کرونا ؛ واژه‌ای که امروزه شنیدن آن، بیش از هر مساله‌ی دیگری در کشور رعب و وحشت ایجاد کرده است. سوالی که ممکن است ذهن ما را درگیر کند، این است که این ویروس دقیقا چه بلایی سر بدن ما می‌آورد؟! در ادامه، به بیان مطالبی می‌پردازیم که تا کنون در مورد اثرات ویروس کرونا جدید (کووید-۱۹) بر اندام‌های مختلف بدن به دست آمده است.
هنوز اطلاعات زیادی در مورد ویروس کرونا جدید که تا کنون ۷۵ هزار نفر را در سراسر جهان درگیر کرده و باعث مرگ ۲ هزار نفر شده است، نداریم. اما چیزی که واضح است این است که در موارد جدی بیماری، این ویروس نه تنها روی ریه‌ها، بلکه روی کل بدن اثرات مخرب خواهد داشت.
کووید-۱۹ ریه‌ها را درگیر می‌کند
همانند سایر بیماری‌های ویروس کرونا (از جمله SARS، MERS و سرماخوردگی)، کووید-۱۹ یک بیماری تنفسی است؛ بنابراین معمولا ریه‌ها پیش از همه درگیر می‌شوند.
علائم اولیه‌ی بیماری شامل تب، سرفه و تنگی نفس است؛ این علائم ممکن است دو روز یا حتی ۱۴ روز پس از مواجه با ویروس بروز یابد.
شدت بیماری کووید-۱۹ می‌تواند متغیر باشد؛ برای مثال، ممکن است بدون علائم، خفیف، شدید یا گاهی کشنده باشد. اطلاعات به دست آمده از بیش از ۱۷ هزار مورد در چین نشان داده است که تقریبا %۸۱ موارد، خفیف بوده است. سایر موارد، شدید یا بحرانی بوده است.
به نظر می‌رسد افراد مسن و یا مبتلا به بیماری‌های مزمن، در معرض خطر بالاتری برای ابتلا به بیماری شدید قرار دارند.
هم‌چنین تنوع در شدت بروز بیماری نشان دهنده‌ی این است که چگونه کووید-۱۹ ریه‌ها را درگیر می‌کند.
برخی افراد ممکن است فقط علائم جزئی تنفسی داشت باشند؛ در حالی که سایر افراد به ذات‌الریه (پنومونی) غیرکشنده مبتلا می‌شوند. اما دسته‌ای از افراد نیز وجود دارند که به آسیب شدید ریوی مبتلا می‌شوند.
دکتر Laura E. Evans، یکی از اعضای انجمن شورای رهبری پزشکی مراقبت‌های ویژه و دانشیار بیماری‌های ریوی، مراقبت‌های ویژه و بیماری‌های خواب در مرکز پزشکی دانشگاه واشنگتن در سیاتل می‌گوید:
بیمارانی که به شدت با کووید-۱۹ درگیر شده‌اند، به وضعیتی دچار هستند که ما آن را “سندروم پریشانی حاد تنفسی (ARDS)” می‌نامیم.
ARDS فقط با ویروس کووید-۱۹ ایجاد نمی‌شود. عوامل مختلفی می‌توانند باعث شروع آن شوند؛ از جمله عفونت، تروما (ضربه) و سپسیس (حضور عفونت در خون).
این اتفاقات باعث آسیب به ریه‌ها می‌شود. در نتیجه، مایعات از رگ‌های خونی کوچک به درون ریه‌ها نشت می‌کنند. مایعات درون کیسه‌های هوایی یا آلوئول‌ها تجمع می‌یابند. نهایتا انتقال اکسیژن از هوا به خون توسط ریه‌ها دشوار می‌شود.
اطلاعات کمی در مورد نوع آسیب ریوی کووید-۱۹ در دسترس است؛ با این حال، اخیرا گزارشی نشان داده است که این آسیب، شبیه آسیب ناشی از SARS یا MERS است.
