افسردگی آتیپیک نوعی از انواع افسردگی است که تظاهراتی که به طور معمول در اختلال افسردگی می‌بینیم را نشان نمی‌دهد. به طور کلی، افراد مبتلا به افسردگی غیر معمول از علایم مشابه اختلال افسردگی ماژور یا عمده (MDD) رنج می‌برند. اما در این میان یک فرق اساسی و مهم وجود دارد؛ واکنش پذیری خلقی (mood reactivity). به عبارت دیگر، خلق فرد با وقوع اتفاقی مثبت می‌تواند تغییر یافته و بهتر شود.
شاید این مطلب نیز برای شما مفید باشد: ۷ مورد از رایج‌ترین انواع افسردگی
شیوع افسردگی آتیپیک نسبتاً بالاست. امروزه افسردگی غیر معمول تحت عنوان اختلال افسردگی ماژور با تظاهرات غیر معمول نیز نامیده می‌شود. برخلاف سایر انواع افسردگی، افراد مبتلا به افسردگی آتیپیک به نوعی از داروهای ضد افسردگی به نام مهارکننده‌های مونوآمینواکسیداز (monoamine oxidase inhibitor (MAO)) پاسخ مناسبی می‌دهند. نشانه‌های اختلال افسردگی ماژور با تظاهرات غیر معمول در سنین پایین، به خصوص در نوجوانان، بروز می‌یابد.
نشانه‌های افسردگی آتیپیک
علاوه بر نشانه‌های معمول و اصلی افسردگی، افراد مبتلا به افسردگی غیر معمول، ممکن است علایم زیر را نیز تجربه کنند:
- حالات خلقی فرد پس از شنیدن خبری خوشحال کننده یا اتفاقی مثبت به طور موقت بهبود می‌یابد.
- اشتهای فرد افزایش یافته و دچار اضافه وزن می‌شود.
- در دست و پای خود احساس سنگینی دارد.
- از دردهای بدنی شکایت دارد.
- مدت زمان خواب فرد در طول روز یا هنگام شب افزایش می‌یابد (خواب زدگی).
- نسبت به رد شدن و درک انتقادهای وارده به خود حساسیت زیادی از خود نشان می‌دهد.
نشانه‌های کمتر شایع:
- بی خوابی
- سردرد
- اختلال خوردن
- تصویر ذهنی که فرد از خود دارد ضعیف است.
دلایل افسردگی آتیپیک
دلیل بروز افسردگی آتیپیک رد برخی افراد هنور مشخص نشده است. یکی از دلایل احتمالی ابتلا به افسردگی غیر معمول ، عدم تعادل در برخی از انتقال دهنده‌های عصبی است؛ از جمله دوپامین، سروتونین و نوراپی نفرین که خلق فرد را تحت تاثیر قرار می‌دهند.
عوامل دیگری نیز وجو دارند که خطر ابتلا به افسردگی آتیپیک را در فرد افزایش می‌دهد از جمله:
- سابقه خانوادگی. اگر فردی از اعضای خانواده از اختلال افسردگی آتیپیک یا سایر اختلالات خلقی رنج ببرد، احتمال بروز بیماری در فرد افزایش می‌یابد.
- مشکلات پزشکی بخصوص. اگر فرد سابقه‌ی ابتلا به اختلال دو قطبی، اختلال اضطراب، اختلال خود زشت انگاری (body dysmorphic disorder)، اختلال اضطراب اجتماعی یا اختلال شخصیت دوری گزین یا اجتنابی (avoidant personalities) را داشته باشد، احتمال بروز افسردگی آتیپیک در فرد افزایش می‌یابد.
- مصرف مواد مخدر. سابقه مصرف مواد مخدر نیز می‌تواند احتمال بروز بیماری در فرد را افزایش دهد.
تشخیص افسردگی غیر معمول
تشخیص صحیح قدمی مهم و حیاتی برای دریافت درمان مناسب است. متاسفانه، برخلاف سایر مشکلات پزشکی، هیچ تست آزمایشگاهی، عکس رادیوگرافی یا معاینه فیزیکی‌ای که بتواند تشخیص درستی را برای فرد مهیا نماید، وجود ندارد.
