کاهش بی دلیل وزن زمانی رخ می‌دهد که شخص بدون تغییر خاصی در برنامه غذایی و یا تحرک بدنی خود، شاهد کاهش وزن باشد.
بسیاری از مردم از تبعات افزایش وزن آگاه هستند. هم چنین مقالات بسیاری در زمینه روش‌های کاهش وزن منتشر شده است. با این وجود، کاهش بی دلیل وزن می‌تواند سلامتی را به خطر بیندازد و یا بیانگر وجود شرایط پزشکی خاصی باشد.
افراد ممکن است به دنبال تغییرات فصلی و یا رودرو شدن با شرایط بحرانی در زندگی؛ مانند اسباب کشی و یا شروع یک شغل جدید، دچار افزایش یا کاهش وزن گردند. با این حال شخص باید در صورت بروز چنین کاهش وزن بی دلیلی به یک پزشک مراجعه کند.
در این مقاله، دلایل کاهش بی دلیل وزن و زمان مناسب برای مراجعه به پزشک توضیح داده شده است.
دلایل
شرایط پزشکی متعددی می‌تواند منجر به کاهش بی دلیل وزن شود. بیمار می‌تواند با توجه به سایر علائمی که تجربه می‌کند، به پزشک خود کمک کند تا علت اصلی مشخص گردد. مشکلات و شرایط زیر می‌توانند موجب کاهش بی دلیل وزن شوند:
پرکاری تیروئید
هایپر تیروئیدیسم زمانی رخ می‌دهد که غده تیروئید، بیش از نیاز بدن هورمون ترشح کند. معمولاً به این شرایط پرکاری تیروئید نیز گفته می‌شود.
غده تیروئید هورمون‌های خاصی را ترشح می‌کند که متابولیسم بدن را تنظیم می‌کنند. بنابراین مقادیر اضافی این هورمون‌ها باعث می‌شوند سوخت و ساز بدن بیش از حد نرمال باشد. سوخت و ساز و متابولیسم بالا می‌تواند عاملی برای کاهش بی دلیل وزن باشد. سایر علایم هایپرتیروئیدیسم عبارت است از:
- خستگی
- لرزش بدن به ویژه لرزش دست‌ها
- ضعف عضلانی
- اختلال خواب
- تپش قلب
- تغییر در خلق و خو، مانند کج خلقی و عصبی بودن
- اسهال
- تورم در ناحیه گردن، که گواتر نامیده می‌شود.
افسردگی
افسردگی نیز می‌تواند یکی از دلایل کاهش وزن باشد. در یک مطالعه آینده نگر در سال ۲۰۱۷، محققان دلایل کاهش غیر عادی وزن در ۲۶۷۷ بزرگسال را بررسی کردند. آن‌ها دریافتند که افسردگی عامل بروز کاهش وزن در ۷% از شرکت کنندگان در این تحقیق بوده است.
با توجه به تحقیقات پیشین در سال ۲۰۱۶، شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد که اشخاص مبتلا به افسردگی ممکن است دارای اثرات متقابل سرکوب شده بین هیپوتالاموس، غده هیپوفیز و غدد فوق کلیه باشند. که این موضوع ممکن است کارکرد دستگاه گوارش را تحت تاثیر قرار دهد.
تغییرات درغدد هیپوتالاموس و هیپوفیز می‌تواند غدد فوق کلیه را که هورمون‌های متعددی ترشح می‌کنند؛ تحت تاثیر قرار دهد. این هورمون‌ها از جمله کورتیزول، تنظیم کننده فشار خون، سطح گلوکز خون و متابولیسم هستند.