اخیرا مطالعه‌ای بر روی ۱۳۸ فرد بستری در بیمارستان به دلیل کووید-۱۹ نشان داده است که به طور متوسط، افراد مبتلا، ۵ روز پس از نشان دادن علائم، دچار تنگی نفس می‌شوند. ARDS نیز به طور متوسط، ۸ روز پس از بروز علائم ایجاد می‌شود.
درمان ARDS شامل اکسیژن رسانی و تهویه مکانیکی است تا اکسیژن بیشتری به خون برسد.
دکتر Evans می‌گوید:
درمان خاصی برای ARDS وجود ندارد.
ما فقط با این روش، به بهترین نحو ممکن از شخص نگهداری می‌کنیم تا بدن بهبود یابد و سیستم ایمنی، عفونت را مورد هدف قرار دهد.
سایر اندام‌هایی که توسط کووید-۱۹ درگیر می‌شوند
ریه‌ها اندام‌های اصلی درگیر شده با کووید-۱۹ هستند. ولی در موارد جدی بیماری، سایر بخش‌های بدن نیز ممکن است درگیر شود.
دکتر Evans می‌گوید:
سهم قابل توجهی از بیمارانی که به شدت درگیر این بیماری می‌شوند، دچار اختلال در عملکرد سایر اندام‌های بدن نیز خواهند شد.
با این حال او معتقد است که این اختلال‌ها، با هر گونه عفونت شدید دیگری می‌تواند رخ دهد.
این آسیب به اندام‌ها همیشه به طور مستقیم ناشی از عفونت نیست؛ اما می‌تواند ناشی از واکنش بدن به عفونت باشد.
درگیری معده و روده‌ها
برخی افراد مبتلا به کووید-۱۹، علائم گوارشی داشته‌اند؛ از جمله تهوع و اسهال. اگرچه این علائم نسبت به مشلات ریوی، کم‌تر شایع است.
به نظر می‌رسد ویروس کرونا راحت‌تر بتواند از طریق ریه‌ها به بدن وارد شود؛ ولی به این معنا نیست که روده‌ها از دسترس این ویروس در امان باشند!
گزارش‌های قدیمی‌تر حاکی از آن است که در بیوپسی بافت روده و نمونه‌های مدفوع، ویروس‌های SARS و MERS شناسایی شده‌اند.
اخیرا دو مطالعه (یکی در مجله‌ی New England Journal of Medicine و دیگری در مجله‌ی medRxiv) نشان داده است که نمونه‌های مدفوع برخی از افراد مبتلا به کووید-۱۹ از لحاظ آزمایش ویروس مثبت بوده است.
با این حال، محققان هنوز مطمئن نیستند که آیا انتقال ویروس از راه مدفوع می‌تواند رخ دهد یا خیر؟!
درگیری قلب و رگ‌های خونی
دکتر Evans معتقد است که کووید-۱۹ می‌تواند قلب و رگ‌های خونی را نیز درگیر کند. این اختلالات می‌تواند به صورت ریتم قلبی نامنظم، نرسیدن خون کافی به بافت‌ها و یا فشار خون پایین بروز یابد. در برخی موارد ممکن است برای جبران فشار خون پایین، فرد به دارو نیاز داشته باشد.
با این حال، تا کنون هیچ اندیکاسیونی (نشانه‌ای) مبنی بر این که ویروس کرونا مستقیما به قلب آسیب بزند، یافت نشده است.
درگیری کبد و کلیه‌ها
زمانی که سلول‌های کبدی ملتهب می‌شوند یا آسیب می‌بینند، نسبت به حالت طبیعی، مقادیر بیشتری از آنزیم‌ها را به جریان خون آزاد می‌کنند.
همیشه افزایش سطح خونی آنزیم‌های کبدی نشان دهنده‌ی یک بیماری جدی نیست؛ ولی این یافته‌ی آزمایشگاهی در افراد مبتلا به SARS یا MERS مشاهده شده است.
