دو هفته پس از این که همسرم طی عمل جراحی دو استنت در شریان کرونری‌اش جاگذاری شد، این تیتر را در نیویورک‌تایمز خواند و برآشفت: “باورنکردنی‌ست: استنت قلب برای تسکین درد قفسه‌ی سینه کاری نمی‌کند”. او باور نمی‌کرد. دو هفته قبل از جراحی هر بار که می‌خواست زور بزند، دردی مثل فرو رفتن چاقو در قفسه‌ی سینه‌اش احساس می‌کرد. او اکنون وضعش عالی است و ورزش هم می‌کند.
تیتر نیویورک‌تایمز نتیجه‌ی تحقیقی در انگلستان را بازتاب می‌داد. این تحقیق ماه نوامبر به صورت آنلاین در Lancet منتشر شده بود و احتمالاً از بهترین روش تحقیق موجود در دنیا برای ارزیابی یک روش درمانی استفاده کرده بود: sham surgery. در این مورد، ۲۰۰ بیمار با انسداد شریانی به طور تصادفی انتخاب شده بودند تا یا عمل جراحی استنت انجام دهند و یا نوع قلابی آن را دریافت نمایند.
در عمل جراحی واقعی، جراح کاتتری را از کشاله‌ی ران یا بازو تا محل گرفتگی رگ هدایت می‌کند. سپس با باد کردن بالون سر کاتتر انسداد رگ برطرف شده و برای باز نگه داشتن آن، استنتی از جنس شبکه‌ای سیمی کار گذاشته می‌شود. در روش ساختگی، کاتتری به محل انسداد هدایت می‌شود، ولی جراح فقط تظاهر به انجام بقیه‌ی پروسه می‌کند. نتیجه‌ی شگفت‌انگیزی که به دست آمد، این است: پس از گذشت شش ماه از جراحی، هیچ تفاوتی بین احساس بهبودی بیماران وجود نداشت. هر دو گروه درد کمتر و عملکرد بهتر در تست تردمیل را گزارش کردند.
مقاله‌ی مرتبط: زمانی که ما فکر کنیم داروها گران‌ترند، عوارض جانبی بدتر می‌شوند!
عمل‌های جراحی استنت یا آنژیوپلاستی‌ها به طور گسترده‌ای محبوب اند. حداقل سالانه نیم میلیون مورد از این جراحی‌ها در سراسر جهان انجام می‌شود. این که این عمل جراحی برای کسانی که بیماری شدید قلبی دارند، مفید می‌باشد، زیاد موضوع بحث نیست، ولی شایستگی آن برای سایر بیماران به هیچ وجه مورد توافق قرار نگرفته است. مطالعات متعددی وجود دارد که نشان می‌دهند عمل جراحی استنت‌گذاری خطر حمله‌ی قلبی یا مرگ را کاهش نمی‌دهد. دلیل‌آوری اصلی برای توجیه عمل، تسکین نشانه‌هایی همچون درد قفسه‌ی سینه (آنژین ثابت) و تنگی نفس می‌باشد. تحقیق بریتانیایی ما، این استدلال را نقض می‌کند. به نظر می‌رسد تجویز داروهایی برای کنترل بیماری قلبی‌عروقی و اعمال تغییراتی در سبک زندگی، انتخاب درست‌تری برای هر ۲۰۰ بیمار بود!
چرا چنین عملی که محدودیت‌هایش معلوم شده است، چنان محبوبیتی پیدا می‌کند؟ شاید همین سؤال در مورد ده‌ها روش درمانی دیگر هم مطرح شود. آرتروسکوپی را در نظر بگیرید؛ عمل درجه‌ی یک ارتوپدیک. سالانه بیش از دو میلیون آرتروسکوپی برای ترمیم غضروف‌های ساییده شده در محل مفصل انجام می‌شود. با وجود این گستردگی، تحقیقات نشان می‌دهد این عمل برای خیل عظیمی از این دو میلیون نفر تفاوتی با فیزیوتراپی، کاهش وزن و ورزش ندارد.
این مورد را در نظر بگیرید: قبل از تأیید یک دارو به منظور تجاری‌سازی، محققان باید نشان دهند که آن دارو از یک قرص قندی مؤثرتر است. با وجود این که جراحی‌ها، اثرات دارونمای قوی‌تری از خود نشان می‌دهند، ولی چنین چیزی برای آن‌ها وجود ندارد. برای مقداردهی به این تفاوت، یک مطالعه‌ی نظام‌مند در سال ۲۰۱۳، اثرات دارونمای ۷۹ مطالعه‌ی پیشگیری از میگرن را مورد تحقیق قرار داد: قرص قند در ۲۲ درصد از بیماران تناوب سردردها را کاهش داد، طب سوزنی ساختگی ۳۸ درصد و جراحی ساختگی ۵۸ درصد. نظر ریتا رِدبِرگ، کاردیولوژیست دانشگاه کالیفرنیا، سن دیگو این است که
هر روشی را در نظر بگیریم، اثر دارونمای بسیار قوی با آن همراه است.
مقاله‌ی مرتبط: جادوی دارونما‌ها
این را هم باید در نظر گرفت که مطالعات ساختگی بسیار معدودی انجام می‌شوند؛ مخصوصاً در آمریکا که متخصصان اخلاق در برابر برش، بی‌حسی و دیگر اعمال جراحی ساختگیِ بی‌مورد مقاومت می‌کنند. ردبرگ، که خودش در باب ارزش چنین مطالعاتی بسیار نوشته است، نظر مخالفی دارد: “به نظر من عدم انجام این مطالعات غیراخلاقی است”. به عبارتی دیگر شاید ما مردم را به سوی عمل‌هایی می‌خوانیم که باید خطرات و هزینه‌های مالی را به جان بخرند و در عوض فقط اثر دارونما بخرند که احتمالاً آن هم زیاد دوام نخواهد آورد!
مطالعات ساختگی کنترل شده به ما کمک کرده‌اند، از برخی از عمل‌های ناکارآمد چشم‌پوشی کنیم. ورتبروپلاستی (تزریق سیمان استخوان به منظور ترمیم مهره‌ها) در سال‌های ابتدایی پس از ۲۰۰۰ توجهات را به خودش جلب کرد، تا این که مطالعه‌ای ساختگی در سال ۲۰۰۹ نشان داد این عمل هیچ تفاوتی با دارونما ندارد. از آن زمان محبوبیت آن تا ۵۰ درصد کاهش یافته. این اتفاق برای جراحی آرتروسکوپی مینیسک هم در حال رخ دادن است.
اما تغییر رفتار پزشکان کار سرسام‌آوری است. مثل این است که آن‌ها در جواب می‌گویند “این چیزی است که ما برای انجام آن آموزش دیده‌ایم و نتایج خوبی هم به‌دست آورده‌ایم. پس باید آن را ادامه دهیم”.
با احتمال بالایی می‌توان گفت که جراحی استنت بدون دلیل این همه وقت محبوب مانده است. توصیه‌ی من برای شما وقتی که یکی از نزدیکانتان می‌خواهد این عمل را انجام دهد، این است که سؤال بپرسید. سؤال‌های زیادی که با این طور شروع می‌شوند: آیا دارو، رژیم غذایی و ورزش نمی‌تواند همان کار را انجام دهد؟
