلامت جنسی تأثیر می‌گذارد؟
تست‌های غربالگری سرطان پروستات
غربالگری سرطان پروستات شامل یک آزمایش خون است که آنتی‌ژن اختصاصی پروستات (PSA) را می‌سنجد.
آنتی‌ژن اختصاصی پروستات (PSA): آنتی‌ژن اختصاصی پروستات (PSA) یک پروتئین تولیدشده توسط پروستات است. تست PSA اندازه‌گیری مقدار PSA در یک نمونۀ خون است. علی‌رغم این‌که بسیاری از مردان مبتلا به سرطان پروستات، غلظت PSA بالایی دارند، سطح بالای PSA لزوماً به معنی وجود سرطان نیست.
شایع‌ترین علت بالا بودن PSA، هیپرپلازی خوش‌خیم پروستات (BPH) است که یک بزرگ‌شدگی غیرسرطانی پروستات می‌یاشد. از سایر علل می‌توان به عفونت پروستات (پروستاتیت) و تروما (دوچرخه‌سواری) و فعالیت جنسی اشاره کرد. لذا دوری از رابطۀ جنسی و دوچرخه‌سواری، حداقل ۴۸ ساعت قبل از انجام آزمایش PSA ضروری است.
معاینۀ رکتال: معمولاً برای غربالگری سرطان پروستات، معاینۀ رکتال همراه با اندازه‌گیری PSA توصیه می‌شود. با این حال، مطالعات تاثیر مثبت معاینۀ رکتال در غربالگری سرطان پروستات را ثابت نکرده‌اند.
- اگر تست PSA مثبت باشد: مثبت بودن جواب تست PSA دلیل بر نگرانی نیست؛ شرایط غیرسرطانی شایع‌ترین علل برای یک نتیجۀ تست غیرطبیعی هستند، این نکته مخصوصاً درمورد تست PSA صادق است. از سوی دیگر اما، جواب مثبت تست PSA نباید نادیده گرفته‌شود.
- اولین گام در ارزیابی PSA بالا، تکرار آن است. در برخی موارد، ممکن است قبل از تکرار آزمایش، بیمار برای یک عفونت پروستاتی مورد درمان واقع شود. حتی اگر بیمار تحت درمان عفونی درمان نیز واقع نشود، مجدداً باید به‌مدت حداقل ۴۸ ساعت قبل از تکرار آزمون از رابطۀ جنسی و دوچرخه‌سواری دوری کند . اگر میزان PSA مجدداً بالا باشد، معمولاً نمونه‌برداری از پروستات توصیه می‌شود.
بیوپسی پروستات: بیوپسی پروستات شامل سونوگرافی رکتال و استفاده از یک سوزن برای به دست آوردن نمونه‌های بافتی از غدۀ پروستات است. نمونه‌برداری معمولاً در مطب و توسط اورولوژیست (پزشک متخصص در درمان مسائل مرتبط با ادرار، مثانه، و پروستات) انجام می‌شود. بیشتر آقایان پس از عمل احساس درد دارند و احتمال وجود خون در ادرار یا مایع منی نیز وجود دارد.
مقاله‌ی مرتبط: غربالگری سرطان پروستات
مزایا و معایب غربالگری سرطان پروستات
در ادامه به بررسی تعدادی از استدلال‌های موافق و مخالف غربالگری سرطان پروستات می‌پردازیم:
ادعاها و استدلال‌های موافق غربالگری سرطان پروستات
- نتایج یک مطالعۀ بزرگ اروپایی غربالگری سرطان پروستات نشان داد در مردانی که تست PSA داده‌اند، احتمال مرگ ناشی از سرطان پروستات پس از نه سال، ۲۰ درصد کم‌تر استاز مردانی است که تحت غربالگری سرطان پروستات قرار نگرفته‌اند.
- تعداد قابل توجهی از مردان هرساله در نتیجۀ سرطان پروستات فوت می‌کنند و بسیاری دیگر نیز از عوارض این بیماری پیشرفته رنج می‌برند.
- در مواجهه با سرطان پروستات تهاجمی، بیشترین احتمال موفقیت درمان مربوط به زمانی است که بیماری در مراحل اولیه تشخیص داده‌شده، و با جراحی یا اشعه درمان شود. مطالعات نشان داده‌اند که در مردان مبتلا به سرطان پروستات که توسط غربالگری PSA تشخیص داده شده‌اند، نسیت به سایر روش‌ها بیماری در مرحلۀ ساده‌تری تشخیث داده شده‌است.
- بقای پنج ساله برای مردان مبتلا به سرطان پروستاتی که در مراح ابتدایی خود و محدود به غدۀ پروستات به سر می‌برند، حدود ۱۰۰ درصد است. این عدد به ۳۰ درصد در مردانی که سرطان به سایر نواحی بدن نیز گسترش یافته، کاهش می‌یابد. با این حال، باید گفت بیشتر سرطان‌ها در مراحل اولیۀ خود تهاجمی نیستند و بقای پنج ساله‌ای نزدیک به ۱۰۰ درصد – حتی بدون درمان – دارند.
لازم به ذکر است، با وحود این که آزمون‌های غربالگری در دسترس، کامل نیست، اما انجام آن‌ها ساده و نسبتاً دقیق است.