به نظر می‌رسد، تشخیص آگاهانه بر پایه چک کردن آزمایش‌هایی مخصوص برای رد هرگونه مشکل مربوط به سلامتی که می‌تواند باعث بروز علائم افسردگی یا علت اصلی شود، می‌باشد. این آزمایش‌ها می‌توانند آزمایش خون، تست مواد مخدر و آزمایش‌های تصویربرداری (سی تی اسکن یا MRI مغزی) را شامل شود.
همچنین احتمالاً فرد تست افسردگی را نیز انجام می‌دهد. این تست در طول معاینه به صورت شفاهی توسط پزشک یا متخصص بهداشت روان، یا از طریق کاغذ یا دستگاه دیجیتالی پیش از مراجعه به پزشک انجام شود. پزشک پاسخ‌ها و علائم شما را با معیارهای تشخیصی بیان شده در دفترچه راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM-5) مقایسه خواهد کرد.
مطابق DSM-5، برای تشخیص اختلال افسردگی با علائم غیرمعمول، اگر فرد در پاسخ به یک رویداد مثبت زندگی به طور موقت احساس بهتر داشته باشد (واکنش پذیری خلقی) و به علاوه دو مورد از هر یک از معیار زیر را برای یک بازه زمانی دو هفته‌ای یا بیشتر تجربه کند، مبتلا است.
- غذا خوردن زیاد یا افزایش وزن
- خواب زیاد
- احساس خستگی، ضعف و کم انرژی بودن
- حساسیت شدید به رد شدن از سوی دیگران
- حالات واکنشی شدید
راه کارهای درمانی
اگرچه مهار کننده‌های برداشت مجدد سروتونین (selective serotonin reuptake inhibitors (SSRIs)) و سایر داروهای جدیدتر اغلب به دلیل داشتن پروفایل اثرات جانبی کمتر مطلوب بوده و جزو گزینه‌های اول برای درمان افسردگی هستند، اما بیماران مبتلا به افسردگی آتیپیک به مهارکننده‌های مونوآمین اکسیداز (MAOIs) پاسخ بهتری می‌دهند. برخس از داروهای MAOIs رایج:
- فنلزین (ناردیل) (Phenelzine (nardil
- ترانیل سیپرومین (پارات) (Tranylcypromine (parnate
- ایزوکاربوکسید (مارپلان) (Isocarboxazid (marplan
- سلژیلین (امسام) (Selegiline (emsam
با این وجود، ممکن است که ابتداً SSRIها به دلیل پتانسیل کنی که برای بروز عوارض جانبی جدی دارند یا به دلیل نداشتن محدودیت رژیم غذایی موجود برای MAOI ها تجویز شوند. به عنوان مثال، برای جلوگیری از دوره و دوک‌های فشار خون بالا که به طور بالقوه کشنده هستند، لازم است از مصرف غذاها و نوشیدنی‌های حاوی تیرامین در هنگام استفاده از MAOI اجتناب کنید.
روان درمانی، یا صحبت درمانی نیز بخش مهمی از برنامه درمانی افسردگی آتیپیک محسوب می‌شود. از نظر علمی کارکرد موثر درمان شناختی-رفتاری (CBT) در درمان علائم افسردگی اثبات شده است.
CBT می‌تواند به فرد در یادگیری و استفاده از مهارت‌های مقابله‌ای کمک کند تا بتواند استرس خود را بهتر مدیریت، با افکار و احساسات منفی مقابله و ترس‌های خود را مدیریت کنید. این مهارت‌ها به ویژه زمانی می‌توانند مفید واقع شوند که فرد منتظر شروع درمان‌های ضد افسردگی باشد.
سایر روش‌های روان درمانی، یا صحبت درمانی که ممکن است برای درمان افسردگی غیر معمول مورد استفاده قرار گیرد عبارتند از:
- رفتار درمانی
- درمان شناختی
- درمان رفتاری دیالکتیکی
- درمان فردی، گروهی و خانوادگی
- درمان بین فردی
- روان درمانی پویشی (Psychodynamic)
علاوه بر دارو و روان درمانی، برخی از مطالعات اولیه تاثیرات مثبت گیاهان و مکمل‌هایی را نشان می‌دهد که ممکن است در بهبود علائم افسردگی کمک کننده باشند. از جمله روغن ماهی، گیاه علف چای (St. John’s Wort)، روغن ماهی ، ۵- هیدورکسی تریپتوفان ۵-HTP و اسیدفولیک. اگر در حال مصرف مکمل هستید، ابتدا با پزشک خود مشورت کنید. برخی مکمل‌ها و گیاهان دارویی می‌توانند با داروهای کصرفی شما تداخل داشته باشند.
