چرا زمانی که مقداری شکر را در دستمان میگیریم، دستانمان حالت چسبندگی پیدا میکنند؟
به سادگی ممکن است شما شکر و نمک را با هم اشتباه بگیرید، قطعا پیش آمده است که شیرینیای شور یا غذایی شیرین درست کرده باشید. ولی اضافه کردن آب به این دو ماده شبیه به هم میتواند تفاوتی آشکار در میان آنها ایجاد کند. کریستالهای نمک و شکر در آب حل میشوند ولی محلول شکر حالت چسبندهای به خود میگیرد ولی نمک نه، دلیل این تفاوت در چیست؟
پیوندهای هیدروژنی کلید حل معمای چسبندگی شکر است. زمانی که شکر حالت جامد دارد، مولکولهای آن حاوی اتمهای کربن، هیدروژن و اکسیژن است. این کریستالها کنار هم قرار دارند ولی به همدیگر متصل نیستند و شما به راحتی میتواند آنها را از هم جدا کنید. ولی زمانی که پای یک مایع به میان بیاید، قضیه کاملا متفاوت میشود و پیوندهای قوی اکسیژن و هیدروژن متلاشی میشوند و اتمهای هیدروژن شل شده دنبال جای دیگری برای متصل شدن میگردند.
برخی از اتمهای هیدروژن به نزدیکترین سطح اطرافشان متصل میشوند و برخی تبدیل به مولکولهای هیدروژن میشودن و برخی دیگر با هیدروژن یا اکسیژنهای دیگر پیوند برقرار میکنند. نتیجهای که حاصل میشود به صورت تودهای چسبناک است. حتی زمانی که شما مقداری شکر را در دستتان بگیرید همین اتفاق میافتد و عرق شما نقش حلال را ایفا میکند و بعد از مدتی در دستتان حالت چسبندگی را احساس میکنید. ولی برای نمک قضیه کاملا متفاوت است چرا که نمک از دو قسمت یونی تشکیل شده است که نمیتوانند این شکل از پیوندها را ایجاد کنند.
اما چرا خود آب چسبنده نیست در حالی که مولکولهای آن هم هیدروژن دارد؟ چرا تنها ترکیب آب و شکر چسبنده است؟ این مطلب مربوط به این میشود که شکر ترکیبی پیچیدهتر از آب دارد، به طور کلی شکر حاوی ۱۲ اتم کربن، ۲۲ اتم هیدروژن و ۱۱ اتم اکسیژن است و در حالت محلول میتواند پیوندهای هیدروژنی بیشتری نسبت به مولکول آب تشکیل دهد. و به علت تعدد این پیوندها ارتباط قویای بین مولکولها تشکیل میشود و در نهایت به سختی میتوان آنها را از هم جدا کرد.
هر مولکول آب در از طرف دیگر تنها از دو اتم هیدروژن و یک اتم اکسیژن تشکیل شده است و به همین دلیل نقاط چسبناک کمی تشکیل میدهد. به همین دلیل است که آب حلال خوبی است و به راحتی به سطوح مختلف میچسبد، و در آنها نفوذ میکند.