سایر علایم افسردگی عبارتند از:
- احساس دائمی و یا موقتی ناراحتی، نا امیدی یا بی تفاوتی
- تغییرات اشتها، مانند پرخوری یا کم خوری نسبت به حالت عادی
- افزایش یا کاهش غیر عمدی وزن
بیماری آدیسون (Addison)
بیماری آدیسون عمدتاً به دلیل یک بیماری خود ایمنی نادر ایجاد می‌شود. در این بیماری غدد فوق کلیه آسیب می‌بینند و قادر نیستند مقادیر کافی کورتیزول و آلدسترون ترشح کنند. با استناد به یافته‌های انجمن ملی بهداشت (NIH)، بیماران مبتلا به آدیسون ممکن است متوجه کاهش اشتها و یا کاهش بی دلیل وزن خود شوند.
سایر علائم بیماری آدیسون عبارت است از :
- خستگی
- حالت تهوع
- فشار خون پایین و یا افت فشارخون
- سرگیجه
- گرفتگی عضلات
- تیرگی غیر عادی در برخی نواحی پوست و یا هایپرپیگمنتیشن
- سطوح پایین قند و سدیم در خون
- مقادیر بالای پتاسیم در خون
- کاهش تعداد گلبول های قرمز خون یا کم خونی
- میزان بالای گلبول های سفید در خون (Leukocytosis)، عمدتا به دلیل تعداد زیاد ائوزینوفیل‌ها
بیماری التهاب روده‌ای
بیماری التهاب روده‌ای ((Inflammatory Bowel Disease (IBD)) به دو بیماری التهابی دستگاه گوارش که به دنبال عملکرد نادرست سیستم ایمنی ایجاد می شود، اشاره دارد: بیماری Crohn و ulcerative colitis (زخم و التهاب مزمن روده بزرگ)
بیماری کرون می‌تواند موجب عفونت در هر قسمتی از دستگاه گوارش، از دهان تا مقعد گردد. ولی کولیت اولسراتیو فقط روده بزرگ را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
IBD می‌تواند موجب کاهش توانایی بدن در گوارش مواد غذایی و جذب آن‌ها گردد که موجب سوء تغذیه می‌شود. کاهش وزن از علائم معمول این دو بیماری است؛ به ویژه در افراد جوان. سایر علائم IBD عبارت است از:
- اسهال مکرر
- درد شکم
- مدفوع خونی به علت خونریزی در سیستم گوارش
- خستگی
- تب
تحلیل عضلانی
تحلیل عضلانی، که به آن آتروفی عضلانی نیز گفته می‌شود، حالتی است که در آن بافت عضلانی تحلیل رفته و یا از بین می‌رود. این حالت می‌تواند منجر به کاهش بی دلیل وزن گردد. علل تحلیل عضلانی عبارت است از:
- عدم فعالیت و تحرک
- سوء تغذیه
- پیری
- سکته مغزی
- بیماری MS
- (Amyotrophic Lateral Sclerosis (ALS
اغلب با تغذیه صحیح و یا تمرینات ورزشی مرتب می‌توان از تحلیل عضلانی جلوگیری کرد. فیزیوتراپی پس از بروز آسیب‌ها و یا سکته مغزی نیز می‌تواند به جلوگیری از تحلیل عضلانی کمک کند.
آرتریت روماتوئید
بیماری آرتریت روماتوئید ((Rheumatoid Arthritis (RA)) یک بیماری خود ایمنی است که باعث التهاب مفاصل می‌گردد. با وجود اینکه انجمن آرتریت تخمین می‌زند که دو سوم مبتلایان به RA دارای اضافه وزن و یا مبتلا به چاقی می‌باشند، ولی با این حال این بیماران نیز می‌توانند دچار کاهش بی دلیل وزن گردند.
این کاهش وزن ممکن است ناشی از مصرف انرژی زیاد به دنبال التهاب مزمنی که RA ایجاد می‌کند، باشد. علاوه بر این، افراد مبتلا به RA ممکن است دچار تحلیل عضلانی شوند. زیرا التهاب مفاصل ممکن است باعث شود این افراد حتی در انجام فعالیت‌های روزانه معمول نیز مشکل داشته باشند.