اخیرا گزارشی نشان داده است که در یک فرد مبتلا به کووید-۱۹، نشانه‌هایی از آسیب کبدی مشاهده شده است. اگرچه پزشکان معتقدند هنوز واضح نیست که خود ویروس باعث آسیب کبدی شده است یا داروهایی که برای درمان تجویز شده است؟!
هم‌چنین برخی افراد بستری شده بر اثر کووید-۱۹، آسیب حاد کلیوی داشتند که در برخی موارد منجر به پیوند کلیه شده است. این اتفاق در موارد آلودگی به SARS یا MERS نیز رخ داده است.
در هنگام شیوع SARS، دانشمندان حتی ویروس مولد بیماری را در توبول‌های کلیوی مشاهده کردند.
با این حال بر اساس گزارشی از سازمان جهانی بهداشت، شواهد کمی وجود دارد که نشان دهد این ویروس مستقیما باعث آسیب کلیوی می‌شود.
دکتر James Cherry، پروفسور محقق کودکان در دانشکده‌ی پزشکی David Geffen در UCLA می‌گوید:
آسیب کلیوی ممکن است به دلیل سایر تغییراتی که عفونت با ویروس کرونا در بدن ایجاد می‌کند، رخ دهد.
او می‌گوید:
در صورت ابتلا به پنومونی، اکسیژن کمی در گردش خون وجود دارد که می‌تواند به کلیه‌ها آسیب بزند.
درگیری سیستم ایمنی
در هر عفونتی، سیستم ایمنی بدن با حمله به ویروس یا باکتری بیگانه، پاسخ خود را نشان می‌دهد. این پاسخ ایمنی می‌تواند بدن را از شر عفونت خلاص کند؛ ولی گاهی اوقات می‌تواند باعث ایجاد آسیب‌های موازی و جانبی در بدن شود.
این آسیب می‌تواند به شکل یک پاسخ التهابی شدید باشد که به آن “طوفان سایتوکاین” می‌گویند. سلول‌های ایمنی سایتوکاین‌ها را تولید می‌کنند تا با عفونت مبارزه کنند؛ ولی در صورت آزاد شدن مقادیر زیاد سایتوکاین، مشکلاتی در بدن ایجاد می‌شود.
دکتر Evans می‌گوید:
بسیاری از آسیب‌هایی که طی ابتلا به کووید-۱۹ در بدن رخ می‌دهد، به دلیل وضعیتی است که ما به آن سندروم سپسیس می‌گوییم؛ سندورم سپسیس به دلیل واکنش‌های ایمنی پیچیده رخ می‌دهد.
خود عفونت می‌تواند پاسخ‌های التهابی شدیدی در بدن ایجاد کند که این پاسخ، عملکرد اندام‌های مختلفی را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
نکته‌ی دیگر در مورد سیستم ایمنی این است که تا کنون، تقریبا هیچ موردی از ابتلا به کووید-۱۹ در کودکان زیر ۹ سال مشاهده نشده است. دانشمندان شک دارند که آیا کودکان کلا به عفنونت مبتلا نمی‌شوند یا این که علائم آن‌ها آنقدر خفیف است که کسی متوجه آن نمی‌شود؟!
دکتر Cherry معتقد است کودکان در مقایسه با بزرگسالان در سایر انواع عفونت، از جمله سرخک و عفونت‌های ذالتالریه، علائم و بیماری خفیف‌تری را تجربه می‌کنند.
او می‌گوید علت این امر ممکن است “پاسخ ایمنی مستقیم (ذاتی)” در کودکان باشد؛ در حالی که سیستم ایمنی افراد مسن‌تر، گاهی اوقات بیش از حد پاسخ می‌دهد.
این پاسخ ایمنی بیش از حد می‌توان باعث برخی آسیب‌ها در طی عفونت شود.
دکتر Cherry می‌گوید:
شواهدی مبنی بر پاسخ ایمنی بیش از حد در عفونت با SARS وجود دارد و من گمان می‌کنم این اتفاق در عفونت با کووید-۱۹ نیز می‌تواند نقش داشته باشد.
