مانتیس شریمپها را تقریباً میشود ابرقهرمانان سختپوستانِ جهان معرفی کرد. آنها نه تنها میتوانند با پنجههای جلویی خود ضربات قدرتمندی را منتقل کنند، بلکه چشمهای باورنکردنیشان واقعاً میتوانند سرطان را ببیند، حتی قبل از زمانی که نشانهها ظاهر شوند!
اکنون دانشمندان به فکر ساختن دوربینهایی هستند که بتوانند این توانایی باورنکردنی را تکرار نمایند تا نه تنها بتوانیم سرطانها را زودتر تشخیص دهیم، بلکه قادر باشیم تا تومورها را جراحی کرده و مکان دقیق آنها را در بدن مشخص نماییم.
مانتیس شریمپها سختپوستانی رنگارنگ، با چشمهایی گرد هستند که احتمالاً در کانالهای National Geographic دیدهاید که چگونه با پنجههای جلوییشان خرچنگها را نابود میکنند. جالب است بدانید که این موجودات نه mantis (آخوندک) میباشند و نه shrimp (میگو)، بلکه جزو خویشاوندان نزدیک خرچنگها و لابسترها هستند.
قدرت ضربات این موجودات همیشه برای محققین جالب بوده و در راستای همین تحقیقات بیان شده است که برای زدن چنین ضرباتی دقیق به شکار، بینایی باورنکردنیای نیاز است. در سال ۲۰۱۴ دانشمندان استرالیایی ادعا کردند که چشمهای این جانور توانایی دیدن سرطان را دارند. علت این موضوع نیز این است که همانند بقیهی بندپایان، مانتیس شریمپ هم چشم مرکب دارد که از هزاران گیرندهی نوری به نام ommatidia ساخته شده است؛ همانند چشمان یک مگس.
ویژگی منحصربهفرد دیگر دربارهی چشم این موجود دریافت چیزیست که برای انسان نامرئی است؛ پولاریزه شدن نور
نور خورشید آشفته و بههمخورده است؛ حلقهای از تمام امواج نوری که در همهی جهات حرکت میکنند. ولی برخی از سطوح وجود دارند که میتوانند با بازتاب یا انتقال، این نور را تغییر داده و آن را طوری سازماندهی کنند تا در سطح حرکت کند. از جملهی این اجسام میتوان پولک ماهیها و عینکآفتابیهای پلاریزه را نام برد.
این درحالی است که چشم انسانها نمیتواند از اتفاق افتادن این پدیده آگاه شود. ما نمیتوانیم تفاوت بین نور پلاریزه و غیرپلاریزه را متوجه شویم ولی چشمهای مانتیسشریمپ این تفاوت را میفهمند. این مهم است؛ چون محققان نشان دادهاند که سلولهای سرطانی، با رشد سریع و سازماندهی کم، نور پلاریزه را به صورتی متفاوت با بافت سالم بازتاب میکند.
قدرت تشخیص زودهنگامی که این نور به دانشمندان میدهد آنها را به فکر ساختن دوربینهایی انداخته که مثل چشم این جانور، یا پندپایانی مثل پروانهها عمل کند. این اولین باری نیست که انسان از مادر خود، طبیعت، چیزی یاد میگیرد! این دوربینها هم باید بتوانند از سطح بدن عکسبرداری کنند و هم آنقدر کوچک باشند که بتوان برای آندوسکوپی و کولونوسکوپی از آنها استفاده کرد.
برای مثال همین کولونوسکوپی از طریق نگاه به رودهی بزرگ بیمار توسط تصاویر سیاهوسفید حاصل میشود ولی تحقیقات نشان داده که در همهی سرطانها سطح بافت تغییر نمیکند و مشابه بقیهی بافتهای صاف است. این در حالیست که تصاویر حاصل از نور پلاریزه مرز دقیق بافت طبیعی را با بافت سرطانی با تصاویر رنگی نشان میدهند. حتی بین انواع مختلف سلولهای سرطانی در نوری که بازتاب میکنند تفاوت وجود دارد. علاوه بر کاربرد تشخیصی که ذکر کردیم، در جراحی تومورها هم این دوربینها میتوانند نقش ایفا کنند. هماکنون آزمایشهای کلینیکی با استفاده از این دوربینها روی بیمارانی با سرطان سینه در حال انجام است.
نتایج این تحقیقات در The International Society for Optics and Photonics (SPIE) Proceedings منتشر شده و قرار است همین سال در کنفرانس انجمن بینایی آمریکا در کالیفرنیا مطرح شود.