پارکینسون یک بیماری پیش‌روندۀ دستگاه عصبی است که توانایی حرکتی فرد را تحت تاثیر قرار می‌دهد. این بیماری به آرامی پیشرفت می‌کند و گاهاً با احساس لرزش در یک دست آغاز می‌شود. علاوه بر لرزش دست، کندی و سختی حرکت نیز از غلائم بارز این بیماری می‌باشند.در مراحل ابتدایی این بیماری، بیان احساس در صورت کاهش یافته یا به صفر می‌رسد، حرکت و تاب خوردن دست‌ها در کنار بدن در هنگام راه رفتن متوقف می‌شود و بیان کلمات به صورت نرم یا بریده‌بریده درمی‌آید. علائم و نشانه‌های این بیماری با گذر زمان وخیم‌تر و آشکارتر می‌شوند.
با وجود این‌که پارکینسون درمان قطعی ندارد، استفاده از دارو می‌تواند تا حد قابل توجهی به بهبود علائم کمک کند. در برخی موارد نیز، به تشخیص پزشک، بیمار تحت عمل جراحی قرار می‌گیرد.
علائم و نشانه‌ها
علائم و نشانه‌های پارکینسون، فرد به فرد متفاوت هستند. این علائم در ابتدا بسیار خفیف و نامحسوس بوده و معمولاً از یک سمت بدن شروع شده و با پیشرفت بیماری در سمت دیگر هم دیده می‌شوند.
( با این حال، پس از آن‌که هر دو طرف بدن، درگیر بیماری شدند، علائم در طرفی که زودتر علائم را نشان داد، شدیدتر هستند.)
مهم‌ترین علائم و نشانه‌های پارکینسون عبارت‌اند از:
- لرزش: معمولا از دست یا انگشتان آغاز می‌شود. این لرزش عمدتاً به حالت «تسبیح‌گردانی» (Pill-rolling) می‌باشد. یکی از اصلی‌ترین شاحص‌های پارکینسون، لرزش دست در هنگام استراحت است.
- کندی حرکات (bradykinesia): با گذشت زمان، سرعت انجام حرکات کاهش می‌یابند و انجام حرکات ساده، دشوار و زمان‌بر می‌شود. راه رفتن کُند شده و شخص هنگام بلندشدن از صندلی با مشکل مواجه می‌گردد.
- سفتی عضلات: می‌تواند در هر قسمتی لز بدن دیده‌شود. سفتی عضلات می‌تواند باعث دامنۀ حرکتی را کاهش داده و باعث احساس درد شود.
- اختلالات وضعیتی و تعادلی
- توقف حرکات خودکار: ممکن است توانایی فرد در انجام حرکات ناخودآگاه، مثل پلک زدن، لبخند زدن و حرکت و تاب خوردن دست‌ها در کنار بدن در هنگام راه رفتن کاهش یابد.
- تغییرات گفتار: ممکن است بیان فرد نرم، سریع و گنگ شده و صحبت کردن وی با مکث و تردید و یکنواختی بیش از حد همراه گردد.
- تغییرات در نوشتن: نوشتن سخت می‌شود و فرد تمایل بیشتری به کوچک نوشتن پیدا می‌کند.
مراجعه به پزشک
در صورت مشاهدۀ هر یک از علائم مرتبط با بیماری پارکینسون، بهتر است به پزشک خود مراجعه‌کنید.
علت‌ها
در بیماری پارکینسون نورون‌های مغزی به‌تدریج تخریب می‌شوند یا می‌میرند.بیشتر علائم این بیماری در نتیجۀ تخریب نورون‌های تولیدکنندۀ دوپامین ایجاد می‌شوند؛ کاهش سطح دوپامین باعث فعالیت غیرعادی مغز و ظاهر شدن علائم بیماری پارکینسون می‌شود.
پارکینسون علل نامشخصی دارد، اما فاکتورهای متعددی در ایجاد آن نقش دارند، ازجمله:
- ژن‌ها: محققان به این نکته پی برده‌اند که جهش‌های ژنی می‌توانند منجر به پارکینسون شوند. به‌هرحال برخی تنوع‌های ژنی خاص، باعث افزایش خطر ابتلا به پارکینسون می‌شوند، اما رابطۀ بین هریک از این ژن‌ها و ابتلا به پارکینسون در نوع خود، کم‌رنگ است.
- محرک‌های محیطی: قرارگرفتن در معرض سموم یا فاکتورهای محیطی خاص، باعث افزایش خطر ابتلا به پارکینسون می‌شود، هرچند که این افزایش خطر بسیار اندک است.
هم‌چنین محققان متوجه تغییراتی در ساختار مغز افراد مبتلا له پارکینسون شده‌اند که دلیل این تغییرات چندان واضح نیست. این تغییرات عبارت‌اند از:
- حضور اجسام لوی (Lewy Bodies): توده‌هایی از مواد خاص در سلول‌های مغزی، نشانگر میکروسکوپی بیماری پارکینسون هستند. به عقیدۀ محققان، این توده‌ها که به اجسام لوی معروف هستند، راهنمای مهمی در تشخیص بیماری پارکینسون هستند.
- Alpha-synuclein موجود در اجسام لوی: به عقیدۀ محققان، مهم‌ترین ماده در میان تمام مواد موجود در اجسام لوی، ماده‌ای طبیعی به نام A-synuclein است. این ماده کانون توجه محققان در آزمایشات پیش‌رو برای درمان پارکینسون است.
