فتق هیاتال هنگامی رخ می‌دهد که بخشی از معده به سمت بالا، در داخل قفسه‌ی سینه متمایل شود. اگر فتق دارای علائم شدید باشد و احتمالا باعث ایجاد عوارضی شود، ممکن است نیاز به جراحی فتق هیاتال وجود داشته باشد.
همه‌ی کسانی که فتق هیاتال دارند، نیاز به جراحی ندارند. بسیاری از افراد قادرند تا با درمان‌های دارویی یا تغییر سبک زندگی بهبود یابند. با این حال، برای کسانی که نیاز به عمل جراحی دارند، طیف وسیعی از روش‌های موجود وجود دارد که شایع ترین آن فوندوپلیکاسیون نیسن است.
این مقاله در مورد عمل جراحی فتق هیاتال، مدت زمان بهبودی، عوارض و خطرات آن صحبت می‌شود. با ما همراه باشید.
چه زمانی به جراحی نیاز داریم؟
اغلب فتق‌های هیتال نشانه‌ی خاصی ایجاد نمی‌کنند و بنابراین درمان معمولا ضروری نیست. کسانی که علائم خفیف مانند سرماخوردگی، ریفلاکس اسید یا اختلال ریفلاکس معده (GERD) دارند، ممکن است قادر به درمان بیماری خود با دارو یا تغییر شیوه زندگی باشند.
با این حال، ممکن است جراحی توصیه شود اگر:
- علائم شدید هستند و در کیفیت زندگی تداخل دارند.
- علائم به درمان‌های دیگر پاسخ نمی‌دهند.
- فتقی که ممکن است خطر خفگی را ایجاد کند طوری که جریان خون به بافت‌های فک بالایی قطع شود؛ شرایطی که می‌تواند کشنده باشد.
- علائم شامل خونریزی، زخم، یا تنگی مری باشد.
چه نوع جراحی هایی وجود دارد؟
سه نوع جراحی برای فتق هیاتال وجود دارد: فوندوپلیکاسیون نیسن جراحی (keyhole)، جراحی باز و فوندوپلیکاسیون اندولومینال. همه‌ی این سه روش نیاز به یک بیهوشی عمومی دارند.
فوندوپلیکاسیون نیسن
فوندوپلیکاسیون نیسن معمول‌ترین روش جراحی فتق هیاتال است. در این روش از لاپاراسکوپی یا جراحی keyhole استفاده می‌شود. این جراحی تهاجم حداقلی بوده و جراح فقط نیاز به انجام چند برش کوچک در شکم دارد.
جراح یک لاپاراسکوپ را که یک لوله‌ی نازک با نور و یک دوربین است، وارد شکم می‌کند تا فتق را تعمیر کند. جراح همچنین می‌تواند بخش باز معده را سفت کند تا از بازگشت فتق جلوگیری کند.
روش لاپاراسکوپی نسبت به انواع دیگر روش‌های جراحی فتق هیاتال برتری‌های دارد:
- خطر کمتر عفونت
- درد کمتر
- کاهش جای بخیه
- مدت زمان کمتر بستری
- بهبودی سریع‌تر
جراحی باز
جراحی باز شامل ایجاد شکافی بزرگتر در شکم است تا جراح بتواند فتق را جراحی کند. این روش خطر بیشتری نسبت به روش لاپاراسکوپی دارد.
جراح معده را به داخل حفره شکم می‌کشد و قسمت فوقانی معده به نام فوندوس را در اطراف بخش پایینی لوله‌ی غذا (مری) قرار می‌دهد. اسفنکتر ناحیه تنگ می‌شود و نشت اسیده معده به داخل لوله‌ی غذایی (ریفلاکس معده) متوقف می‌شود. گاهی اوقات جراح ممکن است لوله‌ای را وارد کند تا معده را در جای خود نگه دارد. جراح لوله را پس از چند هفته برمی‌دارد.
