شما یکسوم عمر خود را در خواب میگذرانید که مقدار قابل توجهی از آن شامل رویاپردازی میشود. اما بیشتر اوقات خوابی را که دیدهاید نمیتوانید به یاد بیاورید. علت فراموشی خواب چیست؟
حتی در بعضی از روزها که با خاطرهی خوبی از خوابتان بیدار شده و آن خاطره در ذهنتان شناور باشد باید بدانید که در کمتر از یک دقیقه رویایتان از ذهنتان پرواز کرده و به خانهی رویاها خواهد رفت و شما بازهم چیزی را به یاد نخواهید آورد!
شما اگر در طول روز به صورت مکرر کارهایی را فراموش کنید سریعا به پزشک مربوطه مراجعه خواهید کرد اما چرا فراموش کردن رویاهای شبانه امری عادی به نظر میرسد؟
توماس آندریلون – محقق علوم اعصاب – میگوید:
انسانها استعداد فراموشی سریع رویاهای خود را دارند. افرادی که رویاهای خود را بعد از بیداری گزارش نمیکنند، سریعتر و راحتتر از دیگران آنها را فراموش خواهند کرد.
به نظر مشکل است که افراد رویاپردازی شبانهی خود را باور داشته باشند اما چیزی از آن به یاد نیاورند! اما تحقیقات نشانداده که حتی افرادی که کوچکترین چیزی از رویاهای خود دو طول سالها به یاد ندارند، اگر در زمان درستی بیدار شوند میتوانند آنها را به یاد بیاورند.
مقالهی مرتبط: چرا رویا می‌بینیم؟
علت دقیقی برای این بیانیه وجود ندارد اما محققان با بررسی فعایتهای مغزی در طول خواب توانستهاند تا بعضی از سوالات مربوطه به فراموشی رویا را توجیه کنند.
شما بیدارید، اما هیپوکامپتان چطور؟!
با توجه به گفتهی Journal Neuron، هنگام خواب تمام ناحیههای مغز همزمان غیرفعال نمیشوند. محققان معتقدند که آخرین ناحیه از مغز که غیرفعال میشود، هیپوکامپ (Hippocampus) است. هیپوکامپ ساختاری خمیده بوده که در هر نیمکرهی مغز قرار داشته و وظیفهی آن انتقال اطلاعات از قسمت خاطرات کوتاهمدت به بلندمدت است.
پس میتوان گفت که اگر هیپوکامپ آخرین ناحیه باشد که به خواب میرود بنابراین آخرین ناحیه است که بیدار میشود! طبق نظر آندریلون، هنگامی که شما بیدار میشوید و خاطرهای از رویایتان در سر دارید، این خاطره کوتاهمدت بوده و از آن جایی که هیپوکامپ هنوز به طور کامل بیدار نشده است بنابراین مغز نمیتواند خاطره را حفظ کند و شما آن را فراموش خواهید کرد.
این نظریه میتواند علت زودگذر بودن خاطرههای باقیمانده از رویا را توجیه کند اما به این معنی نمیتواند باشد که هیپوکامپ در کل طول شب غیرفعال میماند. درواقع هیپوکامپ حتی در طول شب هم فعال بوده و به ذخیرهی خاطرات گذشته و تقویت آنها میپردازد در نتیجه به خاطرات و تجربیات جدیدی که درحال بهوجود آمدناند توجهی نمیکند!
آندریلون میگوید:
بعضی مطالعات بر روی مغز نشان داده که در بعضی از مراحل خواب، هیپوکمپ اطلاعاتی را به کورتکس مغز میفرستد اما در ازای آن چیزی از کورتکس دریافت نمیکند.
به نظر میرسد که این رابطه‌ی یکطرفه برای طولانیمدت کردن خاطرهها بهکار میرود اما با توجه به اینکه در طول خواب، هیپوکمپ خاطرات و اطلاعات جدیدی دریافت نمیکند بنابراین راهی برای طولانیمدت کردن آنها باقی نمیماند.
بعد از بیداری فرد، مغز نیاز به ۲ دقیقه برای فعال کردن مکانیسم کد کردن خاطرات دارد. در سال ۲۰۱۷ تحقیقی که در آن محققان الگوی خواب ۱۸ نفری را که ادعا میکردند رویای شبانهی خود را تقزیبا هر روز میتوانند به یاد بیاورند، انجام گرفت. این محققان در کنار آن ۱۸ نفر، الگوی خواب ۱۸ نفری را که هیچ چیز از رویای خود به یاد نداشتند را نیز مورد بررسی قرار دادند.
