برفک دهان: علت، علائم و درمان

برفک یا کاندیدای دهانی شرایطی است که قارچ Candida albicans بر روی بافت دهان رشد می‌کند. کاندیدا فلور طبیعی دهان است، اما رشد و تکثیر بیش از اندازه آن می‌تواند علایم ایجاد کند.

برفک دهان باعث ایجاد ضایعات سفیدرنگ بر روی زبان یا مخاط داخلی دهان می‌شود. گاهی اوقات برفک دهان ممکن است تا روی کام، لثه ها، لوزه ها یا حتی پشت گلو هم گسترش یابد.

اگرچه برفک دهانی می‌تواند همه افراد را درگیر کند، اما احتمالاً در نوزادان و بزرگسالانی که سیستم ایمنی ضعیف دارند و همچنین افرادی که داروهای خاصی مصرف می‌کنند، بیشتر است.

برفک دهانی در افراد سالم یک مشکل جزئی است، اما اگر سیستم ایمنی ضعیفی دارید، علائم آن ممکن است شدیدتر و کنترل آن دشوار باشد.

علایم برفک دهان

کودکان و بزرگسالان

در ابتدا حتی ممکن است متوجه علائم برفک دهان نشوید. علائم ممکن است شامل موارد زیر باشد.

ضایعات سفید خامه ای بر روی زبان، گونه های داخلی و گاهی اوقات درکام، لثه ها و لوزه ها وجود دارد.

ضایعات مختصر برجسته با ظاهری شبیه به پنیر

التهاب، سوزش یا درد که ممکن است آنقدر شدید باشد که باعث مشکل در خوردن و بلع شود.

اگر ضایعات خراشیده شوند، خونریزی اندکی خواهند داشت.

شقاق و قرمزی گوشه های دهان

از دست دادن ذائقه

قرمزی ، سوزش و درد زیر دندان.

در موارد شدید، معمولاً مربوط به سرطان یا ضعف سیستم ایمنی مثل ایدز، ضایعات ممکن است از پشت دهان تا معده کشیده شود (ازوفاژیت کاندیدیایی). این حالت باعث اختلال در بلع یا احساس گیر کردن غذا در گلو خواهد شد.

نوزادان و مادران شیرده

علاوه بر ضایعات مشخص دهان، نوزادان ممکن است در تغذیه دچار مشکل شوند یا بی‌قرار و تحریک پذیر باشند. ممکن است نوزادان عامل انتقال عفونت به مادران شیرده خود باشند. در این حالت عفونت بطور متناوب از سینه مادر به دهان کودک و برعکس، منتقل خواهد شد.

زنانی که پستان آنها به کاندیدا آلوده است ممکن است علائم را تجربه کنند.

نوک پستان قرمز، حساس، ترک خورده یا خارش دار.

پوست براق یا پوسته پوسته بر روی هاله پستان

درد غیرمعمول سینه ها در دوران شیردهی

درد ضربان دار عمیق در سینه ها.

چه زمانی بخاطر برفک دهان به پزشک مراجعه کنید.

اگر شما یا فرزندتان ضایعات سفیدرنگ در داخل دهانتان دارید، به پزشک یا دندانپزشک خود مراجعه کنید.

برفک در نوجوانان و بزرگسالان شایع نیست، بنابراین در صورت بروز، به پزشک خود مراجعه کنید.

علل برفک دهان

به طور معمول، سیستم ایمنی بدن شما برای دفع ارگانیسم های مهاجم، تعادل بین میکروب های مفید و مضر بدن را حفظ می‌کند. اما گاهی اوقات این تعادل به هم می‌خورد و تعداد قارچ های کاندیدا افزایش می‌یابد و باعث بروز برفک دهان می‌شود.

شایع ترین نوع قارچ کاندیدیا، کاندیدا آلبیکنس است. عوامل متعددی مانند ضعف سیستم ایمنی می‌توانند خطر برفک دهان را افزایش دهند.

عوامل خطر برفک دهان

در صورت وجود هر یک از موارد زیر خطر ابتلا به برفک دهان افزایش می‌یابد.

ضعف سیستم ایمنی

برفک دهانی در شیرخواران و بزرگسالان بیشتر بخاطر ضعف سیستم ایمنی اتفاق می‌افتد. برخی از شرایط پزشکی و درمان های دارویی می‌تواند سیستم ایمنی بدن شما را سرکوب کند. مانند سرطان و درمان های آن، پیوند عضو و داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی بدن و  ایدز.

دیابت

اگر مبتلا به دیابت هستید اما دارو مصرف نمی‌کنید یا بیماریتان به خوبی کنترل نشده است، بزاق شما حاوی مقادیر زیادی قند خواهد بود که رشد کاندیدا را بیشتر می‌کند.

عفونت های قارچی واژن

عفونت های قارچی واژینال توسط همان قارچ هایی ایجاد می شود که برفک دهان را ایجاد می‌کنند.

داروها

داروهایی مانند پردنیزون، کورتیکواستروئیدهای استنشاقی یا آنتی بیوتیک هایی که تعادل طبیعی میکروارگانیسم ها را در بدن شما مختل می‌کنند، می‌توانند احتمال بروز برفک دهان را افزایش دهند.

سایر شرایط دهان و دندان

داشتن دندان مصنوعی در دهان، خصوصاً دندان مصنوعی فک فوقانی، یا داشتن شرایطی که باعث خشکی دهان می‌شود می تواند خطر برفک دهان را افزایش دهد.

عوارض و مشکلات ثانویه برفک دهان

برفک دهانی به ندرت برای کودکان و بزرگسالان سالم مشکل ایجاد می‌کند.

