مرض چاقی وضعیتی است که فرد در آن اضافه وزن یا چربی اضافی دارد که بر سلامت او تاثیر می‌گذارد. اگر BMI(نسبت وزن به قد) در کسی خیلی بالا باشد، طبق نظر پزشک این فرد چاق است. BMI در واقع وسیله‌ای برای ارزیابی افراد توسط پزشک است و وزن مناسب هر فرد را برای سن و جنس و قد مخصوص آن فرد نشان می‌دهد. اگر نسبت وزن به قد(BMI) در فردی بین ۲۵تا ۲۹.۵ باشد، نشان دهنده‌ی وزن اضافی است. اگر این نسبت۳۰ یا بیشتر باشد، می‌تواند نشان دهنده‌ی مرض چاقی در آن شخص باشد. البته عوامل دیگری نیز می‌توانند وزن متناسب با ساختار بدنی هر فرد را نشان دهند. مانند نسبت دور کمر به دور باسن(WHR)، نسبت دور کمر به قد (WtHR)، همچنین مقدار چربی بدن هر فرد
خطر ابتلا به بیماری‌های مختلف مانند سندرم متابولیک، آرتروز و انواع سرطان در افرادی که مرض چاقی داشته‌باشند، بسیار بالاست. سندرم متابولیک مشکلات زیادی را شامل می‌شود، از جمله فشار خون بالا، دیابت نوع دو، بیماری‌های قلبی عروقی. حفظ وزن مناسب یا کاهش وزن از طریق اصلاح عادات غذایی و ورزش، از روش‌های کاهش خطر ابتلا به چاقی است. البته در بعضی از افراد، نیاز به عمل جراحی می‌باشد. حالا می‌رویم ببینیم علت چاقی چیست؟!
۱.مصرف کالری زیاد
اگر افراد بیشتر از انرژیی که می‌سوزانند، کالری مصرف کنند، بدن آن‌ها کالری اضافی را به صورت چربی ذخیره می‌کند. این عمل باعث اضافه وزن و مرض چاقی می‌شود. مخصوصا بعضی از غذاها، به ویژه آن‌هایی که شکر و چربی زیادی دارند، احتمال چاقی را بالا می‌برند. این غذاها شامل فست فود، سرخ کردنی‌ها، چربی و گوشت فرآوری شده، بیشتر محصولات لبنی، غذاهایی با شکر اضافی مانند غذاهای آماده، غذاهای کنسرو شده، نوشیدنی‌های الکلی و شیرین. مصرف بیش از اندازه‌ی این غذاها و کم تجرکی، منجر به مرض چاقی و اضافه وزن می‌شود.
خطر ابتلا به چاقی در افرادی که در وعده‌های غذایی خود میوه و سبزیجات و غلات و آب بیش از اندازه می‌خورند، نیز وجود دارد. ژنتیک نیز از عوامل تاثیرگذار در این بیماری است. افرادی که وزن مناسب خود را حفظ می‌کنند، می‌توانند از خوردن غذاهای متنوع نیز لذت ببرند. غذاهای تازه و غلات حاوی فیبر، افراد را برای مدت طولانی سیر نگه‌می‌دارد و به داشتن رژیم غذایی سالم‌تر کمک می‌کند.
۲. زندگی بدون تحرک
بیشتر مردم نسبت به پدر و مادر و نیز پدربزرگ و مادربزرگ خود، زندگی کم تحرک‌تری دارند. بعضی از عادات کم تحرکی شامل: کارکردن در اداره به جای انجام کارهای دستی، بازی‌های رایانه‌ای به جای بازی‌های پرتحرک. نیازی نیست که کارهای فیزیکی در باشگاه صورت بگیرد. کارهای فیزیکی می‌تواند پیاده روی، بالارفتن از پله‌ها و کارهای خانه را شامل شود. اما نوع و شدت فعالیت می‌تواند فوایدی بلند مدت یا کوتاه مدت برای بدن داشته باشد.
مقاله‌ی مرتبط: آیا چای سبز می‌تواند به مبارزه با چاقی کمک کند؟
۳.خواب کم
تحقیقات نشان می‌دهد که خواب کم، خطر ابتلا به مرض چاقی را افزایش می‌دهد. نتایج حاصل از تحقیق روی ۲۸,۰۰۰ کودک و ۱۵,۰۰۰ بزرگسال در انگلستان نشان می‌دهد که کم خوابی خطر چاقی را در هر دو گروه افزایش می‌دهد. کم خوابی به دلیل ایجاد تغییرات هورمونی، اشتهای افراد را زیاد می‌کند. زمانی که افراد خواب کافی ندارند، بدن آن‌ها هورمون گرلین(هورمون محرک اشتها) را ترشح می‌کند. در همین حین، کم خوابی باعث کاهش ترشح هورمون لپتین(هورمون مهارکننده‌ی اشتها) می‌شوند.