فوندوپلیکاسیون اندولومینال
این روش نسبتا جدید است و حتی از روش لاپاراسکوپی هم روشی کم تهاجم‌تر می‌باشد؛ هر چند که استفاده از آن زیاد معمول نیست. جراح نیاز به هیچ برشی ندارد در عوض اندوسکوپ (یک لوله با نور و دوربین) را از طریق گلو وارد مری می‌کند. جراح این ناحیه را که معده و مری به هم متصل می‌شوند تنگ می‌کند تا از ریفلاکس جلوگیری کند. با این حال، این درمان ممکن است محدودیت‌های خودش را داشته باشد. با توجه به بررسی انجام شده در مجله‌ی گوارش و کبد سال ۲۰۱۵، دستگاه‌های اندولومینال تا به امروز به طور کامل قابل اعتماد نیستند و بسیاری از علائم باز می‌گردد.
زمان بهبود پس از جراحی
پس از جراحی لاپاروسکوپی، اغلب افراد درد زیادی را احساس نمی‌کنند اما ممکن است در شکم و قفسه سینه احساس ناراحتی کنند و مشکل بلع داشته باشند. این مورد معمولا ظرف ۴۸ ساعت از بین می‌رود.
پس از لاپاروسکوپی اگر شخص از ریکاوری بیهوشی خارج شود، ممکن است بتواند همان روز به خانه باز گردد. بعضی افراد هم ممکن است یک شب در بیمارستان بستری باشند اما باید بتوانند که در طول روز پس از جراحی، به پیاده روی بروند.
بیمار ممکن است دوباره احساس خوبی داشته باشد اما ممکن است که خیلی زود خسته شود.
در روزهای پس از جراحی معمولا به بیماران توصیه می‌شود که:
- ناحیه‌ی برش زده را با آب و صابون ساده بشویید.
- به جای حمام کردن فقط دوش بگیرید و از رفتن به استخر و سونای داغ خودداری کنید.
- در صورت لزوم برای جلوگیری از ایجاد لخته‌ی خون در پا پیاده روی کنید.
- از نوشیدن با نی خودداری کنید.
- نفس کشیدن خاص و تمرین‌های سرفه را برای تقویت دیافراگم تمرین کنید.
در هفته‌های بعد، سرویس سلامت همگانی انگلستان (NHS) توصیه می‌کند که:
- از برداشتن چیزهای سنگین به مدت ۲ تا ۳ هفته خودداری کنید.
- از رانندگی به مدت ۷ تا ۱۰ روز خودداری کنید.
- بعد از ۲ تا ۳ هفته یا هر وقت که احساس کردید به حد کافی خوب شدید، به سر کار برگردید.
- چند روز پس از جراحی از مسکن استفاده کنید تا حس ناراحتی و ناخوشی را به حداقل برساند.
بیمار پس از جراحی باید رژیم غذایی ویژه‌ای را دنبال کند. توصیه می‌شود که مایعات ساده را بلافاصله پس از جراحی بخورید و روز بعد هم از غذاهای نرم و مایع مثل پوره‌ی سیب زمینی، اسموتی و سوپ استفاده کنید. بیمار باید از مصرف مواد غذایی که موجب ایجاد گاز و نفخ می‌شود خودداری کند.
در طول دوره‌ی بهبود، بهتر است که به جای مصرف سه وعده‌ی غذایی بزرگ در روز، آن را به چند وعده کوچک تبدیل کند. اغلب افراد می‌توانند پس از ۳ تا ۶ بعد از جراحی به رژیم غذایی عادی خودشان برگردند.
اگر چه حتی پس از اینکه شخص بهبودی کامل خود را باز می‌یابد پزشک وی ممکن است توصیه کند که محدود کردن غذا را ادامه دهد یا از خوردن غذاهایی که منجر به ایجاد گاز، نفخ و علائم ریفلاکس می‌شود، خودداری کند. این غذاها شامل:
- مواد غذایی اسیدی، از جمله مرکبات و محصولات گوجه فرنگی
- الکل
- لوبیا و عدس
- نوشیدنی‌های گازدار
- ذرت
- سبزیجات کلمی از جمله بروکلی، گل کلم و کلم برگ
جراحی باز معمولا نیاز به بستری شدن طولانی‌تر در بیمارستان دارد و زمان بهبودی بیشتری را می‌طلبد.
