دیابت شیرین به گروهی از بیماری‌ها اطلاق می‌شود که به نحوه‌ی استفاده بدن از گلوکز خون مربوط است. علت‌های دیابت براساس نوع آن متفاوت است. ولی بدون توجه به نوع آن، دیابت می‌تواند باعث بالا رفتن سطح گلوکز خون و سایر مشکلات مربوطه شود. دیابت مزمن شامل دیابت نوع ۱ و دیابت نوع ۲ می‌باشد. از دیابت‌های قابل برگشت می‌توان به پری دیابت و دیابت بارداری اشاره کرد. ممکن است دیابت بارداری بعد از زایمان رفع شود. در این مقاله به بررسی مهمترین عامل دیابت می‌پردازیم.
نشانه‌ها و علت‌های دیابت
نشانه‌های دیابت چیست؟
- تشنگی مفرط و تکرر ادرار
- گرسنگی
- خستگی
- تاری دید
- بی‌حسی و مور مور شدن پا‌ها و دست‌ها
- وجود زخم‌هایی که خوب نمی‌شوند
- کاهش وزن بدون علت مشخص
نشانه‌های مربوط به دیابت نوع ۱ می‌توانند سریع‌تر و در عرض یک هفته شروع شود. نشانه‌های مربوط به دیابت نوع ۲ به آرامی و طی چندین سال ظاهر می‌شوند و ممکن است چنان خفیف باشد که متوجه آن نشوید. بسیاری از افراد با دیابت نوع ۲ هیچ علائمی ندارند. معمولا تا زمانی که فرد به مشکلات مرتبط با دیابت؛ مانند تاری دید یا بیماری‌های قلبی دچار نشود، متوجه بیماری نمی‌شود.
علت دیابت نوع ۱ چیست؟
دیابت نوع ۱ زمانی اتفاق می‌افتد که سیستم ایمنی بدن (سیستمی که به مبارزه با عفونت‌ها می‌پردازد) سلول‌های بتا پانکراس را که مسئول تولید انسولین هستند، مورد حمله قرار داده و از بین ببرد.
دانشمندان معتقدند دیابت نوع ۱ تحت تاثیر ژن‌ها و فاکتور‌های محیطی؛ مانند ویروس‌ها ایجاد می‌شود. مطالعاتی مانند TrialNet به بررسی دقیق عامل اصلی دیابت نوع ۱ و راهکار‌های احتمالی پیشگیری و کاهش دیابت می‌پردازند.
علت دیابت نوع ۲ چیست؟
دیابت نوع ۲ که شایع‌ترین نوع دیابت است، تحت تاثیر فاکتور‌های متعددی مانند سبک زندگی و ژن‌ها قرار دارد.
اضافه وزن، چاقی و فعالیت فیزیکی کم
اگر از لحاظ فیزیکی فعال نیستید، دارای اضافه وزن بوده و یا چاق هستید، شما در خطر بالای ابتلا به دیابت نوع ۲ هستید. داشتن وزن اضافه باعث مقاومت به انسولین شده و در افراد با دیابت نوع ۲ شایع است. محل چربی اضافه نیز خود مهم است. چربی دور شکم با مقاومت به انسولین، دیابت نوع ۲ و بیماری قلب و عروق مرتبط است. برای فهم اینکه آیا وزن‌تان احتمال ابتلا به دیابت نوع ۲ را در شما بالا می‌برد، شاخص توده‌ی بدنی ( Body Mass Index (BMI) charts) را مورد بررسی قرار دهید.
مقاومت به انسولین
دیابت نوع ۲ معمولا با مقاومت به انسولین آغاز می‌شود. در این هنگام عضلات، کبد و سلول‌های چربی نمی‌توانند به خوبی از انسولین استفاده کنند. در نتیجه بدن به انسولین بیشتری نیاز دارد که گلوکز بتواند وارد سلول شود. ابتدا پانکراس برای پاسخ دادن به نیاز سلول، انسولین بیشتری را تولید می‌کند. با گذر زمان پانکراس دیگر نمی‌تواند انسولین کافی تولید کند؛ در نتیجه سطح گلوکز خون بالا می‌رود.
ژن‌ها و سابقه‌ی خانوادگی
همانند دیابت نوع ۱، در دیابت نوع ۲ نیز ژن‌های خاصی می‌توانند شما را مستعد‌تر کنند. این بیماری معمولا در برخی خانواده‌ها و قوم‌ها و نژاد‌ها شایع‌تر است:
- سیاه پوستان
- بومیان آلاسکا
- هندیان آمریکا
- آمریکایی‌های آسیایی تبار
- اسپانیایی‌ها
- بومیان هاوایی
- اهالی جزایر اقیانوس آرام
همچنین ژن‌ها می‌توانند با بالا بردن احتمال چاقی یا اضافه وزن، خطر دیابت نوع ۲ را در آن‌ها بالا ببرند.
علت دیابت بارداری چیست؟
دانشمندان معتقدند دیابت بارداری، نوعی از دیابت که در زمان بارداری ایجاد می‌شود، در اثر تغییرات هورمونی به همراه فاکتور‌های ژنتیکی و بسته شیوه زندگی فرد ایجاد می‌شود. در ادامه به بررسی مهمترین عامل دیابت می‌پردازیم:
مقاومت به انسولین
در همه‌ی خانم‌های باردار در اواخر زمان بارداری، هورمون‌هایی که از جفت ترشح می‌شوند، باعث مقاومت به انسولین می‌شوند. اکثر خانم‌ها می‌توانند با تولید انسولین کافی به مقاومت به انسولین غلبه کنند؛ با این حال بعضی نمی‌توانند. دیابت بارداری زمانی اتفاق می‌افتد که پانکراس نمی‌تواند انسولین کافی تولید کند.
