پلی‌دیپسی یا پرنوشی چیست؟
پلی‌دیپسی نام پزشکی برای احساس تشنگی شدید است. در این صورت، بدن برای جایگزینی مایعات از دست رفته نیاز مداوم به آب دارد. پلی‌دیپسی می‌تواند توسط فرآیندهای فیزیکی ایجاد شود که طی آن مایعات زیادی از دست داده می‌شود همینطور می‌تواند شامل تعریق در هنگام ورزش، داشتن رژیم غذایی با نمک زیاد یا مصرف داروهایی مانند داروهای ادرار آور باشد.
این وضعیت یکی از علائم اولیه دیابت نیز در نظر گرفته می‌شود و به‌خصوص در دیابت شیرین(ملیتوس) شایع است. این نوع دیابت شامل برخی شرایط است که پردازش و استفاده از گلوکز(قندخون) را برای بدن دشوار می‌کند. وقتی بدن نتواند قندهای خون را به درستی هضم کند، سطح قندخون به‌صورت غیرطبیعی بالا می‌رود. سطح بالای قندخون باعث می‌شود که احساس تشنگی شدید کنید.
چه عواملی باعث پلی‌دیپسی یا پرنوشی می‌شوند؟
پلی‌دیپسی ممکن است زمانی رخ دهد که بعد از دست دادن مایعات زیادی از بدن، آب کافی نوشیده نشود. اگر زیاد عرق می‌کنید یا مایعات خاصی مانند قهوه یا چای سبز و سیاه می‌نوشید، بدلیل اینکه بدن به‌دنبال جایگزینی مایعات از دست‌رفته است، احساس تشنگی فراوان می‌کنید. کمبود آب بدن به دلیل عدم نوشیدن آب کافی نیز یکی از دلایل شایع پلی‌دیپسی است. پلی‌اوریا (تکرر ادرار)، وضعیتی که در آن مقدار زیاد و غیر عادی ادرار دفع می‌شود نیز می‌تواند باعث پلی‌دیپسی شود.
پلی‌دیپسی همچنین یکی از علائم اولیه دیابت شیرین و دیابت بی‌مزه است. دیابت شیرین باعث پرنوشی می‌شود زیرا میزان قند خون بیش از حد بالا می‌رود و صرف نظر از اینکه چه میزان آب می‌نوشید، احساس تشنگی خواهید کرد. دیابت بی‌مزه زمانی رخ می‌دهد که سطح مایعات بدن متعادل نباشد. حتی ممکن است آب زیادی بنوشید، اما همچنان نیاز مبرمی به نوشیدن مایعات بیشتر احساس کنید. ممکن است حتی اگر آب زیادی نخورده باشید، ادرار زیاد باشد.
سایر علل پلی‌دیپسی شامل موارد زیر است:
- داروهای خاص، مانند کورتیکواستروئیدها یا دیورتیک‌ها به شکل قرص، مانند قرص‌های آب
- مصرف مقدار زیادی نمک یا ویتامین D در غذاها یا نوشیدنی‌ها
- بی‌حوصلگی یا اضطراب باعث می‌شود که به دلیل عصبی بودن مقدار زیادی آب نوشیده شود. این امر در اسب و سگ نیز مشاهده شده است.
علائم پلی‌دیپسی یا پرنوشی
بارزترین علامت بیماری پلی‌دیپسی احساس تشنگی شدید است. این علامت به‌ویژه هنگامی ملموس‌تر است که حتی پس از نوشیدن مقدار زیادی آب، همچنان حس تشنگی باشد.
