جراحی مغز بدون بیهوشی ، که کرانیوتیومی هوشیار نیز نامیده می‌شود، نوعی جراحی است که هنگام بیداری و هوشیار بودن روی مغز انجام می‌شود. این روش برای درمان برخی از بیماری‌های مغزی (عصبی) از جمله برخی تومورهای مغزی یا حملات صرع استفاده می‌شود.
اگر تومور یا ناحیه‌ای از مغز که در آن تشنج یا حمله (نقطه صرع) اتفاق می‌افتد، در نزدیکی قسمت‌های کنترل کننده بینایی، حرکات یا گفتار باشد، ممکن است در طول عمل نیاز به هوشیاری بیمار باشد. احتمالا جراح با پرسیدن سوالاتی و بر اساس پاسخ‌ها، فعالیت مغز را کنترل می‌کند.
پاسخ های بیمار به جراح کمک می‌کند تا اطمینان حاصل کند که منطقه صحیحی از مغز را که نیاز به جراحی دارد، درمان می‌کند. این روش خطر آسیب دیدن مناطق عملکردی مغز که در بینایی، حرکت یا گفتار تأثیرگذارند را نیز کاهش می‌دهد.
جراحی مغز در حالت هوشیاری به چه منظوری انجام می‌شود؟
اگر تومور یا قسمتی از مغز که باعث تشنج می‌شود نیاز به مداخله جراحی دارد، پزشکان باید مطمئن باشند که به ناحیه‌ای از مغز که بر زبان، گفتار و مهارت‌های حرکتی فرد تأثیر می‌گذارد، آسیب نمی‌رسانند.
تشخیص دقیق آن نواحی قبل از عمل دشوار است. جراحی در وضعیت هوشیار به جراح اجازه می‌دهد، دقیقاً بداند کدام قسمت از مغز این عملکردها را کنترل می‌کند تا از آنها اجتناب کند.
خطرات جراحی مغز بدون نیاز به بیهوشی
برخی از خطرات احتمالی این عمل عبارتند از:
- تغییر در بینایی
- تشنج
- مشکل در گفتار یا یادگیری
- از دست دادن حافظه
- اختلال در هماهنگی و تعادل
- سکته
- تورم مغز یا تجمع مایعات بیش از حد در مغز
- مننژیت
- نشت مایعات نخاعی
- عضلات ضعیف
چه انتظاری از عمل می‌توان داشت؟
قبل از عمل
پزشکان ابتدا تشخیص می‌دهند که آیا جراحی مغز بدون نیاز به بیهوشی گزینه مناسبی برای بیمار است یا خیر. همچنین آنچه را که در طول عمل در انتظار بیمار است و مزایا و خطرات ناشی از این نوع جراحی را توضیح می‌دهند.
جراحی مغز بدون بیهوشی مزایای بسیاری به دنبال دارد. افرادی که تومورهای مغزی دارند و یا مراکز تشنج (کانون‌های صرع) در نزدیکی بافت عملکردی مغز است، و بیماری آنها زمانی غیرقابل جراحی تصور می‌شد، ممکن است برای کاهش عوارض و خطر آسیب به بافت عملکردی مغز، جراحی مغز در حالت هوشیاری را امتحان کنند.
عمل مغز بدون بیهوشی به کاهش اندازه تومورهای درحال رشد مغزی کمک می‌کند و طول عمر را افزایش داده و کیفیت زندگی را بهبود می‌بخشد.
مانند هر عمل جراحی مغزی، عمل مغز بدون بیهوشی نیز احتمال بروز خطرات و عوارضی را دارد. این موارد شامل خونریزی، تورم مغز، عفونت، آسیب مغزی یا مرگ است.
سایر عوارض جراحی ممکن است شامل تشنج، ضعف عضلات و مشکلات حافظه و تفکر باشد.
قبل از جراحی، جراح مغز و اعصاب یا یک آسیب شناس گفتار و زبان ممکن است از بیمار بخواهد عکس‌ها و کلماتی را روی کارت یا رایانه مشخص کند تا با پاسخ‌های وی در حین عمل مقایسه شود.
در حین عمل جراحی
متخصص بیهوشی برای انجام برخی مراحل جراحی نظیر باز کردن جمجمه، بیمار را بیهوش می‌کند. جراح مغز و اعصاب نیز برای اطمینان از راحتی فرد داروهای بی حس‌کننده ای را برای پوست سر وی استفاده می‌کند.