همانند دیابت نوع ۲، داشتن اضافه وزن با دیابت بارداری نیز مرتبط است. خانم‌هایی که دارای اضافه وزن یا چاق هستند، ممکن است قبل از بارداری دچار مقاومت به انسولین باشند. افزایش وزن در بارداری نیز می‌تواند خود یک فاکتور موثر باشد.
تغییرات هورمونی، اضافه وزن و سابقه‌ی خانوادگی می‌توانند به بروز دیابت بارداری کمک کنند.
ژن‌ها و سابقه‌ی خانوادگی
داشتن سابقه‌ی خانوادگی دیابت می‌تواند خانم باردار را مستعد کند که این نشان دهنده‌ی نقش ژن‌ها می‌باشد. همچنین ژن‌ها می‌توانند علت شایع بودن دیابت در سیاه پوستان، هندیان آمریکا، آمریکایی‌های آسیای تبار و اسپانیایی‌ها توجیه کند.
علل دیگر دیابت چیست؟
جهش‌های ژنتیکی، سایر بیماری‌ها، آسیب پانکراس و بعضی از دارو‌ها نیز می‌توانند باعث دیابت شوند.
جهش‌های ژنتیکی
- دیابت مونوژنتیک در اثر جهش‌ها یا تغییرات در یک ژن واحد ایجاد می‌شود. این تغییرات معمولا در یک خانواده به ارث می‌رسند. بعضی مواقع این جهش‌ها به صورت خودبخودی اتفاق می‌افتند. بسیاری از این جهش‌ها منجر به کاهش توان پانکراس در تولید انسولین و در نتیجه دیابت می‌شوند. شایع‌ترین شکل‌های دیابت تک ژنی، دیابت نوزادی و دیابت بالغین در جوانان (MODY) می‌باشند. دیابت نوزادی نوعی از دیابت است که در شش ماه اول زندگی اتفاق می‌افتد. دیابت MODY معمولا طی نوجوانی و اوایل جوانی تشخیص داده می‌شوند. اما گاها بسیار دیرتر در زندگی تشخیص داده می‌شوند.
- سیستیک فیبروزیس باعث ایجاد موکوزی غلیظ و در نتیجه آسیب پانکراس می‌شود. این آسیب می‌تواند مانع از تولید کافی انسولین توسط پانکراس شود.
- هموکروماتوزیس باعث می‌شود که بدن مقدار زیادی آهن ذخیره کند. اگر بیماری درمان نشود، آهن می‌تواند در پانکراس و سایر ارگان‌ها جمع شده و باعث آسیب آن‌ها شود.
بیماری‌های هورمونی
بعضی از بیماری‌های هورمونی باعث می‌شوند که بدن میزان زیادی از یک هورمون خاص تولید کند که این نیز می‌تواند باعث مقاومت به انسولین و دیابت شود.
- سندرم کوشینگ زمانی دیده می‌شود که بدن مقدار زیادی هورمون کورتیزول یا هورمون استرس تولید کند.
- آکرومگالی زمانی دیده می‌شود که بدن مقدار زیادی هورمون رشد تولید کند.
- هیپرتیروئیدیسم زمانی دیده می‌شود که غده تیروئید مقدار زیادی هورمون تیروئیدی تولید کند.
آسیب یا برداشتن پانکراس
التهاب پانکراس (پانکراتیت) سرطان پانکراس یا تروما همه می‌توانند باعث آسیب سلول‌های بتا یا کاهش توان این سلول‌ها در تولید انسولین و در نتیجه دیابت شوند.
اگر پانکراس معیوب خارج شود، به علت از دست دادن سلول‌های بتا دیابت اتفاق می‌افتد.
دارو‌ها
گاها بعضی از دارو‌های خاص می‌توانند باعث آسیب سلول‌های بتا یا اختلال در نحوه عملکرد انسولین شوند.
- نیاسین شکلی از ویتامین B3
- انواع خاصی از دیوریتیک‌ها که به آن‌ها water pills نیز گفته می‌شود.
- دارو‌های ضد صرع
- دارو‌های روان گردان
- دارو‌هایی که برای درمان ایدز استفاده می‌شوند.
- پنتامیدین که برای درمان شکلی از پنومونی استفاده می‌شوند.
- گلوکوکورتیکوئید‌ها که برای درمان بیماری‌های التهابی مانند روماتوئید آرتریت، آسم، لوپوس و کولیت زخمی استفاده می‌شوند.
- دارو‌های ضد رد پیوند که به مقابله با رد ارگان پیوندی کمک می‌کنند.
استاتین‌ها که به کاهش سطح کلسترول LDL کمک می‌کنند، می‌توانند احتمال دیابت را بالا ببرند. با این حال استاتین‌ها در پیشگیری از بیماری‌های قلبی و سکته موثر هستند. بنابراین تاثیر بسیار مهم این دارو در پیشگیری از بیماری‌های قلبی عروقی از تاثیر جزئی آن‌ها بر دیابت پیشی می‌گیرد.
مقاله مرتبط: استاتین‌ها زندگی افرادی با کلسترول LDL بالا را نجات می‌دهند
اگر هر کدام از این دارو‌ها را مصرف می‌کنید و در مورد عوارض جانبی آن‌ها نگران هستید، با پزشک خود مشورت کنید.
