خارش پوست، حالتی تحریک کننده و غیرقابل کنترل است که باعث میشود فرد برای رفع این حالت، شروع به خراشیدن پوست کند. از اصلی ترین دلایل خارش پوست می‌توان به بیماریهای داخلی و شرایط پوستی اشاره کرد. در صورتی که دلیل خارش بدن مشخص نباشد، مراجعه به پزشک ضروریست. پزشک با بررسی علت زمینه‌ای خارش، درمان مناسب برای تسکین آن ارائه خواهد داد. درمان خانگی خارش بدن اعم از استفاده از کرم‌های بدون نسخه و مرطوب کنندها نیز می‌توانند مفید باشند. در این مقاله به بررسی بیشتر علت خارش پوست و روش‌های درمان خارش پوست خواهیم پرداخت.
علت خارش پوست چیست؟
شرایط بسیار زیادی می‌توانند دلیل خارش بدن باشند. در ادامه به بررسی چندین مورد از مهم‌ترین دلایل خارش پوست پرداخته میشود:
۱. خشکی پوست
- پوسته پوسته شدن، خارش و ترک خوردگی
- اغلب در پاها، بازوها و شکم ابجاد میشود
- معمولاً با تغییر سبک زندگی، رفع میشود
۲. آلرژی غذایی
این عارضه جزو اورژانس‌های پزشکی محسوب میشود و به مراقبت فوری نیاز دارد.
- هنگامی بروز می‌یابد که سیستم ایمنی بدن، واکنش نامناسبی به مواد موجود در غذاها یا نوشیدنی‌ها نشان میدهد.
- علائم می‌تواند متوسط یا شدید بوده و شامل عطسه، خارش چشم، ورم، راش، کهیر، کرامپ‌های شکمی، تهوع و استفراغ و تنفس سخت باشد.
- بسته به پاسخ سیستم ایمنی بدن به ماده موجود در خوارکی، علایم از چند دقیقه تا چند ساعت می‌تواند طول بکشد.
- غذاهای معمول محرک آلرژی: شیر گاو، تخم مرغ، بادام زمینی، ماهی، حلزون، آجیل، گندم و سویا
۳. بیماری کلیوی مرحله آخر
- یک بیماری خود ایمنی که شامل طیف وسیعی از علائم بوده و ارگان‌های مختلفی از بدن را درگیر می‌کند.
- طیف گسترده‌ای از درگیری پوستی و غشاهای مخاطی با بازه گستره علائم از بثورات تا زخم می‌باشد.
- راش پروانه‌ای کلاسیک روی صورت در ناحیه هر دو گونه و روی بینی ظاهر میشود.
- راش‌ها ممکن است درمواجهه با نور خورشید بدتر شوند.
۴. کاندیدا
- معمولاً در چین های پوستی رخ میدهد(زیربغل، نشیمنگاه، زیر پستان، بین انگشتان دست و پا)
- با خارش، لکه دار شدن، راش‌های قرمز سوخته با ظاهری مرطوب، و پوسته پوسته شدن در لبه‌ها آغاز میشود.
- ممکن است به سمت بروز زخم و پوسته ریزی پوست پیشرفت کرده و تاول و پوسچول‌های آلوده به باکتری ایجاد کند.
۵. انسداد مجرای صفراوی
یکی دیگر از شرایط اورژانس پزشکی است که می‌توان علت خارش پوست باشد.
- معمولاً به دلیل سنگ‌های صفراوی اتفاق می‌افتد ولی گاهی نیز بخاطر جراحت، التهاب، تومور، عفونت، کیست و آسیب کبد یا کیسه صفرا نیز بروز می‌یابد.
- زردی چشم و پوست، خارش شدید پوست بدون راش، رنگ روشن مدفوع و ادرار تیره از دیگر علائمی است که ممکن است علت خارش پوست را به انسداد مجاری صفراوی مربوط کند.
- درد قسمت راست و بالای شکم، تهوع، استفراغ، تب
- انسداد می‌تواند باعث عفونتی جدی شود که نیاز به مداخله‌ای اورژانسی دارد.
۶. سیروز
دیگر دلیل خارش پوست می‌تواند سیروز باشد. اسهال، کم اشتهایی، کاهش وزن، شکم برآمده، کبودی و خونریزی آسان، وجود عروق ریز عنکبوتی شکل در زیر پوست، زرد شدن پوست و چشم و خارش پوست از علائم سیروز کبدی است.