محققان طی این بررسی متوجه شدند که افرادی که رویای خود را میتوانستند به یاد بیاورند، در مقایسه با ۱۸ فرد دیگر در طول شب بارها بیدار میشوند. این بیداری در طول شب برای ۱۸ نفر اول تقریبا به مدت ۲ دقیقه و برای ۱۸ نفر دیگر که چیزی به یاد نداشتند به طور میانگین ۱ دقیقه ثبت شد.
سوپ عصبی
ناتوانی مغز افراد در کد کردن خاطرات جدید در طول خواب، میتواند مرتبط با تغییر مقدار دو نوروترنسمیتر باشد. استیلکولین و نورآدرنالین که برای به یاد آوردن خاطرات بسیار مهماند، در هنگام خواب مقدارشان به طور چشمگیری کاهش مییابد.
هگامی که فرد وارد مرحلهی REM خواب میشود اتفاق جالبی در مغز رخ می‌دهد. در این مرحله که رویاهای واضح و زنده شروع به پدیدار شدن میکنند، میزان استیلکولین به حد طبیعی و نرمال خود میرسد اما نورآدرنالین همچنان در مقادیر کم باقی میماند.
مقالهی مرتبط: ۵ حقیقت کوتاه در مورد خواب: خواب REM خلاقیت را تقویت میکند!
محققان معتقدند که بررسیهای بیشتری بر روی این مکانیسم باید انجام شود اما میتوان این مکانیسم را مرتبط با فراموشی رویاهای شبانه دانست.
استیلکولین با افزایش خود باعث بیدار و فعال شدن کورتکس میشود درحالی که کمبود میزان نورآدرنالین انسان را از به یاد آوردن خاطرات بد و غیرقابل تحمل در طول خواب منع میکند.
در بعضی از مواقع رویاها غیرقابل ذخیرهسازیاند
آیا به یاد دارید که امروز صبح، هنگام مسواک زدن به چه چیزی فکر میکردید؟! انسان هر زمان در حال فکر کردن به چیزی است اما همهی آنها را به یاد نمیآورد چرا که بعضی از آنها از نظر مغز برای ذخیره شدن، ضروری و مهم نیستند.
ارنست هارتمن معتقد است که بعضی از رویاها مخصوصا رویاهای دنیوی همانند خیالپردازی و تفکرات عادی روزانهاند که مغز آنها را بیارزش دانسته و بنابراین آنها را ذخیره نمیکند.
اما به نظر میرسد که رویاهایی که بیشتر واضح، احساسی، منسجم و منطقیاند بهتر در یاد میمانند. شاید علت این موضوع این است که این رویاها بیشتر باعث بیدار شدن و از خواب پریدن فرد میشوند و یا اینکه این رویاها به خاطر داشتن داستان تمیز و واضح راحتتر قابل ذخیرهسازی هستند.
اگر شما علاقهمند به بهیاد آوردن رویاهای خود هستید میتوانید راهکارهایی را امتحان کنید.طبق نظر روبرت استیکگلد، نوشیدن یک لیوان آب قبل از خواب، میتواند در بهیاد آوردن رویاها به شما کمک کند چرا که با نوشیدن آب شما مجبور به بیدارشدن و استفاده از دستشویی خواهید شد. این بیدارشدنهای شبانه مرتبط با بهیاد آوردن رویاها هستند. شما میتوانید قبل از خواب مدام با خود تکرار کنید که ” من باید این رویا را به خاطر بسپارم ” ، این روش ممکن است مغز را مجبور به ذخیرهی رویا بکند.
مقالهی مرتبط: می‌خواهید خواب‌هایتان را به یاد آورید؟ ویتامین B6 مصرف کنید
از راهکارهای دیگر میتوان به تکرارکردن رویا در ذهن اشاره کرد. محققان معتقدند که اگر فرد پس از بیدار شدن همانطور دراز کشیده و چشمان خود را ببندد و رویای خود را بار دیگر در ذهن خود مرور کند، درواقع با این کار این فرصت را به هیپوکمپ مغز خواهد داد تا خاطرهی جدید را دریافت و ذخیره کند.
