خیس کردن رختخواب (bed-wetting)، شب ادراری یا بی‌اختیاری ادرار شبانه حالتی است که فرد درهنگام خواب اختیار ادرار موجود در داخل مثانه را از دست می‌دهد.
بسیاری از افراد فکر می‌کنند خیس کردن رختخواب پدیده‌ای است که فقط در کودکان رخ می‌دهد، اما این مشکل افراد بزرگسال را نیز درگیر می‌کند. ممکن است زمانی که بیدار شده و ملافه‌های خیس را میبینید خجالت زده شوید، اما این اتفاق تقصیر شما نیست. این اتفاق ممکن است به‌خاطر یک وضعیت پزشکی، مصرف دارو یا مشکل مثانه بوجود آمده باشد. شما راه‌های زیادی برای رفع مشکل دارید.
علل
درصورتی که در بزرگسالی شروع به خیس کردن رختخواب خود کنید، حتماً باید به پزشک مراجعه کنید. نام علمی این وضعیت شب ادراری (nocturnal enuresis) می‌باشد. برخی دلایل ایجاد این حالت:
کلیه‌های شما پرکار هستند
هورمون ضد ادراری (ADH) با اثر بر کلیه باعث کاهش تولید ادرار می‌شود. میزان ترش این هورمون در طول شب کاهش می‌یابد. زمانی که شما دچار حالت خیس کردن رختخواب هستید، ممکن است به این خاطر باشد که میزان ساخت و ترشح این هورمن کافی نبوده و یا کلیه‌های شما به این هورمون درست پاسخ نمی‌دهند.
نوعی دیابت با نام دیابت بی‌مزه باعث تغییر سطح ADH می‌شود که باعث افزایش تولید ادرار می‌شود.
مثانه شما گنجایش کافی ندارد
زمانی که در داخل مثانه فضای کافی وجود نداشته باشد، ادرار ممکن است نشت کند.
مثانه‌ی پرکار (OAB)
به طور معمول، زمانی که آماده‌ی دفع ادرار هستید، عضلات مثانه منقبض می‌شوند. در OAB، عضلات مثانه دفعات زیادی در زمان اشتباه منقبض می‌شوند.
دارو
برخی داروهای مصرفی توسط فرد ممکن است باعث تحریک مثانه شما شود. مانند قرص‌های خواب یا آنتی‌سایکوتیک مانند:
- (Clozapine (Clozaril, FazaClo, Versacloz
- (Risperidone (Risperdal
خیس کردن رختخواب می‌تواند به علت برخی شرایط باشد که توانایی نگهداری ادرار توسط بدن را تحت تأثیر قرار می‌دهند. برای مثال، سرطان مثانه و سرطان پروستات می‌توانند باعث ایجاد این حالت شوند. همچنین بیماری‌های مغزی و نخاعی مانند تشنج، مولتیپل اسکلروزیس (MS) یا بیماری پارکینسون نیز می‌توانند باعث ایجاد این حالت شوند.
بیشتر بخوانید:
برخی علل دیگر:
- پیشابراه بسته (پیشابراه ادرار را از مثانه به خارج از بدن انتقال می‌دهد)
- یبوست
- دیابت
- آپنه انسدادی خواب
- بیرون زدگی ارگان‌های لگنی
- اشکال ساختمانی در مثانه یا اندام‌های ادراری دیگر
- پروستات بزرگ شده
- سنگ سیستم ادراری یا عفونت
تشخیص
پزشک با انجام برخی آزمون‌ها و گرفتن شرح حال و معاینه بالینی اقدام به تشخیص خواهد کرد. علائم خود را در یک دفترچه یادداشت ثبت کنید تا بتوانید به سوالات پزشک پاسخ دهید. مواردی مانند موارد زیر را یادداشت کنید:
- خیس کردن رختخواب در چه زمانی از خواب و چند بار اتفاق می‌افتد
- چه مقدار ادرار خارج می‌شود (کم یا زیاد)
- قبل از خواب چه مقدار آب می‌خورید
- هر علامت دیگری که دارید
برخی تست‌هایی که پزشک برای تشخیص انجام خواهد داد عبارتند از:
آزمایش ادرار
این آزمایش نمونه‌ی ادرار شما را از نظر وجود عفونت یا سایر بیماری‌های دستگاه ادراری بررسی می‌کند. دستگاه ادراری شامل اندام‌های دخیل در تشکیل ادرار و دفع آن می‌باشد، شامل کلیه‌ها، حالب، مثانه و پیشابراه.