در طول عمل، پزشکان سر بیمار را در حالت ثابت قرار می‌دهند تا سر همچنان صاف و ثابت بوده و از دقت جراحی اطمینان حاصل شود. بعضی از موهای سر تراشیده می‌شوند. سپس جراح بخشی از جمجمه را جدا می‌کند تا به مغز برسد.
در ابتدای جراحی که بخشی از جمجمهبرداشته می‌شود و در انتهای عمل که جمجمه بسته می‌شود، بیمار بیهوش خواهد بود. در طی عمل جراحی، متخصص بیهوشی تجویز داروهای آرام بخش را متوقف می‌کند تا امکان بیدار شدن بیمار فراهم شود.
اگر تومور یا کانون صرع مغز نزدیک به مناطقی از مغز باشد که بینایی، گفتار یا حرکت را کنترل می‌کنند، پزشک نقشه برداری از مغز را انجام می‌دهد. این نقشه جراحی مغز و اعصاب، نقشه‌ای از مراکز کنترلی مغز است که کنترل هر یک از این عملکردها را دارد. جراح می‌تواند نقشه برداری از مغز را به طورعمیق تر در هنگام عمل انجام دهد.
جراح مغز و اعصاب از این نقشه برای جلوگیری از آسیب رساندن به این مناطق و حفظ این عملکردها استفاده می‌کند. نقشه برداری از مغز به همراه تصاویر رایانه ای ۳ بعدی به جراح اجازه می‌دهد تا با اطمینان هر چه بیشتر تومور مغزی یا کانون صرع را از بین ببرد و خطرات آسیب رساندن به عملکردهای مهم بدن را کاهش دهد.
در حین جراحی، جراح مغز و اعصاب یا یک آسیب شناس گفتار و زبان ممکن است از بیمار سؤالاتی بپرسند یا از او بخواهند ، تصاویر و کلماتی را که قبل از عمل روی کارت یا رایانه‌ای مشاهده کرده است، شناسایی کند. پزشک ممکن است از فرد بخواهد که حرکاتی انجام دهد، تصاویری را روی کارت‌ها شناسایی کند، اعدادی را بشمارد یا انگشتش را بلند کند. پاسخ‌های بیمار به جراح کمک می‌کند تا مناطق عملکردی مغز را شناسایی و از آن اجتناب کند.
همچنین، کادر پزشکی از تصاویر دقیق ۳ بعدی رایانه‌ای که قبل و حین جراحی، از مغز گرفته می‌شود، از جمله MRI حین عمل به کمک رایانه استفاده می‌کند تا بتواند بیشترین مقدار ممکن از تومور مغزی یا کانون صرع را برطرف کند.
متخصص بیهوشی و تیم جراحی هم عملکرد بدن و مغز را با دقت کنترل و ارزیابی می‌کنند و در صورت تاثیر جراحی بر عملکرد مغز به جراح هشدار می‌دهند.
بعد از جراحی
بعد از عمل، جراح احتمالا MRI درخواست می‌کند تا اطمینان حاصل شود که از بین بردن تومور یا کانون صرع کامل و موفقیت‌آمیز بوده است.
احتمالاً بعد از عمل بیمار مدتی در بخش مراقبت‌های ویژه خواهد بود و حدود دو تا سه روز را در بیمارستان می گذراند.
فرد به طور کلی ممکن است در شش هفته تا سه ماه به کار و فعالیت‌های عادی برگردد. حدود سه ماه بعد از عمل مراجعه به پزشک معالج جهت پیگیری عمل الزامیست.
نتایج
اگر برای کنترل صرع جراحی مغز بدون بیهوشی انجام شده است، به طور کلی باید بعد از جراحی شاهد بهبود در حملات بود. برخی افراد عاری از تشنج هستند، در حالی که برخی دیگر نسبت به قبل از جراحی کمتر تشنج دارند. گاهی اوقات، برخی از افراد هیچ تغییری در فراوانی وقوع تشنج خود ندارند.
اگر برای از بین بردن تومور جراحی مغز بدون بیهوشی انجام شده است، به طور کلی جراح مغز و اعصاب بیشترین مقدار ممکن از تومور را از بین برده است. لیکن، برای کمک به از بین بردن قسمت‌های باقیمانده تومور ممکن است هنوز به درمان‌های دیگری مانند پرتودرمانی یا شیمی درمانی نیاز باشد.
