خمیازه کشیدن یک رفلکس غیرارادی است که طی آن دهان باز شده و ریه‌ها مقدار زیادی هوا را فرو می‌برند. سپس هوای فرو برده شده، به آرامی از ریه خارج شده و بازدم صورت می‌گیرد. در حین خمیازه کشیدن پرده‌ی صماخ کشیده شده و ممکن است چشم‌ها نیز بسته شوند، به طوریکه از آن‌ها اشک خارج شود. خمیازه کشیدن هیچ‌گونه فکر کردن یا انجام کار خاصی را نیاز ندارد، همچنین مکانیسم آن نیز در افراد مختلف یکسان است.
خمیازه کشیدن معمولا قبل یا بعد از خوابیدن اتفاق می‌افتد، به همین دلیل از آن به عنوان یکی از نشانه‌های خستگی یاد می‌شود. افرادی که در حال انجام کاری کسل‌کننده یا ملالت‌آور هستند نیز خمیازه را تجربه می‌کنند. خمیازه کشیدن یک جنبه‌ی اجتماعی نیز دارد. به نظر می‌رسد خمیازه کشیدن بین انسان و سایر موجودات، مسری است. مسری بودن خمیازه کشیدن ثابت شده است ولی هنوز دلیلی برای توضیح آن وجود ندارد. در این مقاله درباره‌ی موضوعات زیر بحث خواهیم کرد:
- چه دلایل بالقوه‌ای برای خمیازه کشیدن وجود دارد؟
- خمیازه در سایر موجودات
- چرا خمیازه مسری است؟
- آیا یک فرد میتواند بیش از اندازه خمیازه بکشد؟
حقایقی درباره‌ی خمیازه
در این بخش چند نکته‌ی کلیدی درباره‌ی خمیازه را آورده‌ایم. توضیحات بیشتر و مطالب پشتیبان در اصل مقاله آورده شده‌اند.
- خمیازه درواقع، پاسخی به خستگی یا بی‌انگیزگی می‌باشد.
- کودکان حتی زمانی‌که در رحم هستند نیز می‌توانند خمیازه بکشند.
- خمیازه بیشتر به علت پاسخ طبیعی تلقینی انسان‌ها مسری می‌باشد.
- خمیازه به عنوان یک عملکرد اجتماعی که کسالت و خستگی را منتقل می‌کند شناخته می‌شود.
دلایل بالقوه خمیازه کشیدن
هنوز دلیل مشخصی برای خمیازه وجود ندارد. تئوری‌های پیشنهادی زیادی ارائه و مطالعه شده و هر کدام، سرنخ‌هایی را درباره‌ی خمیازه به دست آورده‌اند.
تغییر وضعیت
خمیازه کشیدن معمولا به عنوان یک نشانهی خستگی یا کسالت تعبیر می‌شود درحالی‌که همیشه این‌گونه نیست. کسی که خمیازه می‌کشد ممکن است خسته باشد اما، در حین خمیازه کشیدن، ضربان قلب به سرعت بالا می‌رود. بالا رفتن سریع ضربان قلب، نشان می‌دهد خمیازه کشیدن، بیش از نشانهی تنبلی و خستگی، میتواند نشانهی هوشیاری باشد. به طور کلی خمیازه کشیدن میتواند یکی از راه‌هایی باشد که بدن برای تغییر وضعیت هوشیاری از آن بهره می‌برد:
-
- قبل از خوابیدن: خمیازه میتواند به عنوان نشانهی این تلقی شود که بدن برای خواب آماده می‌شود.
- هنگام خستگی و کسالت: خمیازه کشیدن هنگام انجام یک کار خسته‌کننده میتواند نشان‌دهنده‌ی این باشد که مغز از سطح بالای هوشیاری به سطح پایین‌تری رسیده است.
- بعد از ورزش یا نرمش کردن: خمیازه کشیدن بعد از انجام یک ورزش سنگین میتواند نشان‌دهنده‌ی این باشد که مغز از حالت پرانرژی به حالت کم‌انرژی رسیده است.
همچنین افراد ممکن است هنگام عوض شدن وضعیت فیزیکی نیز خمیازه بکشند، مثل جابجایی از محیطی پر‌فشار به محیطی کم‌فشار. این اختلاف فشار ممکن است در دو طرف شیپور استاش جمع شده و فرد را وادار به خمیازه کند تا آزاد شود.
یک عمل تنفسی
خمیازه کشیدن درواقع نوعی نفس کشیدن است. هنگامی‌که خون به اکسیژن نیاز دارد، احتمال خمیازه کشیدن بیشتر می‌شود. خمیازه باعث می‌شود حجم زیادی از هوا به ریه وارد شود و ضربان قلب نیز افزایش یابد. این تغییرات به صورت تئوریکال می‌توانند بدین معنی باشند که قلب خون بیشتر همراه اکسیژن بیشتدی را به سراسر بدن پمپ می‌کند. پس خمیازه میتواند به عنوان راهی برای کمک به تخلیه و خارج کردن مواد سمی از خون و فراهم کردن ذخیره‌ی تازه‌ای از اکسیژن در خون، طراحی شده باشد.
برای خنک کردن مغز
خمیازه کشیدن میتواند به خنک شدن مغز کمک کند. هنگام خمیازه دهان و فک کاملا باز می‌شود که باعث افزایش جریان خون در صورت و گردن می‌شود. دم بزرگ و ضربان قلب سریع ایجاد شده در طی خمیازه، همچنین باعث می‌شوند که خون و مایع نخاعی سریع‌تر در بدن گردش کنند. این مکانیسم میتواند برای خنک کردن مغزی که به شدت گرم شده است، طراحی شده باشد.