۷. آلرژی به گرده
با نشانه‌های زیر بروز می‌یابد:
- چشم‌های آبکی و خارش دار
- خارش یا درد گلو
- آبریزش بینی، احتقان و عطسه
- فشار سینوس‌ها
۸. بثورات ناشی از بستن پوشک
- بثورات در محلی که درتماس با پوشک هستند، تجمع می‌یابند
- پوست قرمز، مرطوب و تحریک شده و گرم بنظر می‌رسد
۹. واکنش آلرژیک
واکنش آلرژیک نیز می‌تواند علت خارش پوست باشد و به مداخله فوری پزشک نیاز دارد.
- هنگامی که سیستم ایمنی به آلرژن‌های روی پوست واکنش نشان میدهد، راش‌ها پدیدار می‌شوند.
- جوش‌های برآمده و خارش داری که چند دقیقه تا چندساعت پس ازتماس با آلرژن ایجاد می‌شوند.
- راش‌های قرمز و خارش دار و فلسی شکل که چند ساعت تا چند روز پس از تماس با آلرژن ایجاد می‌شوند.
- واکنش‌های آلرژیک شدید و ناگهانی ممکن است باعث تورم و سختی در تنفس شوند و نیاز به اقدام اورژانسی دارند.
۱۰. پای ورزشکاران
علت خارش پوست در ورزشکاران حرفه‌ای ممکن است بیماری پای ورزشکاران باشد و با علائم زیر بروز می‌یابد:
- خارش، احساس گزش، و سوزش مابین انگشتان پا و یا کف پا
- تاول‌های خارش دار در پا
- ناخن‌های ضخیم، گسسته وبا رنگ غیر معمول در پا
۱۱. درماتیت تماسی
- چند ساعت تا چند روز پس از تماس با آلرژن اتفاق می‌افتد.
- راش‌هایی با حاشیه‌ی مشخص داشته و درمحل‌های تماس با ماده‌ی محرک پدیدار می‌شوند.
- پوست خارش دار، قرمز، فلسی شکل و نارس است.
- تاول‌هایی که سوز وگداز دارند و پوسته پوسته می‌شوند.
۱۲. کک گزیدگی
- معمولاً بصورت خوشه‌ای در قسمت‌های انتهایی پاها ظاهر می‌شوند.
- به صورت برجستگی‌های سرخ که توسط هاله‌ای قرمز احاطه شده‌اند بروز می‌یابند و ممکن است علت خارش پوست نیز باشند.
- علایم بلافاصله پس از گزش ایجاد می‌شوند.
۱۳. کهیر
- جوش‌های برآمده که پس از لمس آلرژن ایجاد می‌شوند و علت خارش پوست هستند.
- قرمز، گرم و حین لمس دردناکند.
- می‌توانند کوچک و دایره‌ای شکل یا بزرگ و چند شکل باشند.
۱۴. اگزمای آلرژیک
- ممکن است بصورت یک سوزش ظاهر شود.
- معمولاً در دست‌ها و بازوها ایجاد میشود.
- پوست خارش دار، قرمز، فلسی و ملتهب است.
- تاول‌ها سوز وگداز داشته و یا پوسته پوسته می‌شوند.
۱۵. راش‌ها
دیگر دلیل خارش بدن که جزو اورژانس‌های پزشکی محسوب میشود و مراقبت فوری لازم دارد، راش‌ها هستند.
- به صورت تغییرات قابل توجه در رنگ و بافت پوست تعریف می‌شوند.
- می‌توانند توسط عوامل مختلفی از قبیل نیش حشرات، واکنش‌های آلرژیک، عوارض داروها، عفونت قارچی پوستی، عفونت باکتریایی پوست، بیماریهای عفونی و خود ایمنی ایجاد شوند.
- بسیاری از علائم راش‌ها قابلیت مدیریت و درمان خانگی را دارند ولی راش‌های شدید مخصوصاً وقتی در همراهی با سایر علائم مانند تب، درد، سرگیجه، استفراغ و تنگی تنفس هستند، ممکن است نیاز به اقدام اورژانسی داشته باشند.
۱۶. شپش بدن
- از شپش سر گرفته تا عانه، شپش بدن و تخم‌های ریز آن می‌تواند درسطح بدن و یا لباس‌ها مشاهده شوند و علت خارش پوست باشند.
