متفورمین دارویی است که پزشکان برای درمان افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ از آن استفاده می‌نمایند. این دارو در کنار سایر داروها و انسولین برای کاهش قند خون این افراد مورد استفاده قرار می‌گیرد.
متفورمین نباید برای دیابت نوع ۱ تجویز شود. این دارو می‌تواند برای زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک نیز تجویز شود اگرچه این نوع استفاده از سوی سیاست غذا و داروی (FDA) ایالات متحده تأیید نمی‌شود. به همین ترتیب FDA استفاده از متفورمین را برای کاهش وزن در افرادی که دارای اضافه وزن بوده یا چاق هستند، مجاز نمی‌داند.
در این مقاله نگاهی به تأثیر متفورمین بر روی وزن و نیز نحوه‌ی استفاده از آن می‌شود.
متفورمین می‌تواند منجر به کاهش وزن شود؟
وزن افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ با استفاده از متفورمین کاهش می‌یابد، اما تنها این افراد نیستند که از این دارو برای داشتن این مزیت استفاده می‌کنند. مطالعه‌ای که افراد چاق یا دارای اضافه وزن و مقاوم به انسولین را شامل می‌شود، نشان می‌دهد که آن‌ها با استفاده از متفورمین با کاهش وزن رو به رو می‌شوند.
با اینکه برخی از مشاهدات نشان می‌دهد که متفورمین باعث کاهش وزن می‌شود، اما نه پزشکان و نه دانشمندان از چگونگی این عمل اطمینان ندارند. برخی از محققان معتقدند این دارو اشتها را کاهش می‌دهد و برخی دیگر فکر می‌کنند که دارو راه ذخیره و استفاده‌ی چربی بدن را تغییر می‌دهد.
مقالۀ مرتبط: گزینه‌های جدید درمان دیابت نوع ۲
پزشکان تمایل به پیشنهاد نوع خاصی از تغییر در رژیم غذایی و سبک زندگی را در کنار متفورمین و سایر داروهای دیابت نوع ۲ یا پیش دیابت، دارند. اغلب این تغییرات رژیم غذایی و سبک زندگی در صورتی که مطابق توصیه‌ها انجام شوند، نیز می‌توانند منجر به کاهش وزن شوند.
در صورتی که عادت‌های سالم دیگری در افرادی که از متفورمین استفاده می‌کنند، وجود نداشته باشد؛ متفورمین نیز به تنهایی برای کاهش وزن کافی نخواهد بود. افرادی که امید به کاهش وزن با استفاده از متفورمین دارند می‌بایستی رژیم غذایی غنی از مواد مقوی و کم کالری و فعالیت منظم ورزشی داشته باشند. آنان که از سایر عادت‌های سالم غذایی استفاده نکنند، تنها با استفاده از متفورمین قادر به کاهش وزن نخواهند بود.
آیا متفورمین باید برای کاهش وزن استفاده شود؟
FDA استفاده متفورمین را به منظور کاهش وزن توصیه نمی‌کند. با این حال، برخی از پزشکان این دارو را بریا افرادی که دارای اضافه وزن بوده یا چاق بوده و مبتلا به دیابت نوع ۲ یا پیش دیابت هستند، تجویز می‌کنند.
همان طور که گفته شد، در صورتی که متفورمین برای این شرایط تجویز می‌شود، این افراد برای کاهش وزن با سایر عادت‌های سالم نیز تطبیق یابند. این عادت‌ها شامل استفاده از رژیم غذایی شامل غنی از مواد مغذی و کم کالری و داشتن فعالیت ورزشی منظم می‌باشد.
متفورمین یک داروی معجزه آسای رژیم غذایی نمی‌باشد. وزن افرادی که از متفورمین استفاده می‌کنند، به تدریج در طولانی مدت کاهش می‌یابد. همچنین قابل توجه است که وزن افرادی که با مصرف متفورمین کاهش یافته است، با قطع مصرف آن دوباره افزایش می‌یابد.
مقالۀ مرتبط: سریع‌ترین و بی‌خطرترین راه‌های کاهش وزن
دوز مصرفی
دوز دقیقی از متفورمین که هر فرد باید استفاده کند، متفاوت است. هر فرد باید در مورد دوز مناسب با پزشک مشورت نموده و هر گونه عوارض جانبی پس از مصرف دارو را به وی اطلاع دهد.
دوز مصرفی متفورمین مبتنی بر فرد مبتلا به دیابت نوع ۲ می‌باشد. مقدار مصرف هر فرد بستگی به شکل دارویی و شرکت تولید کننده‌ی متفورمین مصرفی دارد. افراد می‌توانند برخی انواع دارو را به همراه غذا، برخی را به تنهایی و برخی دیگر را نیز با انسولین استفاده کنند.
برخی از توصیه‌ها و دستورالعمل‌های مربوط به دوز مصرفی عبارتند از:
- برای قرص‌ها و متفورمین با انتشار گسترده، دوز مصرفی باید بین ۵۰۰ تا هزار برای بزرگسالان میلی‌گرم بوده و از ۲۵۰۰ میلی‌گرم در روز نباید تجاوز کند.
- برای اشکال دارویی مایع، حدود دوز مصرفی باید بین ۵ تا ۸.۵ میلی‌لیتر برای بزرگسالان بوده و از ۲۵ میلی‌لیتر در روز تجاوز نکند.
- کودکان معمولاً از اشکال مایع ۵ میلی‌لیتری و دو بار در روز استفاده می‌کنند. بیشتر اشکال دارویی مصرف کودکان، بایستی مطابق توصیه‌ی پزشک عمل شود.