کنار آمدن با افسردگی
اگر افسردگی آتیپیک باعث تداخل در فعالیت‌های روزانه شما شده است، با پزشک خود برای تهیه یک برنامه درمانی، که شامل دارو درمانی و روان درمانی باشد، می‌تواند شروع خوبی باشد. فراتر از آن، تغییر و اصلاح شیوه زندگی ممکن است به شما در تخفیف علائم افسردگی غیر معمول کنار آمدن بهتر با شرایط موجود کمک کند.
- تغذیه و ورزش را در اولویت‌های خود قرار دهید. تلاش برای پایبندی و رعایت رژیم غذایی سالم و برنامه ورزشی منظم باعث بهبود سلامت کلی فرد و کاهش علائم افسردگی آتیپیک می‌شود. ۵ روز در هفته و هر بار ۳۰-۶۰ دقیقه ورزش کنید.
- مراقبه ذهن آگاهی (mindfulness) و تنفس عمیق را تمرین کنید. تمرینات تنفس عمیق همراه با مراقبه ذهن آگاهی می‌تواند به شما کمک کند بدون واکنش به افکار و احساسات خود، از وجود آن‌ها آگاهی یابید.
- احساسات خود را در یک ژورنال بنویسید. روزنامه نگاری، یا نوشتن بیانی، ابزاری است که برای مقابله با افسردگی توصیه می‌شود. ایجاد عادت روزنامه نگاری، چه یه صورت روزانه و چه به صورت هفتگی، به شما کمک می‌کند تا احساسات خود را کشف کرده و بسیاری از تأثیرات منفی استرس‌ها را خنثی کنید.
- به دنبال پشتیبانی باشید. شاید مهم‌ترین کاری که می‌توانید برای مقابله با افسردگی و جلوگیری از انزوا انجام دهید، داشتن یک پشتیبانی اجتماعی قوی است. این کار می‌تواند با کمک اعضای خانواده و دوستان قابل اعتماد یا یک گروه پشتیبانی آنلاین افسردگی و یا حضوری باشد. شما می‌توانید احساسات و تجربیات خود را با این افراد به اشتراک بگذارید و با آن‌ها در ارتباط باشید.
سخن پایانی
مشورت با یک روان پزشک علاوه بر پزشک مراقبت‌های اولیه برای درمان افسردگی آتیپیک مهم است. همه افسردگی‌ها یکسان نیستند و به داروهای یکسان پاسخ نمی‌دهند. به احتمال زیاد، پزشک عمومی تجربه لازم را برای تمایز زیرگروه‌های افسردگی و یا تشخیص گزینه درمانی موثر و مناسب ندارد. ممکن است به دلیل تجویز داروی نامناسب پزشک، بی جهت هزینهه و عوارض زیادی را متحمل شوید. با توجه به ماهیت افسردگی آتیپیک، ممکت است روش‌های درمانی یا داروهای گفته شده تنها احساس افسرده فرد را پیچیده‌تر کند.
اگر به دلیل شرایط مالی یا بیمه برای درمان خود، مجبور به مراجعه به پزشک مراقبت‌های اولیه هستید، لازم است برای جبران کسری احتمالی دانش پزشک، برخی دوندگی‌های لازم را خودتان انجام دهید. مطمئناً این روش شیوه‌ای نیست که باید اتخاذ شود، اما تا زمانی که تغییری اساسی در سیستم مراقبت‌های بهداشتی ایجاد نشود، ممکن است انجام این کار لازم باشد. اگر به خود آموزش‌های لازم را بدهید و در روند درمان خود نقش فعالی داشته باشید، احتمال این که به دام ترک‌های تشخیصی بیفتید کاهش می‌یابد.
مطلب بسیار دقیق و مفیدی بود، نویسنده عزیز فقط لطف بفرمایید غلط املایی‌ها رو درست کنید.
با تشکر فراوان – موفق باشید