- راش‌ها در پاسخ آلرژیک بدن به شپش ایجاد می‌شوند.
- ظهور مناطق برآمده، تیره و ضخیم پوست در نواحی تحریک شده رایج است.
۱۷. زرد زخم
- در نوزادان و کودکان رایج‌تر است.
- راش‌ها بیشتر درنواحی اطراف دهان، چانه و بینی دیده می‌شوند.
- راش‌های تحریک کننده و تاول‌های آبکی که براحتی ترکیده و پوسته‌ای به رنگ عسل تشکیل می‌دهند.
۱۸. شپش سر
- نوعی شپش به اندازه یک دانه کنجد است و ممکن است هر دو نوع شپش ماده و نر و تخم آن‌ها (به صورت گره‌هییا) در مو قابل مشاهده باشند.
- علت خارش پوست سر به دلیل واکنش آلرژیک به نیش شپش است.
- زخم‌هایی به دلیل خراشیدن پوست سر ایجاد میشود.
- احساس خزیدن چیزی روی سر وجود خواهد داشت.
۱۹. نیش و گزش‌ها
نیش و گزش حشرات یا حیوانات ممکن است علت خارش پوست باشد و یکی از اورژانس پزشکی محسوب میشود.
علائم نیش و گزش عبارتند از: قرمزی، تورم و گرمی در محل نیش یا گزش، خارش و تشکیل زخم در اطراف محل، درد در آن ناحیه یا عضلات اطراف
۲۰. خارش کشاله ران
علائم خارش کشاله ران عبرتند از: قرمزی، خارش پایدار، سوزش، پوسته پوسته شدن، ترک خوردگی و لایه برداری و ظهور راش در کشاله‌ی ران که با فعالیت بدتر میشود.
۲۱. کچلی حاصل از عفونت قارچی پوست
- علت خارش پوست همراه با علائم راش‌های فلسی وحلقوی شکل با حاشیه‌ی برآمده و سالم و روشن بودن پوست در مرکز می‌تواند به عفونت قارچی پوست مربوط باشد.
۲۲. اگزما
- وجود تکه‌های زرد یا سفید فلسی شکل که پوسته پوسته می‌شوند.
- ناحیه درگیر می‌تواند قرمز، خارش دار و روغنی شکل باشد.
- ممکن است در ناحیه‌ی درگیر، ریزش مو اتفاق بیافتد.
۲۳. آلرژی به لاتکس
حساسیت به لاتکس نوعی وضعیت جزو اورژانس پزشکی محسوب میشود و ممکن است به مراقبت فوری نیاز داشته باشد.
- ممکن است در عرض چند دقیقه تا چند ساعت پس از مواجهه با لاتکس، راش‌ها ظاهر شوند.
- کهیرهای قرمز، خارش دار و گرم که ممکن است پس از مواجه‌ی دوباره با لاتکس ظاهری خشک و پوسته پوسته شونده داشته باشند.
- ذرات لاتکس موجود در هوا ممکن است باعث سرفه، آبریزش بینی، عطسه و آبریزش چشم شوند و علت خارش بدن باشند.
- آلرژی شدید به لاتکس می‌تواند باعث تورم و سختی در تنفس شود.
۲۴. گال (جرب)
علائم ممکن است در عرض چهارتا شش هفته پدیدار شوند. راش شدیدا خارش دار ممکن است به صورت جوش‌هایی همراه با تاول‌های کوچک یا پوسته پوسته تشکیل شده باشد. وجود خطوط برجسته‌ی سفید یا رنگی نیز محتمل است.
۲۵. سرخک
- علائم شامل تب، دردگلو، قرمزی و نمناک شدن چشم‌ها، بی اشتهایی، سرفه و آبریزش بینی می‌باشند.
- پس از تظاهر اولین علائم، در عرض ۳-۴ روز راش‌های قرمز از صورت تا پایین بدن گسترش می‌یابند.
- خال‌های قرمز با مراکز آبی رنگ در داخل دهان بروز می‌یابند.
۲۶. پسوریازیس
تکه‌های نقره‌ای و فلسی شکل و تیز پوستی ظاهر می‌شوند که بطور رایج در پوست سر، بازو، زانو و کمر وجود دارند. ممکن است این بثورات خارش دار بوده و یا بدون علامت باشند.