برخی از داروهای مورد استفاده توسط بیماران برای مقابله با RA، خود منجر به اسهال و بی اشتهایی می‌گردد که می‌تواند عاملی برای کاهش وزن باشد.
سرطان
با وجود اینکه علائم سرطان بسته به نوع آن، مرحله پیشرفت و موضع درگیری آن متغیر است؛ کاهش بی دلیل وزن می‌تواند ناشی از سرطان نیز باشد. سرطان به هر نوع بیماری اطلاق می‌شود که در آن رشد و جهش غیر عادی سلول‌ها در نهایت موجب حمله و آسیب به بافت‌های دیگر می‌شود.
کاهش وزن به ویژه در سرطان ریه و سرطان‌های مربوط به سیستم گوارشی، از قبیل: سرطان پانکراس، سرطان روده بزرگ و مقعد، سرطان کبد، سرطان معده، کارسینوما مجاری صفراوی و سرطان مری دیده می‌شود.
سایر علائم زود هنگام سرطان که بایستی به آن‌ها توجه داشت عبارتند از:
- خستگی
- تب
- درد
- مشکلات گوارشی
- تغییرات در عملکرد روده و مثانه
- تغییرات پوستی
- سرفه مداوم
سایر دلایل ممکن:
شخص می‌تواند به دلایل زیر نیز دچار کاهش بی دلیل وزن گردد:
- بیماری‌های کبدی و یا کلیوی
- الکل و یا مصرف غیر منظم دارو
- زخم معده
- بیماری سلیاک
مقایسه کاهش غیرعادی وزن در زنان و مردان
هر کسی فارغ از جنسیت می‌تواند دچار کاهش غیرعادی وزن گردد. با این حال بسته به جنسیت افراد علل این کاهش وزن می‌تواند متفاوت باشد.
بر اساس تحقیقی در سال ۲۰۱۸، زنان بزرگسال بین ۲۵ تا ۲۹ سال و یا بزرگتر از ۳۵ سال دارای ریسک بالاتری نسبت به مردان در ابتلا به بیماری Crohn می‌باشند. پس از ۴۵ سالگی، مردان دارای ریسک بالاتری نسبت به زنان برای ابتلا به کولیت اولسراتیو می‌باشند. در مقایسه با مردان، زنان بیشتر به پرکاری تیروئید و RA مبتلا می‌شوند. براساس اطلاعات مراکز پیشگیری و کنترل بیماری‌ها (CDC)؛ افسردگی، زنان را دو برابر بیشتر از مردان در طی سال های ۲۰۱۳ تا ۲۰۱۶ تحت تاثیر قرار داده است. با این حال، انجمن سرطان آمریکا تصدیق می‌کند که مردان نسبت به زنان ریسک بالاتری برای ابتلا به سرطان معده دارند. مردان همچنین نسبت به زنان ریسک بالاتری برای ابتلا به سرطان پانکراس نیز دارند.
چه زمان باید به پزشک مراجعه نمود؟
با این که وزن بدن انسان به طور طبیعی می‌تواند نوسان داشته باشد، اگر این نوسان وزن در طی ۶ الی ۱۲ ماه بیش از ۵% وزن میانگین باشد، در صورتی که هیچ تغییری در سبک رژیم غذایی و یا فعالیت بدنی رخ نداده باشد، بایستی به پزشک مراجعه نمود.
یک پزشک ممکن است با معاینات فیزیکی و مرور سوابق بیماری شخص قادر به تشخیص علت اصلی کاهش بی دلیل وزن باشد. همچنین ممکن است آزمایش خون، پنل‌های هورمونی و یا عکس برداری برای تشخیص بیماری‌هایی همچون پرکاری تیروئید، RA، و یا سرطان نیاز باشد.
خلاصه
کاهش غیر عمدی وزن ممکن است به دلایل متعددی از التهاب گرفته تا اختلالات روانی مربوط باشد. بیمار می‌تواند با ثبت علائم دیگر پزشک را در تشخیص دلیل قطعی یاری رساند .