سایر علائم رایج بیماری پلی‌دیپسی عبارتند از:
- دفع مقادیر غیرطبیعی و زیاد ادرار(بیش از ۵ لیتر در روز)
- احساس خشکی مداوم در دهان
اگر پلی‌دیپسی به دلیل یک بیماری زمینه‌ای مانند دیابت باشد، ممکن است علائم دیگری نیز داشته باشد. برخی از علائم شایع دیابت شیرین که ممکن است همراه با پلی‌دیپسی باشد:
- احساس گرسنگی غیر عادی
- داشتن تاری دید
- خستگی
- کاهش غیرطبیعی وزن
- زخم یا عفونت مکرر
- بهبود آهسته زخم‌ها یا عفونت‌ها
نوشیدن بیش از حد آب می‌تواند منجر به مسمومیت با آب شود. این زمانی اتفاق می‌افتد که مقدار زیادی آب در مدت زمان کم نوشیده شود. این امر سدیم خون را رقیق کرده و به میزان خطرناکی کاهش می‌دهد، که به آن هیپوناترمی نیز گفته می‌شود و علایم زیر را در پی دارد:
- سردرد
- احساس سرگیجه یا گمراهی
- گرفتگی عضلات یا اسپاسم
- تشنج غیرقابل توضیح
درمان پلی‌دیپسی یا پرنوشی
در بعضی موارد، ممکن است یک دوره موقتی تشنگی شدید با پلی‌دیپسی اشتباه گرفته شود. قبل از مراجعه به پزشک، به نوع احساس تشنگی شدید توجه کنید:
- هر چند وقت یکبار احساس تشنگی می‌کنید؟
- چه مدت یکبار تشنگی دارید؟
- آیا هنگام تشنگی علائم دیگری هم مشاهده می‌کنید؟
- آیا فقط بعد از انجام برخی فعالیت‌ها احساس تشنگی شدید می‌کنید؟
- آیا بعد از نوشیدن ۶۴ اونس یا بیشتر آب در طول روز هنوز احساس تشنگی شدید می‌کنید؟
اگر احساس تشنگی شدید بیش از چند روز طول کشید و به‌دنبال فعالیت یا آشامیدن آب تغییر زیادی نکرد، به پزشک مراجعه کنید. درمان بیماری پلی‌دیپسی ممکن است به شرایط ایجادکننده آن بستگی داشته باشد. پزشک برای تشخیص ممکن است موارد زیر را انجام دهد:
- گرفتن آزمایش خون
- گرفتن نمونه ادرار
- از شما بخواهد برای مدت زمان مشخصی مایعات کمتری بنوشید(تست کمبود مایعات)
اگر دیابت شیرین باعث بیماری پلی‌دیپسی شود، پزشک احتمالاً دارویی برای کنترل قند خون می‌دهد. همچنین ممکن است لازم باشد خودتان به طور منظم آمپول انسولین تزریق کنید. پزشک همچنین ممکن است رژیم غذایی متعادل برای کمک به درمان علائم دیابت توصیه کند. یک برنامه ورزشی ممکن است به حفظ سلامت جسمی و تناسب اندام کمک کند.
اگر مبتلا به دیابت بی‌مزه هستید، پزشک به شما توصیه می‌کند مقدار مشخصی آب بنوشید تا از دریافت آب به اندازه کافی اطمینان حاصل کنید. پزشک همچنین ممکن است به شما دارو بدهد تا علائم شما تحت کنترل باشد. این داروها می‌توانند شامل دسموپرسین به صورت قرص یا تزریق باشند.
اگر بیماری پلی‌دیپسی شما دلیل روانی دارد، ممکن است پزشک توصیه کند که به یک مشاور یا درمانگر مراجعه کنید تا به شما کمک کند تا احساس اجباری برای نوشیدن مقادیر زیادی آب را تحت کنترل داشته باشید.
اگر یک مسئله بهداشت روانی باعث چند پلی‌دیپسی شده‌باشد، ممکن است پزشک، درمان رفتاری شناختی(CBT) را نیز پیشنهاد کند. این می‌تواند به شما کمک کند تا در مورد عوامل محرک محیطی یا شخصی که ممکن است باعث پلی‌دیپسی می‌شود احساس آگاهی کنید. همچنین می‌تواند به شما یاد دهد که چگونه با این احساسات به روشی سالم کنار بیایید.
انواع پلی‌دیپسی یا پرنوشی
انواع مختلفی از بیماری پلی‌دیپسی وجود دارد که با علل اصلی آن‌ها تعریف می‌شوند. برخی از دلایل جسمی است. موارد دیگر می‌تواند ناشی از مسائل روانشناختی یا ذهنی باشد. انواع پلی‌دیپسی شامل:
- پلی‌دیپسی روانشناختی(اولیه). این نوع پلی‌دیپسی ناشی از اضطراب، بی‌حوصلگی، استرس یا مسائل اساسی بهداشت روان است، نه چیزی بیولوژیکی.
- پلی‌دیپسی ناشی از دارو. این امر به‌دلیل داروهای خاص یا ویتامین‌هایی که باعث ایجاد پلی‌اوریا می‌شوند مانند داروهای ادرارآور، ویتامین K، مصرف نمک و کورتیکواستروئیدها ایجاد می‌شود.
- پلی‌دیپسی جبرانی. پلی‌دیپسی جبرانی ناشی از کاهش سطح هورمون‌های ضدادرار در بدن است که می‌تواند منجر به ادرار بیش از حد شود.
پیشگیری از پلی‌دیپسی یا پرنوشی
بر اساس علت و موفقیت درمان‌های بیماری پلی‌دیپسی، بیشتر میتوانید آن را بدون اینکه زندگی شما را بهم بزند یا فعالیت‌های روزمره شما را تحت تأثیر قرار دهد، زیر کنترل درآورید.
برخی از تغییرات در سبک زندگی، مانند ورزش یا تغذیه بهتر، ممکن است به خفیف نگه‌داشتن علائم کمک کند، به‌ویژه اگر یک بیماری زمینه‌ای مانند دیابت قندی داشته باشید. در این موارد، دریافت یک برنامه درمانی از پزشک برای حفظ سلامتی و جلوگیری از سایر عوارض دیابت مهم است. پلی‌دیپسی می‌تواند از عوارض آن مانند هیپوناترمی نیز جلوگیری کند.
با پزشک خود در مورد بهترین روش برای کنترل علائم و درمان هر نوع بیماری صحبت کنید.