۲۷. درماتوگرافی
- راش‌هایی هستند که بلافاصله پس از مالیدن یا خراشیدن ملایم پوست ایجاد می‌شوند.
- این راش‌ها قرمز و برجسته بوده و کهیر می‌زنند و ممکن است علت خارش پوست داشته باشند.
- راش‌ها معمولاً در عرض ۳۰ دقیقه ناپدید می‌شوند.
۲۸. آبله مرغان
- بروز خوشه‌های خارش دار و قرمز، تاول‌های آبکی در مراحل متفاوت بهبودی در سرتاسر بدن
- راش‌ها با تب، درد بدن، گلو درد و بی اشتهایی همراه هستند.
- تا وقتی تمام تاول‌ها پوسته ریزی نکنند، بیماری مسری باقی می‌ماند.
۲۹. کرمک
- شایع‌ترین عفونت انگلی روده در ایالات متحده محسوب میشود و بسیار مسری است.
- علائم شامل خارش و تحریک ناحیه مقعد، بیقراری در خواب، ناراحتی به دلیل خارش مقعد و وجود کرم در مدفوع است. علت خارش پوست مقعد در صورت همراهی با برخی از علائم گفته شده ممکن است نشان دهنده عفونت کرمک باشد.
- تشخیص با استفاده ازتست نواری جهت جمع آوری و مشاهده‌ی تخم‌ها در زیر میکروسکوپ انجام میشود.
۳۰. پیچک سمی آمریکایی
در صورتی که دلیل خارش پوست تماس با پیچک سمی باشد، یک وضعیت اورژانس پزشکی محسوب میشود.
- دلیل خارش بدن در اثر تماس پوستی با اورشیول، روغنی که در ساقه و ریشه‌ی گیاه پیچک سمی آمریکایی وجود دارد، است.
- راش‌ها حدود ۴ تا ۴۸ ساعت پس از مواجهه با گیاه پدیدار شده و ممکن است تا یک ماه پس از مواجهه نیز وجود داشته باشند.
- خارش شدید، قرمزی و تورم همچون تاول‌های آبکی ممکن است.
- معمولاً در نواحی برخورد با روغن، پوست ظاهری شبیه به خطوط نخ مانند دارد.
خارش بدن نشانه چيست
خارش پوست می‌تواند در سرتاسر بدن بوده یا فقط محدود به محلی خاص یا نقطه‌ای کوچک باشد. دلایل احتمالی آن بی شمار و متفاوت است و علت خارش پوست می‌تواند به عارضه جدی مانند نارسایی کلیوی یا دیابت (هرچند غیرمعمول) یا به دنبال شرایطی با خطرکمتر مانند خشکی پوست یا نیش حشرات (محتمل‌تر) مربوط باشد.
عوارض پوستی
بسیاری از عوارض معمول پوستی می‌توانند دلیل خارش پوست باشند. موارد زیر می‌توانند روی هر ناحیه از پوست بدن تاثیر بگذارند:
- درماتیت: التهاب پوست
- اگزما: اختلال مزمن پوستی شامل خارش و بثورات پوستی
- پسوریازیس:بیماری خود ایمنی که باعث تحریک و قرمزی پوست معمولاً با درگیری پلاک شکل میشود.
- درماتوگرافی: بثورات برآمده، قرمز و خارش دار ناشی از فشار روی پوست
عفونت‌هایی که می‌توانند باعث خارش پوست شوند:
- آبله مرغان
- سرخک
- بثورات قارچی
- مایت ها، ازجمله مایت رختخواب
- شپش
- کرمک
- گال
محرک‌ها
مواد بسیاری می‌توانند باعث تحریک و خارش پوست شوند. گیاهانی مانند بلوط سمی و پیچک سمی و یا حشراتی همچون پشه‌ها می‌توانند موادی ترشح کنند که علت خارش پوست باشد. بعضی از افراد هنگام تماس با پشم، عطرها، رنگ‌ها و صابون‌های خاص وموادشیمیایی دچار خارش می‌شوند. آلرژی به غذاها نیز می‌توانند باعث تحریک پوست شوند.