۴.مخرب‌گرهای اندوکرین
گروهی از محققان دانشگاه بارسلونا مدارکی درباره‌ی این که چگونه فروکتوز مایع در نوشابه و سایر نوشیدنی‌ها، متابولیسم انرژی لیپیدها را تغییر می‌دهد و موجب کبد چرب و سندرم متابولیک می‌شود، فراهم کرده‌اند. در این تحقیق به مدت ۱۴ روز به موش‌ها مایعاتی حاوی ۱۰درصد فروکتوز داده‌شده‌بود. محققان معتقدند که رابطه‌ی مستقیمی بین مصرف زیاد فروکتوز و مرض چاقی و سندرم متابولیک وجود دارد. تحقیق روی حیوانات نشان می‌دهد که مصرف زیاد فروکتوز، خطر ابتلا به دیابت نوع دو را نیز افزایش می‌دهد و باعث تغییرات متابولیک، استرس اکسیداتیو و التهاب می‌شود. مواد غذایی حاوی فروکتوز زیاد شامل: جوش شیرین، نوشیدنی‌های انرژی زا، نبات و بستنی، سس و ادویه‌ها مانند کچاپ، غذاهای شیرین، نوشیدنی‌ها، غذاهای کنسرو شده.
۵.داروها
بعضی از داروها سبب می‌شود بعد از ماه‌ها، وزن افراد افزایش یابد. استفاده‌ی غیر تیپیک از داروهای آرام‌بخش مانند olanzapine و quetiapine ،risperidone. داروهای ضدتشنج و پایدارکننده‌ی حالت مانند gabapentin، داروهای هیپوگلیسمی مانند tolbutamide. گلوکوکورتیکوئیدها که برای روماتیسم مفصلی استفاده می‌شوند و بعضی از داروهای ضد افسردگی.
اما بعضی از داروها باعث کاهش وزن افراد می‌شود. کسانی که مصرف داروی جدیدی را آغاز کرده‌اند و درباره‌ی وزن خود نگرانند، باید از پزشک خود درباره‌ی تاثیر دارو بر وزن سوال کنند.
آیا چاقی همیشگی است؟
برای افراد چاق، با گذشت مدت زمانی طولانی، کاهش وزن دشوارتر می‌شود. بر اساس نتایج حاصل از تحقیق روی تعدادی موش در سال ۲۰۱۵، دانشمندان دریافتند که هر چه چربی افراد زیاد باشد، بدن آن‌ها به دلیل وجود نوعی پروتئین به نام Slr11 قادر به چربی سوزی نمی‌باشد. این طور به نظر می‌رسد که با افزایش میزان چربی بدن، تولید پروتئین sLR11 نیز افزایش می‌یابد. همان طور که اشاره شد، این پروتئین نیز مانع چربی سوزی می‌شود و کاهش وزن را سخت‌تر می‌کند.
مقاله‌ی مرتبط:
۶.ژن چاقی
یک ژن معیوب به نام FTO مسئول بعضی از کیس‌های چاقی است. طی تحقیقاتی که در سال ۲۰۱۳ منتشر شد دریافتیم که این ژن با مرض چاقی، رفتارهایی که منجر به چاقی می‌شود و تمایل به غذاهای پرکالری و نقص احساس سیری، ارتباط دارد. هورمون گرلین، نقشی قطعی در رفتارهای پرخوری دارد. گرلین همچنین ترشح هورمون رشد و تجمع چربی‌ها در بدن را تحت تاثیر می‌گذارد. ژن FTO با تاثیر بر مقدار ترشح هورمون گرلین، شانس ابتلا به چاقی را افزایش می‌دهد. در یکی از تحقیقات روی ۲۵۰ مورد، بعضی از جنبه‌های دیگر ژن FTO آشکار گردید: مانند تاثیر بر شراب خواری و تمایل به پرخوری در شرایط عاطفی
عوامل زیادی باعث چاقی می‌شوند. ژنتیک در بعضی از افراد نقش مهم‌تری را ایفا می‌کند. تغذیه‌ی سالم به همراه ورزش منظم، می‌تواند خطر ابتلا به مرض چاقی را در بیشتر مردم کاهش دهد اما برای افرادی که از نظر ژنتیکی، احتمال ابتلای به چاقی در آن‌ها بالاست، داشتن وزن مناسب دشوار است.