ریسک‌فاکتورها
- سن: اشخاص معمولاً در دورۀ میانی و پایانی عمر به این بیماری مبتلا می‌شوند و خطر ابتلا با افزایش سن، بیشتر می‌شود. سن تقریبی ابتلا به این بیماری، حدوداً ۶۰سالگی است.
- وراثت: اگر شخصی مبتلا به پارکینسون در میان بستگان خود دارید، احتمال ابتلای شما بیماری پارکینسون بیشتر است..
- جنسیت: پارکینسون در آقایان شایع‌تر از خانم‌هاست.
- سموم: قرار گرفتن مداوم در معرض سومو آفت‌کش و علف‌کش خطر ابتلا به پارکینسون را افزایش می‌دهند.
عوارض
بیماری پارکینسون معمولاً مشکلات زیر را در پی دارد:
- مشکلات فکری: ممکن است بیمار مشکلات شناختی (زوال عقل/دمانس) و مشکل در تفکر را تجربه کند. این مسکلات معمولاً در مراحل پایانی پارکینسون دیده می‌شوند. استفاده از دارو برای رفع این مشکلات جندان کارآمد نخواهدبود.
- افسردگی و تغییرات احساسی: بیماران مبتلا به پارکینسون ممکن است دجار افسردگی شوند. اقدام برای درمان این مشکل می‌تواند به بیمار در کنترل سایر عوارض پارکینسون کمک کند. هم‌چنین بیمار ممکن است تغییرات احساسی دیگر (مثل ترس، اضطراب و بی‌انگیزگی) را نیز تجربه کند. در این موارد معمولاً پزشک از دارو استفاده می‌کند.
- مشکلات بلعی: با پیشرفت بیماری، ممکن است بیمار با مشکل در بلعیدن مواجه شود. تجمع بزاق می‌تواند منجر به سرازیر شدن آن از دهان گردد.
- مشکلات خواب: بیماران مبتلا به پارکینسون ممکن است به مشکلات متعدد مربوط به خواب – مثل بیدار شدن‌های مکرر در نیمه‌شب، زود بیدار شدن در صبح و خواب رفتن در طول روز – روبه‌رو شوند.
هم‌چنین اختلال در مرحلۀ REM خواب – که مرتبط با خواب دیدن است – دور از انتظار نیست. مصرف دارو به کاهش این عوارض کمک می‌کند. - مشکل در مثانه: ناتوانی در کنترل ادرار یا سختی ادرار از عوازض احتمالی پارکینسون هستند.
- یبوست: با کاهش حرکات در لولۀ گوارشی، بسیاری از افراد مبتلا به پارکینسون با یبوست روبه‌رو می‌شوند.
- تغییرات فشار خون: هنگامی که شخص به‌سرعت از جای خود برمی‌خیزد، ممکن است با احساس سرگیجه مواجه گردد (افت فشار خون وضعیتی).
- اختلالات بویایی: ممکن است شخص در تشخیص برخی بوهای خاص، یا تمییز بین رایحه‌ها دچار مشکل شود.
- خستگی: بسیاری از افراد مبنلا به پارکینسون با کمبود انرژی و احساس خستگی مواجه‌اند که دلیل آن در برخی موارد نامشخص است.
- درد: افراد مبتلا به پارکینسون ممکن است با احساس درد در نقاظ خاصی از بدن، یا در سراسر بدن روبه‌رو شوند.
- اختلالات جنسی: برخی از مبتلایان به پارکینسون با کاهش میل و عملکرد جنسی مواجه می‌شوند.
تشخیص
برای تشخیص پارکینسون تست و آزمایش خاصی وجود ندارد. نورولوژیست (متخصص مغز و اعصاب) می‌تواند بر اساس سوابق پزشکی و با بررسی علاوم و نشانه‌ها، درکنار معاینۀ فیزیکی و عصبی، ابتلا یا عدم ابتلای شخص به پارکینسون را تشخیص دهد.
آزمایشات تصویربرداری – مانند MRI، سونوگرافی از مغز، SPECT و PET – نیز ممکن است در روند تشخیص پارکینسون به پزشک کمک کنند، اما برای تشخیص این بیماری کافی نیستند.
علاوه بر آزمایشات مذکور، پزشک می‌تواند از کاربی دوپا- لوودوپا (carbidopa-levodopa) – که یک داروی بیماری پارکینسون است – استفاده کند؛ بدین ترتیب که بهبود قابل توجه در علائم و نشانه‌ها، تائیدکنندۀ ابتلای شخص به پارکینسون است.
تشخیص برخی از موارد ابتلا به پارکینسون، به زمان بیشتری نیاز دارد.
پیشگیری
علل ایجاد پارکینسون نامشخص هستند، درنتیجه هیچ راه اثبات‌شده‌ای برای پیشگیری از آن وجود ندارد. با این حال، نتایج برخی تحقیقات حاکی از تاثیر مثبت کافئین – که در قهوه، چای و نوشابه یافت می‌شود – بر کاهش خطر ابتلا به پارکینسون هستند. چای سبز و تمرینات هوازی منظم نیز می‌توانند در کاهش خطر ابتلا به این بیماری موثر باشند.
