مغز بیشتر از هر ارگان دیگری در بدن انسان انرژی مصرف می‌کند و گلوکز، سوخت اصلی آن است. اما اگر مغز در با مقدار زیادی از شکر مواجه شود، چه اتفاقی می‌افتد؟ در این مطلب اثرات منفی شکر بر مغز را بررسی می‌کنیم.
در مغز، قند اضافی، مهارت‌های شناختی و کنترل را مختل می‌کند. اغلب افراد با قند خون کم، تمایل زیادی به خوردن قند ایجاد می‌شود. قند و شکر یک اثر مخدر بر مرکز پاداش مغز دارد. دانشمندان فرض می‌کنند كه غذاهای شیرین – همراه با غذاهای شور و چرب – می‌توانند اثرات اعتیاد آوری را در مغز انسان ایجاد كرده و باعث از بین رفتن خویشتن داری، پرخوری و افزایش وزن در آینده شوند.
در انسان‌های اولیه، این محرک باعث می‌شد تا آنها به دنبال یافتن غذاهای پرکالری باشند تا در مواقع کمبود غذا، به بقا کمک کند. اما امروزه این محرک، زمینه‌ی چاقی و دیابت همگانی را فراهم کرده است. ویژگی‌های نوروبیوشیمیایی و رفتاری سومصرف مواد و پرخوری، تا حدودی مشابه هستند. موضوع اعتیاد هم اکنون در بین دانشمندان محبوبیت پیدا کرده است و اثرات منفی شکر بر مغز را مورد مطالعه قرار می‌دهند.
پاسخ پاداشی
در انسان‌ها، مواد غذایی قندی یا high-glycemic بخشی از مغز را فعال می‌کند که در ارتباط با پاداش است. این مواد، احساس گرسنگی بیشتری نسبت به سایر مواد غذایی ایجاد می‌کنند.غذاهایی که گلوکز زیادی وارد جریان خون می‌کنند، محرک اعتیاد بیشتر هستند.
این مطالعات که در American Journal of Clinical Nutrition چاپ شده است، از شاخص گلایسمی GI استفاده کرده است. بدین معنی که موادغذایی در بدن چه مقدار قند تولید می‌کنند. آنها نشان دادند که خوردن ماده‌ای با قند بالا، نواحی از مغز را تحریک می‌کنند که در رفتار خوردن، پاداش و اشتیاق نقش دارند.
اعتیاد به شکر
مطالعات بیشتر بر روی فعالیت مغز شواهدی را برای اثبات این فرضیه که پرخوری، مرکز پاداش مغز را تغییر داده و اعتیاد به غذا به وجود می‌آید، فراهم می‌کند. باور بر این است که همین روند در اعتیاد به موادمخدر نیز وجود دارد.
با گذر زمان، مقدار ماده‌ی مصرفی برای فعال کردن مرکز پاداش افزایش می‌یابد. مطالعات حاکی از آن است که پرخوری، پاسخ پاداش را کاهش داده و اعتیاد به مواد غذایی مضر و پرچربی و قندی را بدتر می‌کند.
تحقیقات نشان داده است که شیرینی‌ها بیشتر از کوکائین اعتیادآور هستند. این موضوع حتی در حیوانات آزمایش شده است؛ لذت خوردن شیرینی‌ها می‌تواند از لذت کوکائین فراتر رود.
اثرات منفی شکر بر حافظه
در هر جای بدن، وجود شکر اضافی خطرناک است. به طوری که افزایش ناچیز قند خون می‌تواند اثرات منفی بر مغز داشته و عملکرد شناختی، حافظه و تمرکز را مختل کند. برخی از پزشکان معتقدند که مصرف زیاد قند و شکر باعث بروز التهاب در مغز شده و اختلالات حافظه به وجود می‌آورد. مطالعه‌ای که در سال ۲۰۱۶ در Behavioral Brain Research چاپ شد، اعلام می‌کند در موش‌های آزمایشگاهی که با رژیم پر قند تغذیه می‌شدند، مارکرهای التهابی در هیپوکمپ مغز حضور داشتند.
خوشبختانه آسیب حاصل از این التهاب، دائمی نیست. با تجویز رژیمی با شاخص گلایسمی پایین و قند کم، می‌توان این آسیب را جبران کرد. علاوه بر این، کاهش مصرف شکر و خوردن مکمل‌های امگا-۳ و کورکومین، عملکرد حافظه و مغز را بهبود می‌بخشد.
اثرات منفی شکر بر خلق و خو
در جوان‌های سالم، توانایی بروز احساسات، با افزایش قند خون در معرض خطر قرار می‌گیرد. با توجه به مطالعات گذشته، افرادی که به دیابت نوع ۲ مبتلا هستند، طی هایپرگلایسمیا، احساس ناراحتی و افسردگی بیشتری می‌کنند.
یکی از بزرگترین مطالعات برای یافتن ارتباط بین قند با افسردگی – تجزیه و تحلیل رژیم غذایی و خلق و خوی ۲۳.۲۴۵ نفر که در مطالعه Whitehall II ثبت نام کرده‌اند – نشان داد که هر چقدر میزان مصرف قند بالا رود، شیوع افسردگی نیز حدود ۲۳ درصد بالاتر می‌رود.
اثرات منفی شکر بر ظرفیت عروق
قند خون بالا، سلامت عروق را تهدید می‌کند. آسیب عروق خونی علت عمده‌ی بروز عوارض عروقی دیابت است که زمینه را برای مشکلات بعدی نظیر رتینوپاتی و آسیب عروق خونی چشم فراهم می‌کند.
مصرف مداوم گلوکز، ظرفیت روانی، حافظه، اعمال حرکتی و شناختی را کم می‌کند؛ همان گونه که سطح بالای HbA1c با کوچک شدن مغز در ارتباط است.
در افرادی که دیابت ندارند، مصرف شکر زیاد با کاهش نمرات آزمون‌های عملکردی همراه است. به نظر می‌رسد این اثرات، ناشی از مجموعه‌ی علائم هایپرگلایسمی، فشارخون بالا، مقاومت به انسولین و کلسترول بالا باشد.
وقتی گلوکز زیادی به مغز برسد، تولید فاکتور نوروتروفیک مشتق از مغز یا BDNF کاهش می‌یابد. این فاکتور در تشکیل حافظه و یادگیری نقش دارد. سطح پایین BDNF با بیماری‌های عصبی نظیر فراموشی و آلزایمر، همراه است.
همانطور که مطالعات نشان می‌دهد، هرگونه قند و شکر اضافی در رژیم غذایی برای بدن مضر است. به جای مصرف قندهای مصنوعی و شکر، بهتر است میوه‌ها را جایگزین کرد. خوردن میوه‌ی تازه نیاز به قند را تامین کرده و همچنین فیبر، آنتی اکسیدان و مواد فیتوشیمیایی را وارد بدن می‌کند. مواد فیتوشیمیایی، اثرات منفی شکر را کم کرده و مانع بالارفتن قند خون می‌گردد.
