اعتیادآورترین مواد مخدر کدام‌ها هستند؟ این سؤال در ظاهر بسیار ساده به نظر می‌رسد، اما پاسخ آن بستگی به آدمش دارد! از دیدگاه دانشمندان، ظرفیت یک ماده مخدر برای اعتیادآور بودن بر اساس چندین عامل تأثیرگذار تعیین می‌گردد؛ از جمله، میزان آسیب وارد شده به بدن، قیمت کوچه‌بازاری ماده مخدر، درجه‌ی فعال‌سازی سیستم دوپامینرژیک مغز توسط ماده، حس لذت ناشی از مصرف، شدت بروز علائم ترک ناشی از عدم مصرف ماده مخدر و سرعت ایجاد وابستگی در مصرف‌کننده.
از جوانب دیگری هم می‌توان به این پرسش نگاه کرد. بعضی از محققان معتقدند که هر ماده مخدری همواره لزوماً اعتیادآور نیست. با توجه به این دیدگاه‌های ضد و نقیض، بهترین راه برای دست‌یابی به جواب این سؤال این است که مستقیماً به سراغ متخصصین فعال در حوزه‌ی اعتیاد برویم. در ادامه با ۵ مورد از اعتیادآورترین مواد موجود در دنیا آشنا خواهیم شد.
مشاهده‌ی اینفوگراف: اعتیادآورترین مواد مخدر در دنیا
۵. الکل
هرچند مصرف الکل در بریتانیا و ایالات متحده آزاد است، اما ظرفیت اعتیادآور بودن آن خیلی هم پایین نیست. الکل آثار عدیده‌ای بر بدن دارد، اما شاید اصلی‌ترین اثر آن به عنوان یک ماده‌ی مخدر، تحریک سیستم پاداش‌دهی مغز (دوپامین) به اندازه‌ی ۴۰ تا ۳۶۰ درصد باشد. میزان تحریک تولید و ترشح دوپامین در مغز با حجم مصرف الکل ارتباط مستقیم دارد.
۲۲ درصد از کسانی که به صورت تفریحی الکل مصرف می‌کنند، بالأخره در برهه‌ای از زندگی خود به این ماده وابستگی پیدا خواهند کرد. مطابق با برآوردهای سازمان جهانی بهداشت، از ۲ میلیارد نفر مصرف‌کننده‌ی الکل در سال ۲۰۰۲، سه میلیون نفر به دلیل آثار سوء ناشی از مصرف این ماده، جان خود را در سال ۲۰۱۲ از دست دادند. متخصصان دیگر نیز اعتقاد دارند که الکل آسیب‌زاترین ماده‌ی مخدر است.
۴. باربیتورات‌ها (آرام‌بخش‌ها)
باربیتورات‌ها خانواده‌ای از داروها هستند که اغلب برای درمان اضطراب و القای خواب از آن‌ها استفاده می‌شود. آن‌ها پس از وارد شدن به دستگاه عصبی مرکزی، در عملکرد طبیعی چندین مسیر شیمیایی موجود در مغز اختلال ایجاد کرده، و در نهایت موجب خاموش شدن بخش‌هایی از مغز می‌شوند. مصرف داروهای باربیتورات در مقادیر کم می‌تواند نشئگی (سرخوشی) در افراد ایجاد کند، اما مصرف مقادیر زیاد این دارو به دلیل اثر مهاری آن بر مرکز تنفس ممکن است کشنده باشد. شیوع وابستگی به باربیتورات‌ها در چند دهه‌ی گذشته بالا بود، اما به لطف ورود داروهای جدیدتر و کم‌خطرتری مانند بنزودیازپین‌ها، این نوع از وابستگی کم‌کم در حال ناپدید شدن است. این نشان می‌دهد که عدم دسترسی به یک دارو در کاهش میزان وابستگی به آن تأثیر دارد.
۳. نیکوتین
نیکوتین اصلی‌ترین ماده‌ی اعتیادآور موجود در تنباکو است. نیکوتین پس از مصرف سیگار، بلافاصله از ریه وارد خون شده و به مغز می‌رود.
حدود دو سوم از آمریکایی‌هایی که تاکنون سیگار مصرف کرده بوده‌اند، آن را اعتیادآور می‌خوانند. مطابق با برآوردهای سازمان جهانی بهداشت، بیش از یک میلیارد نفر از جمعیت دنیا در سال ۲۰۰۲ سیگار مصرف می‌کرده است. این سازمان پیش‌بینی کرده است که تا سال ۲۰۳۰، سیگار عامل مرگ سالانه‌ی ۸ میلیون نفر در سراسر دینا خواهد بود. حیوانات آزمایشگاهی معمولاً از مصرف سیگار امتناع می‌ورزند. با این حال، نیکوتین چیزی نیست که بشود در مقابل آن دوام آورد. در آزمایش‌های صورت گرفته، مشاهده شد که موش‌ها تمایل به فشردن دکمه‌ای دارند که باعث وارد شدن نیکوتین به طور مستقیم به جریان خون‌شان می‌گردد. نیکوتین سطح فعالیت سیستم پاداش مغز را تا ۲۵ الی ۴۰ درصد افزایش می‌دهد.
۲. کوکائین
کوکائین به شکل مستقیم در عملکرد دوپامین به عنوان یک عصب‌رسانه، اختلال ایجاد می‌‌کند. به بیان ساده، کوکائین به سلول‌های عصبی اجازه‌ی مهار سیگنال دوپامین را نمی‌دهد، و این مسئله موجب افزایش غیرطبیعی در فعالیت مسیرهای پاداش‌دهی مغز می‌شود. در مطالعات صورت گرفته بر روی حیوانات، کوکائین باعث افزایش ۳ برابری در سطح دوپامین موجود در خون شد. برآورد شده است که ۱۴ تا ۲۰ میلیون نفر در سراسر دنیا کوکائین مصرف می‌کنند. ارزش بازار کوکائین در سال ۲۰۰۹ برابر با ۷۵ میلیارد دلار بود.
۱. هروئین
هروئین از سوی متخصصین به عنوان اعتیادآورترین ماده مخدر انتخاب شده است. هروئین سطح فعالیت مسیرهای دوپامینرژیک موجود در مغز را تا ۲۰۰ درصد افزایش می‌دهد. هروئین علاوه بر آن که اعتیادآورین ماده مخدر است، خطرناک هم می‌باشد. دوز کشنده‌ی این ماده تنها ۵ برابر دوز مورد نیاز برای ایجاد احساس سرخوشی است.
هروئین هم‌چنین به عنوان دومین ماده‌ی مخدر آسیب‌زا به بدن، بعد از الکل، انتخاب شده است. ارزش بازار این ماده‌ی مخدر در سال ۲۰۰۹ برابر با ۶۸ میلیون دلار برآورد شد.