مطالعه‌ای که در Physiology & Behavior منتشر شده است از این تئوری پشتیبانی می‌کند. محققان دریافته‌اند خمیازه کشیدن در دمای ۲۰ درجه‌ی سانتی‌گراد محتمل‌تر است، که به گفته‌ی آن‌ها مناسب‌ترین دما برای خنک کردن خون و مغز است.
به عنوان یک وسیله‌ی ارتباطی
برخی از محققان اعتقاد دارند خمیازه کشیدن انسان به تکامل او مربوط می‌شود. انسان‌ها قبل از این‌که بتوانند به صورت کلامی با یکدیگر ارتباط برقرار کنند، ممکن است از از خمیازه برای انتقال پیام استفاده کرده باشند. امروزه خمیازه بیشتر به عنوان نشانهی خستگی یا کسالت شناخته می‌شود اما میتواند به عنوان راهی که انسان‌های اولیه از طریق آن با یکدیگر ارتباط برقرار می‌کردند نیز شناخته شود. هرچند انسان‌های اولیه می‌توانستند از آن برای نشان دادن هوشیاری خود به دیگران، نشان دادن دندان‌هایشان به مهاجمان و یا برقراری ارتباط استفاده کرده باشند.
خمیازه در سایر حیوانات
انسان‌ها و شامپانزه‌ها تنها موجوداتی نیستند که خمیازه می‌کشند. تمام مهره‌داران، از ماهی‌ها و پرندگان گرفته تا گرگ‌ها و اسب‌ها، خمیازه می‌کشند. اما فقط سه گونه وجود دارند که خمیازه کشیدن در آن‌ها مسری است: انسان‌ها، شامپانزه‌ها و خانواده‌ی گرگ‌ها و سگ‌ها.
چرا خمیازه مسری است؟
خمیازه کشیدن رفلکسی است که از الگوهای متنوعی پیروی نمی‌کند. یک نکته که اغلب مردم روی آن اتفاق نظر دارند این است که خمیازه کشیدن مسری است. دیدن فردی که در حال خمیازه کشیدن است، میتواند باعث خمیازه کشیدن در ناظران شود. این موضوع علم را به تعجب واداشته و تاکنون نیز فرضیه‌های زیادی برای آن ارائه شده است:
- زمان: برخی از دانشمندان پیشنهاد داده‌اند که شاید ساعت روز یا باهوشی فردی که خمیازه می‌کشد باعث مسری شدن خمیازه کشیدن می‌شود؛ اما این فرصیه اکنون طرفداران زیادی ندارد.
- تلقین و همدلی: یکی از رایج‌ترین فرضیه‌هایی که برای مسری بودن خمیازه کشیدن بیان شده است، حس همدلی و تلقین میان افراد است. دیدن فردی که خمیازه می‌کشد، باعث خمیازه کشیدن در فرد ناظر می‌گردد، مخصوصا اگر دو فرد ارتباط نزدیکی با یکدیگر داشته و با هم راحت باشند.
در تحقیقی که به تازگی در PLOS One منتشر شده است، به گروهی از شامپانزه‌ها، ویدیو‌هایی از سایر شامپانزه‌ها که در حال خمیازه کشیدن بودند، نشان داده شد. نتایج این تحقیق آشکار کردند که شامپانزه‌های ناظر، درصورتی‌که با شامپانزه‌‌ای که در فیلم خمیازه می‌کشد آشنا بوده باشند، بیشتر احتمال دارد خمیازه بکشند. این تحقیق از فرضیه‌ای که همدلی و آشنا بودن را در مسری بودن خمیازه دخیل می‌داند، حمایت می‌کند.
تحقیق دیگری نیز که در PLOS One منتشر شده، نشان داده است که مسری بودن خمیازه در انسان‌ها، یک پاسخ فردی است. در این تحقیق ارتباط اندکی بین هوش، ساعت روز یا همدلی و تقلید در افراد آزمایش شده وجود داشته است. اصلی‌ترین عاملی که در این تحقیق موثر تشخیص داده شده، سن می‌باشد. به نظر می‌رسد افراد مسن‌تر کمتر با دیدن خمیازه‌ی سایر افراد، دچار خمیازه می‌شوند. اما هنوز دلیل اصلی مسری بودن خمیازه مشخص نشده است.
آیا ممکن است بیش از اندازه خمیازه بکشید؟
خمیازه اغلب بی‌ضرر است اما این امکان وجود دارد که شما بیش از حد خمیازه بکشید. خمیازه‌ی بیش از حد میتواند به دنبال برخی اختلالات ایجاد شده باشد که نیازمند توجه پزشکی و درمان می‌باشد. عصب واگ، که مرتبط‌کننده‌ی گردن و شکم به مغز است، طی برهم‌کنشی با عروق خونی میتواند باعث خمیازه‌ی بیش از حد شود. این اتفاق، واکنش واگی-رگی (وازوواگال) نامیده می‌شود. این پاسخ ممکن است نشان‌دهنده‌ی یک اختلال خواب یا مشکل مغزی باشد. همچنین میتواند به دنبال یک عارضه‌ی قلبی نظیر حمله‌ی قلبی یا مشکلی در آئورت ایجاد شده باشد.
هر فردی که بدون دلیل مشخصی دچار خمیازه‌ی بیش از حد شده باشد باید در سریع‌ترین زمان ممکن به پزشک مراجعه کند.