اختلالات درونی
بعضی از بیماریهای داخلی ممکن است دلیل خارش پوست باشند. بیماریهای زیر می‌توانند باعث خارش سرتاسری شوند ولی پوست ظاهری نرمال داشته باشد:
- انسداد مجرای صفراوی
- سیروز
- کم خونی
- لوسمی
- بیماریهای تیروئیدی
- لنفوم
- نارسایی کلیوی
اختلالات سیستم عصبی
سایر بیماری‌ها مخصوصاٌ وقتی روی اعصاب تاثیر بگذارند، می‌توانند باعث ایجاد خارش شوند. بیماری‌هایی مانند:
- دیابت
- مالتیپل اسکلروزیس(MS)
- زونا
- نوروپاتی
داروها
داروهای رایج زیر می‌توانند باعث بثورات پوستی و خارش گسترده شوند:
- ضدقارچ‌ها
- آنتی بیوتیک‌ها (مخصوصاً وقتی پایه‌ی سولفات دارند)
- مسکن‌های حاوی مخدر
- داروهای ضدتشنج
حاملگی
بعضی از زنان حین حاملگی، خارش را تجربه می‌کنند که معمولاً در قسمت پستان‌ها، بازوها، شکم و ران‌ها اتفاق می‌افتد. گاهی هم خارش به دلیل وجود یک شرایط خاص مانند اگزما است که در حاملگی تشدید میشود.
چه موقع باید به دنبال کمک پزشکی بود؟
به ارائه دهنده خدمات درمانی خود مراجعه کنید اگر:
- نمی‌دانید چه چیزی موجب خارش شده است
- خارش بسیار شدید است
- علائم دیگری همراه با خارش دارید
چنانچه دلیل آشکاری برای خارشتان وجود ندارد، لازم است به ارائه دهنده‌ی خدمات درمانی خود برای تشخیص علت خارش پوست مراجعه کنید؛ چون برخی دلایل خارش، جدی و در عین حال قابل درمان است.
تشخیص علت خارش بدن
ارائه دهنده‌ی خدمات درمانی، معاینه‌ی جسمی لازم را انجام داده و سوالاتی از قبیل زیر خواهد پرسید:
- چه مدت این تحریک را دارید؟
- آیا گذراست؟
- آیا با ماده‌ی تحریک کننده‌ای تماس داشته‌اید؟
- آیا آلرژی دارید؟
- چه زمان‌هایی خارشتان شدیدتر میشود؟
- چه داروهایی مصرف می‌کنید؟ (یا اخیراًً مصرف کرده‌اید)
درصورتی که مراقب شما با معاینه‌ی فیزیکی و سوالات به تشخیصی نرسید، ممکن است به تست‌های بیشتری جهت تشخیص نیاز داشته باشید. تست‌ها شامل:
- تست خون: ممکن است وجود یک وضعیت زمینه‌ای را نشان دهد.
- تست عملکرد تیروئید: رد کننده بیماریهای تیروئیدیست.
- تست پوستی: جهت تعیین آلرژی‌های احتمالی
- خراش یا بیوپسی از پوست: اگر عفونتی داشته باشید، می‌تواند مشخص کند.
درصورتی که ارائه دهنده خدمات درمانی دلیل خارش پوست را مشخص کرد، می‌توان درمان را آغاز کرد. اگر علت خارش پوست بیماری یا عفونت باشد، آن‌ها بهترین دوره‌ی درمانی را برای حل مشکل زمینه‌ای پیشنهاد خواهند داد. اگر مشکلتان سطحی باشد، تجویز پماد درمان ختارش پوست کمک کننده است.
درمان خانگی خارش بدن
برای درمان هارش پوست با روش‌های خانگی می‌توان از روش‌های زیر استفاده کرد:
- برای آبرسانی پوست، از مرطوب کننده مناسب استفاده کنید.
- از خراشیدن پوست که باعث بدتر شدن خارش میشود، پرهیز کنید.
- از مواد معطر و رنگ دار مانند صابون‌ها و شوینده‌ها و سایر مواد دوری کنید.
- با جو دوسر یا جوش شیرین یک حمام کنید.
- از کرم‌های ضدخارش بدون نسخه استفاده کنید.
- آنتی هیستامین خوراکی مصرف کنید.
اغلب خارش‌ها قابل درمان بوده و مشکل جدی تلقی نم‌یشوند؛ با این حال بهترین راه، چک کردن علت خارش پوست با پزشک جهت تشخیص و درمان مناسب است.