ادعاها و استدلال‌های مخالف غربالگری سرطان پروستات
- گرچه نتایج مطالعۀ اروپایی به نفع غربالگری سرطان پروستات بودند، اما در هر ۱۴۰۰ نفر، تنها یک مرد پس از نه سال از آزمایش PSA بهره برد. علاوه بر این، ۷۵ درصد از مردان با PSA غیرطبیعی که نمونه‌برداری از پروستات انجام دادند، سرطان پروستات نداشتند.
یک مطالعۀ بزرگ آمریکایی نشان داد که غربالگری سرطان پروستات، احتمال مرگ ناشی از این سرطان را کاهش نمی‌دهد.
- بیشتر سرطان‌های پروستاتی که با غربالگری تشخیص داده می‌شوند، احتمال مرگ یا ناتوانی پائینی دارند. بنابراین، تعدادی از مردان با تشخیص سرطانی مواجه می‌شوند که برای درمان آن از عوارض جانبی گسترده رنج می‌برند؛ اما هرگز بدون غربالگری، حتی تشخیص نیز داده نمی‌شدند! به عبارت دیگر، حتی اگر غربالگری سرطان، حکایت از یک سرطان در مراحل ابتدایی داشته باشد، باز هم در تمام موارد الزاماً نیازی به درمان آن سرطان وجود ندارد.
آیا غربالگری سرطان پروستات برای من ضروری است؟
انجمن سرطان آمریکا و انجمن اورولوژی آمریکا توصیه می‌کنند که مردان، پس از پس از بحث پیرامون مخاطرات و فواید غربالگری سرطان پرستات با یک پزشک، نسبت به آن تصمیم‌گیری کنند.
- ریسک‌فاکتورها و عوامل خطر سرطان پروستات را در نظر بگیرید.
- با فواید و زیان‌های بالقوۀ غربالگری، تشخیص و درمان آشنا شوید.
- با پزشک خود پیرامون نگرانی‌ها و سوالات خود صحبت کنید.
برای آقایانی که غربالگری را انتخاب می‌کنند: اگر غربالگری سرطان پروستات را انتخاب می‌کنید، لازم است از سن ۵۰ سالگی غربالگری را آغاز کنید، هر چند در برخی گایدلاین‌ها برای شروع ۴۰سالگی را ذکر کرده‌اند. آقایان با ریسک‌فاکتورهای و عوامل خطر برای سرطان پروستات (مانند سیاه‌پوست‌ها یا یک افرادی که پدر یا برادر مبتلا به سرطان پروستات دارند) می‌توانند غربالگری را در محدودۀ سنی ۴۰ تا ۴۵ سالگی آغاز کنند.
پس از آغاز غربالگری، لازم است آن را هر دو تا چهار سال یک‌بار و ببه شکل آزمایش خون PSA انجام داد. برخی از گایدلاین‌ها توصیه به انجام آزمون سالانه همراه با معاینۀ رکتال دارند.
مواردی که غربالگری توصیه نمی‌شود: غربالگری برای مردان که ۷۵ساله و مسن‌تر، یا برای مردانی که از مشکلات بهداشتی جدی رنج می‌برند، توصیه نمی‌شود. در این موارد، فواید غربالگری در برابر آسیب‌های بالقوۀ آن بسیار کم است.
پیشگیری از سرطان پروستات
تمام مردان آمریکایی آفریقایی‌تبار که بیشتر از ۵۰ سال سن، یا سابقۀ خانوادگی مثبت از سرطان پروستات دارند، در معرض خطر ابتلا به سرطان پروستات هستند. این مردان ممکن است استراتژی خاصی را برای کاهش احتمال ابتلا به سرطان پروستات در پیش بگیرند، هر چند که دسنیابی به یک تعادل منطقی از خطرات احتمالی و مزایای این درمان پیشگیرانه بسیار مهم و حائز اهمیت است.
- مکمل‌ها: تصور می‌شد که دو مکمل غذایی ویتامین E و سلنیوم، در کاهش خطر ابتلا به سرطان پروستات نقش دارند. با این حال، مطالعات مختلف فواید این مکمل‌ها را به اثبات نرسانده‌اند و مصرف آن‌ها توصیه نمی‌شود.
- داروها: در مردان در معرض خطر سرطان پروستات، حدود ۲۵ درصد کاهش خطر ابتلا به سرطان پروستات با مصرف فیناستراید (Proscar®) گزارش شده‌است. در مصرف دوتاستراید (Avodart®) نیز کاهش مشابه دیده شده‌است. فارغ از بحث مصرف یا عدم مصرف این داروها، که مانع از اثر تستوسترون بر روی پروستات می‌شوند، جلوگیری از سرطان پروستات مسئله‌ای پیچیده است که باید موارد زیر را در مورد آن درنظر گرفت:
- مزایای فیناستراید و دوتاستراید (کاهش بروز سرطان پروستات، کاهش نشانه‌ها و عوارض هیپرتروفی خوش‌خیم پروستات)
- عوارض جانبی شناخته‌شده و احتمالی این روش درمانی (کاهش عملکرد جنسی، افزایش آشکار و واضح در سرطان‌های تهاجمی)
در مردانی که فیناستراید یا دوتاستراید را مصرف می‌کنند، عمدتاً سطح آنتی ژن اختصاصی پروستات (PSA) در حدود ۵۰ درصد کاهش یافته‌است. این نکته در تفسیر نتایج تست آنتی‌ژن اختصاصی پروستات (PSA) مهم است.
کسب اطلاعات بیشتر
در پایان ذکر این نکته ضروری است که پزشک یا درمانگر شما بهترین منبع پاشحگویی به پرسش‌ها و نگرانی‌های شما است.