برای افراد دچار نقص سیستم ایمنی، مثل مبتلایان به ایدز یا افرادی که شیمی درمانی می‌شوند، برفک می‌تواند جدی تر باشد. برفک دهانی درمان نشده، می‌تواند منجر به عفونت های جدی تر قارچی در کل بدن شود.

پیشگیری از برفک دهان

این اقدامات ممکن است به کاهش خطر ابتلا به عفونت کاندیدا کمک کند.

دهان خود را بشویید.

اگر نیاز به استفاده از کورتیکواستروئید استنشاقی دارید، حتماً دهان خود را با آب بشویید یا دندانهای خود را بعد از مصرف دارو مسواک بزنید.

حداقل روزانه دو بار دندان های خود را مسواک بزنید و حداقل یکبار در روز از نخ دندان استفاده کنید.

پروتز و دندان مصنوعی خود را بررسی کنید.

شب ها پروتزهای خود را بردارید. اطمینان حاصل کنید که دندان مصنوعی ها مناسب هستند و لثه را تحریک نمی‌کنند. روزانه پروتزهای خود را تمیز کنید.

مرتباً به دندانپزشک خود مراجعه کنید، به خصوص اگر دیابت دارید.

تغذیه

سعی کنید غذاهای حاوی کربوهیدرات و شکر را محدود کنید.

در صورت ابتلا به دیابت، قند خون خود را مرتب کنترل کنید. قند خون به خوبی کنترل نشده، قند موجود در بزاق شما را افزایش و رشد کاندیدا را بیشتر می‌کند.

در صورت داشتن عفونت قارچی واژینال، هرچه سریعتر آن را درمان کنید.

خشکی دهان را درمان کنید.

از پزشک خود در مورد راه های پیشگیری و درمان خشکی دهان سوال کنید.

تشخیص برفک دهان

تشخیص علت برفک بستگی به محل ضایعه و سابقه بیماری های زمینه ای دارد.

اگر برفک محدود به دهان شما باشد

پزشک یا دندانپزشک برحسب شرایط، یکی از اقدامات زیر را انجام خواهد داد.

ممکن است برای بررسی ضایعات دهانتان را معاینه کند.

ممکن است یک نمونه کوچک از ضایعات برای بررسی در زیر میکروسکوپ بگیرد.

در صورت لزوم ، معاینه فیزیکی و آزمایش خون خاصی درخواست کند تا هرگونه علت زمینه ای که ممکن است دلیل برفک دهان باشد را شناسایی کند.

اگر برفک در مری شما باشد

برای کمک به تشخیص برفک در مری ، پزشک ممکن است یک یا چند مورد از موارد زیر را توصیه کند.

بیوپسی

در بیوپسی، نمونه بافت بر روی یک محیط مخصوص کشت داده می‌شود تا در تشخیص اینکه باکتری ها یا قارچ ها مسبب علایم شما هستند، به پزشک کمک کند.

معاینه آندوسکوپی

در این روش، پزشک شما با استفاده از آندوسکوپ، مری، معده و قسمت ابتدایی روده کوچک شما را معاینه می‌کند.

معاینه بدنی

در صورت لزوم، ممکن است یک معاینه فیزیکی و آزمایش خون مشخصی انجام شود تا هرگونه بیماری زمینه ای که ممکن است باعث برفک مری شود، شناسایی شود.

درمان برفک دهان

هدف از هرگونه درمان برفک دهانی، متوقف کردن گسترش سریع قارچ است. اما بهترین روش ممکن است به سن شما ، وضعیت سلامت عمومی شما و علت عفونت بستگی داشته باشد. از بین بردن شرایط زمینه ای در صورت امکان می تواند از عود جلوگیری کند.

بزرگسالان و کودکان سالم

پزشک ممکن است داروی ضد قارچ را توصیه کند. این داروها به اشکال مختلفی از جمله قرص ها یا قطره هایی که باید در دهان غرغره شوند وجود دارد. اگر این داروهای موضعی مؤثر نباشند، ممکن است داروهای سیستمیک تجویز شود.

نوزادان و مادران شیرده

اگر در حال شیردهی هستید و شیرخوار شما برفک دهان دارد، شما و کودک می توانید عفونت را به همدیگر منتقل کنید. در این حالت پزشک ممکن است داروی ضد قارچ خفیف برای کودک شما و یک کرم ضد قارچ برای سینه شما تجویز کند.

بزرگسالان دچار ضعف سیستم ایمنی

بیشتر اوقات پزشک شما داروهای ضد قارچ را توصیه می کند.

اگر علت اصلی، مانند پروتزهای ضد عفونی نشده یا استفاده از استروئید استنشاقی برطرف نشود، ممکن است فرد به تناوب دچار عود برفک گردد.

سبک زندگی و درمان خانگی برفک دهان

این پیشنهادات ممکن است در هنگام بروز برفک دهان به شما کمک کند.

رعایت بهداشت دهان و دندان

مرتبا مسواک بزنید و نخ دندان بکشید. مسواک خود را بصورت دوراه ای عوض کنید.

ضدعفونی کننده پروتزها

از دندانپزشک خود بخواهید بهترین راه برای ضد عفونی کردن پروتزهایتان را برای جلوگیری از عود بیماری معرفی کند.

با آب نمک ولرم دهانتان را آبکشی کنید.

حدود نصف قاشق چایخوری نمک را در ۱ فنجان آب گرم حل کنید. آن را داخل دهان بچرخانید و سپس بیرون بریزید.

از پد سینه استفاده کنید.

اگر در حال شیردهی هستید و دچار عفونت قارچی شده اید، از پد ها استفاده کنید تا از انتشار قارچ به لباس خود جلوگیری کنید. به دنبال پدهایی باشید که قسمت پلاستیکی نداشته باشند و چون رشد کاندیدا را بیشتر می‌کند. هر روز یک سوتین تمیز بپوشید.