کشت ادرار
پزشک یک نمونه از ادرار شما را به آزمایشگاه می‌فرستد. در آزمایشگاه این ادرار بر روی یک ظرف حاوی مواد مغذی کشت داده می‌شود. وجود باکتری یا قارچ از جمله مخمرها با این روش تشخیص داده می‌شود. با این کار می‌توان عفونت دستگاه ادراری را تشخیص داد.
سنجش ادرار باقی مانده
با این تست، میزان ادرار باقی مانده در مثانه بعد از تخلیه مشخص می‌شود.
درمان
پزشک شما توصیه خواهد کرد برای شروع، در عادات روزمره خود تغییراتی را ایجاد کنید. این تغییرات شامل موارد زیر هستند:
آموزش مجدد به مثانه
در ساعات مشخصی از شبانه روز به دستشویی بروید. به آرامی زمان‌های بین رفتن به توالت را افزایش دهید. برای مثال هربار ۱۵ دقیقه دیرتر به دستشویی بروید. این کار باعث خواهد شد مثانه یاد بگیرد مایع بیشتری نگه دارد.
بلافاصله قبل از خواب آب ننوشید
با انجام این کار، ادرار زیادی در بدن شما تولید نخواهد شد. از مصرف کافئین و الکل که برای مثانه تحریک کننده هستند بپرهیزید.
آلارم و زنگ هشدار تنظیم کنید
زنگ ساعت خود را برای ساعات خاصی از شب تنظیم کنید تا شما را از خواب بیدار کند و بتوانید به دستشویی بروید.
از سیستم هشدار مخصوص شب ادراری استفاده کنید
این سیستم هشدار به لباس زی وصل می‌شود و می‌توان آن را با یک پد به رختخواب وصل کرد. به محض این که شروع به خیس کردن رختخواب کنید، این سیستم هشدار خواهد داد.
از دارو استفاده کنید
داروهای مختلفی می‌توانند برای درمان شب ادراری استفاده شوند. مانند Desmopressin (DDAVP) که میزان ساخت ادرار تسط کلیه‌ها را کاهش می‌دهد.
داروهای دیگری که برای درمان عضلات مثانه‌ی پرکار استفاده می‌شوند:
Tolterodine (Detrol)
Trospium chloride
Fesoterodine fumarate (Toviaz)
درصورتی که این درمان‌ها جواب ندهند، ممکن است پزشک تصمیم به استفاده از یکی از روش‌های زیر بگیرد:
تقویت مثانه
عملی است که طی آن مثانه بزرگتر می‌شود تا بتواند ادرار بیشتری در خود نگهدارد.
تحریک اعصاب ساکرال (خاجی)
انجام این روش به کنترل مثانه‌ی پرکار کمک می‌کند. در این روش، پزشک دستگاه کوچکی را در بدن فرد کار می‌گذارد که به اعصاب کنترل کننده‌ی جریان دفع ادرار پیام ارسال کند.
میواکتومی دترسور
نوعی عمل جراحی است که برای درمان مثانه پرکار اتجام می‌شود. جراح کل عضلات یا قسمتی از عضلات اطراف مثانه را برمیدارد تا از انقباض بدموقع آنان جلوگیری کند.
نکاتی برای بهتر سر کردن با موضوع
تا زمانی که مشکل خیس کردن رختخواب در بزرگسالی را تحت کنترل خود درآورید، برای این که شرای را کنترل کنید می‌توانید یکسری از کارها را انجام دهید:
- یک پوشش یا پد ضد آب بر روی تشک یا ملافه‌ها قرار دهید تا از خیس شدنشان جلوگیری کنید
- از پدها و لباس‌های زیر جاذب آب استفاده کنید
- از پارچه‌های مخصوص و لوسیون‌هایی استفاده کنید که از آزرده شدن پوست جلوگیری کنند
درصورتی که از یکی از درمان‌ها استفاده کنید و عمل نکرد، مجدداً به پزشک خود مراجعه کنید. برخی اوقات ممکن است لازم باشد چند درمان امتحان شود تا بهترین راه حل برای درمان شب ادراری پیدا شود.