جراحی فتق هیاتال چقدر موثر است؟
فوندوپلیکاسیون نیسن برای رفع علائم GERD بسیار موثر است. یک تحقیق در سالم ۲۰۰۹ موفقیت این جراحی را حدود ۹۰ تا ۹۵ درصد تخمین زده است. همچنین همان تحقیق نشان می‌دهد که وقتی جراحی لاپاروسکوپی دوباره برای کنترل بیشتر علائم ریفلاکس انجام شود موفقیت ۸۶ درصد است. سازمان بهداشت انگلیس (NHS) تخمین می‌زند که افراد تا ۱۰ سال پس از جراحی علائم بیماری را نداشتند.
عوارض و خطرات
همه جراحی‌ها خطراتی را به دنبال دارند از جمله:
- خونریزی
- عفونت
- آسیب به اندامهای داخلی
البته این خطر در روش لاپاروسکوپی نسبت به روش جراحی باز کمتر است. تخمین زده شده که در جراحی لاپاروسکوپی نرخ مرگ و میر تنها ۵۷ درصد است و در جراحی باز این نرخ به ۱ تا ۲/۷ درصد می‌رسد.
عوارض ناشی از جراحی فتق هیاتال عبارتند از:
- نفخ شکم
- اسهال
- مشکل آروغ یا استفراغ
- مشکل در بلع
- تهوع
- بازگشت فتق و ریفلاکس
جایگزین های جراحی فتق هیاتال
در حالی که جراحی یک درمان موثر برای فتق هیاتالی است که باعث ایجاد علائم شدید می‌شود اما افرادی که علائم خفیف دارند ممکن است با استفاده از دارو و یا درمان‌های خانگی بهبود یابند.
دارو
سوزش سردل و ریفلاکس ممکن است با داروهای زیر درمان شود:
- آنتی اسیدها: داروهای آنتی اسید یا آنتاسید به وسیله‌ی خنثی کردن اسید معده کار می‌کنند. از استفاده بیش از اندازه‌ی از این داروها اجتناب کنید چون منجر به اسهال یا مشکلات کلیوی می‌شوند. این داروها بدون نسخه یا تجویزی هستند.
- مسدود کننده‌های گیرنده H2: این دارو برای محدود کردن تولید اسید معده طراحی شده است. این داروها ممکن است شامل سایمتدین، فاموتیدین و رانیتیدین باشند. داروهای قوی‌تر این گروه با تجویز پزشک در دسترس هستند.
- مهار کننده‌های پمپ پروتون (PPI): این داروها تولید اسید را برای مدت طولانی‌تری نسبت به مهارکننده‌های گیرنده H2، مسدود می‌کنند و بافت مری زمان بیشتری برای بهبود دارد. این داروها را می‌توان از داروخانه و یا با تجویز پزشک تهیه کرد.
درمان‌های خانگی
بعضی از افراد می‌توانند تسکین ریفلاکس را با دنبال کردن تغییراتی در سبک زندگی به دست آورند:
- کاهش وزن در صورت اضافه وزن داشتن
- خوردن غذا به صورت ۵ تا ۶ وعده در روز با حجم کمتر نسبت به ۳ وعده غذایی در روز
- اجتناب از غذاهایی که موجب ریفلاکس اسید می‌شوند از جمله غذاهای سرخ کرده، غذاهای اسیدی، الکل و قهوه
- خوردن غذا حداقل ۳ ساعت قبل از رفتن به رختخواب
- ترک سیگار
- با بالا بردن سر نسبت به بدن موقع خواب، به میزان ۶ اینچ تا از بالا رفتن اسید معده موقع خواب جلوگیری کنند
- پوشیدن لباسهای گشادتر برای جلوگیری از فشار روی شکم
راهکار
فتق هیاتال همیشه منجر به بروز علائم نمی‌شود. اگر این امر رخ داد، علائم را می‌توان بوسیله داروها یا تغییراتی در سبک زندگی تسکین داد. اگر که این روش‌ها موثر نباشند، جراحی ممکن است به مدت طولانی ریفلاکس اسید و سوزش معده را بهبود دهد.
حتی وقتی جراحی فتق هیاتال ضروری باشد، این روش با حداقل تهاجم نرخ موفقیت بالایی دارد. اغلب افراد ظرف چند هفته پس از جراحی بهبود می‌یابند.