در صورتی که فردی استفاده از متفورمین را در زمان خود فراموش کند، باید در اسرع وقت آن را مصرف نماید و اگر زمانی که می‌خواهد دارو را مصرف نماید بسیار نزدیک به زمان بعدی مصرف دارو باشد، دوز فراموش شده نباید مصرف گردد. استفاده از دارو دو مرتبه در یک زمان واحد توصیه نمی‌شود. مثل همیشه فرد باید در مورد دوز مناسب مصرفی و هر گونه تغییر در مصرف دارو، با پزشک مشورت نماید.
مقالۀ مرتبط: داروهای لاغری (۹): گلوکومانان
خطرات و عوارض جانبی
قرص‌های متفورمین می‌تواند عوارض خطرناک جانبی داشته باشد. FDA خطرناک‌ترین سطح هشدار مصرف متفورمین را منتشر کرده است. اگرچه به ندرت، متفورمین می‌تواند باعث اسدوز لاکتیک شود. اسدوز لاکتیک نوعی تولید ناامن اسید لاکتیک در خون است.
در صورتی که فردی پس از مصرف متفورمین هر کدام از علائم زیر را تجربه نماید، باید برای درمان فوراً به پزشک مراجعه نماید.
- ضعف
- مشکلات تنفسی
- خستگی
- احساس سرگیجه
- درد عضلانی غیرعادی و ناشناخته
- خواب‌آلودگی غیرعادی
- معده‌درد
- حالت تهوع و استفراغ
- ضربان قلب آهسته و نامنظم
افرادی که بیشتر در معرض خطر اسیدوز لاکتیک هستند:
- افرادی که حین مصرف متفورمین از الکل استفاده کنند.
- افراد دارای مشکلات کبدی
- افراد دارای مشکلات کلیوی
یکی دیگر از عوارض جانبی جدی واکنش قند خون پایین می‌باشد. با رخ دادن این عارضه، قند خون فرد تا سطح خطرناکی پایین می‌آید. چنان چه قند خون فرد بیش از حد کاهش یابد، وی در خطر موارد زیر می‌باشد:
- تشنج
- بیهوش شدن
- آسیب‌های مغزی
- مرگ
درمان کاهش بیش از حد قند خون باید بلافاصه شروع شود تا عوارض جانبی جدی‌تر جلوگیری به عمل آید. درمان شامل مصرف ۱۵ تا ۲۰ گرم گلوکز می‌باشد که می‌تواند از راه‌های مختلفی مثل خوردن نوشیدنی شیرین یا آبنبات تأمین شود.
علائم کاهش بیش از حد قند خون عبارت است از:
- خواب آلودگی
- تحریک پذیری
- سردرد
- ضعف
- پریشانی
- احساس لرز
- گرسنگی
- افزایش ضربان قلب
- عرق
- سرگیجه
عوارض جانبی دیگری نیز وجود دارد که متفورمین می‌تواند ایجاد کند. این عوارض خیلی جدی نبوده و شامل موارد زیر می‌شود:
- باد معده
- اسهال
- حالت تهوع
- سوزش معده
- معده‌درد
راه‌های دیگر کاهش وزن
راه‌های زیادی برای کاهش وزن بدون استفاده از متفورمین وجود دارد. اغلب این راه‌ها شامل تنظیم رژیم غذایی و تغییر سبک زندگی میۤباشد. راه‌های زیر می‌تواند به کاهش وزدن فرد کمک کند:
- استفاده از یک رژیم غذایی سالم بر پایه‌ی مصرف مقدار زیادی میوه و سبزیجان بدون نشاسته
- داشتن حداقل ۳۰ دقیقه فعالیت ورزشی قلبی، ۵ بار در هفته
- ورزش‌های قدرتی برای ماهیچه سازی
- خوردن مقدار زیادی آب
- محدود کردن مصرف شکر
- خواب کافی
- حمایت دوستان و خانواده
در برخی از موارد، جراحی کاهش وزن برای افراد چاقی که قادر به کاهش وزن از راه‌های دیگر نمی‌باشند، پیشنهاد می‌گردد.
مقالۀ مرتبط: ۹ دلیلی که باعث می‌شود موفق به کاهش وزن نشوید
زمان مراجعه به پزشک
هر فردی که دارای اضافه وزن بوده یا جاق می‌باشد، باید برای کاهش وزن با یک پزشک مشورت نماید. پزشک می‌تواند بهترین پیشنهاد را برای شروع کاهش وزن ایمن داشته باشد.
افرادی که از تلاش‌هایی برای کاهش وزن داشته و ناموفق بوده‌اند نیز باید به پزشک مراجعه نمایند. افراد مبتلا به پیش دیابت و دیابت نوع ۲ باید به طور منظم با پزشک در ارتباط باشند.
نکته‌ی پایانی
مصرف متفورمین برای افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ به منظور کنترل سطح قند خون در نظر گرفته می‌شود. یکی از تأثیرات جانبی این دارو کاهش وزن می‌باشد که باعث می‌شود برخی فکر کنند که این دارو یک داروی مفید برای کاهش وزن می‌باشد. با این حال محققان هنوز از این که آیا متفورمین واقعاً بر روی ئزن تأثیر دارد یا خیر، مطمئن نیستند.
افرادی که مبتلا به دیابت نوع ۲ نمی‌باشند، به احتمال زیاد باید به دنبال روش‌های سنتی کاهش وزن از طریق رژیم غذایی، ورزش یا سایر داروها و روش‌های کنترل وزن باشند.
