شیوع HPV در ایران

اهمیت مطالعه شیوع HPV

سرطان سرویکس (دهانه رحم) سومین سرطان شایع زنان و چهارمین عامل مرگ و میر براثر سرطان در زنان سراسرجهان است. پاپیلوماویروس انسانی یک عامل ضروری در ایجاد سرطان دهانه رحم است. تقریبا تمام موارد سرطان دهانه رحم با انواع پرخطر HPV مرتبط هستند. HPV16,18 عامل ۷۰ درصد موارد سرطان سرویکس در جهان هستند. بنابراین بررسی شیوع HPV امری ضروری است.

پاپیلوماویروس انسانی (HPV) به خانواده پاپیلوماویریده تعلق دارد. تا کنون ۱۱۸ نوع از این ویروس ها شناخته شده است که درمیان آن ها ۴۰ نوع HPV در دستگاه تناسلی یافت می شود. همه این ۴۰ نوع باعث ایجاد مشکلات جدی نمی شوند. انواع HPV براساس میزان شیوع در سرطان دهانه رحم به دونوع «کم خطر» و «پرخطر» تقسیم می شوند.

HPV های پرخطر (HR-HPV) مثل HPV های نوع ۱۶,۱۸,۳۱,۳۳,۳۵,۳۹,۴۵,۵۱,۵۲,۵۶,۵۹,۶۶,۶۸ هستند که در سرطانزایی دهانه رحم شرکت دارند. HPV های کم خطر (LR-HPV) مثل HPV های ۶ و ۱۱ به طور عمده زخم های خوش خیمی مثل زگیل تناسلی ایجاد می کنند. اگرچه عفونت با HPV شایع ترین بیماری منتقل از راه جنسی(STD) در سراسر جهان است٬ اما بیشتر عفونت های شناخته شده HPV‌ گذرا هستند و انتظار نمی رود که بعدا باعث ایجاد بیماری دهانه رحم پیشرفته شوند: ۵۴ درصد از آن ها به طور خودبه خودی طی یک سال از بین می روند و ۹۱ درصد در دوسال  رفع خواهند شد.

در این پست به بررسی شیوع HPV در ایران خواهیم پرداخت. دانستن آمار مربوط به شیوع HPV‌ یک نیاز بنیادی برای پیش بینی مزایای احتمالی ایمن سازی HPV و ایجاد تست های غربالگری قابل اعتماد تر است. شیوع HPV براساس نوع ویروس درمیان جمعیت های مختلف براساس سن٬ مذهب٬ و نوع جمعیت متفاوت است. توزیع متفاوت ژنوتایپ های HPV‌ در جمعیت های مختلف نشان دهنده ی اهمیت مطالعه HPV‌ در نواحی جغرافیایی متفاوت است. متاسفانه داده های منتشر شده در زمینه شیوع HPV در ایران و داده های در دسترس برای عموم جمعیت محدود است.

آمارها چه می گویند؟

سرطان دهانه رحم با نرخ بروز ۲.۲ در هر ۱۰۰۰۰۰ نفر به عنوان دومین بدخیمی شایع سیستم تولیدمثلی زنان در ایران شناخته می شود. در برخی از منابع به نرخ بروز ۵ مورد در هر ۱۰۰۰۰۰ نفر اشاره شده است.

مطالعه ی سیستماتیک ریویو و متاآنالیزی که در سال ۲۰۱۶ انجام گرفته است٬ شیوع عفونت HPV در بیماران ایرانی که با عفونت دهانه رحم تعریف شده بودند را ۳۸.۶ درصد اعلام کرده است. نتایج این مطالعه نشان می دهد که شیوع HPV در بیمارانی که با عفونت دهانه رحم تعریف شده بودند٬ در سال های ۲۰۰۰-۲۰۰۸ ٬ ۴۶.۵ بوده است که در مقایسه با داده های سال های ۲۰۰۹-۲۰۱۶ بیشتر بوده.

چنین آمار بالایی ممکن است بنا به علل متعددی ایجاد شده باشد. اول٬ نبود بهداشت و برنامه های غربالگری سازمان یافته برای پیشگیری و کنترل بیماری های منتقل از راه جنسی (STD). فاکتور دوم که می تواند عامل این شیوع بالای HPV باشد٬ نبود اطلاعات کافی درباره بعضی از انواع HPV است که مسئول این عفونت ها هستند. انواع متفاوتی نسبت به HPV های واکسنی در نمونه های سیتولوژیک یافت شده است.شیوع بالای تغییرات پیش از بدخیمی در زنان ایرانی که با پاپیلوما ویروس هایی غیر از انواع واکسنی عفونی شده اند٬ باید در برنامه های ایمن سازی و ساخت واکسن هایی که نسبت به جمعیت اختصاصی شده اند٬ در نظر گرفته شود.

کاهش مشاهده شده در میزان شیوع HPV در عفونت های دهانه رحم در سال های ۲۰۰۹-۲۰۰۱۶ می تواند به خاطر دلایلی مثل : استفاده از واکسن HPV و افزایش سطح بهداشت در جمعیت های متفاوت ایرانی باشد.

عفونت HPV در زنان جوان ایرانی بیشترین میزان را دارد و با افزایش سن٬ کاهش می یابد. زنان ۱۸ تا ۲۵ ساله بالاترین میزان شیوع HPV‌را دارند (۵۷.۴ درصد) درحالی که زنان ۳۶ تا ۴۵ ساله به میزان ۳۴.۶ درصد به HPV مبتلا بوده اند. اما آنالیزهایی که براساس سن انجام گرفته است٬ نشان می دهد که میزان بروز سرطان دهانه رحم در زنان ۵۵-۶۵ سال به اوج خود می رسد.

براساس مطالعات انجام شده ٬شایع ترین نوع HPV پرخطر در زنان ایرانی٬ HPV-16 است که به دنبال عفونت با HPV-53 بوده است. بین HPV های کم خطر٬ ژنوتایپ های HPV-6,44 شایع ترین بودند. HPV-16 غالب ترین ژنوتایپ در سرطان دهانه رحم ٬ ^[۱]ASCUS و ^[۲]HSIL بود. HPV-6 شایع ترین ترین ژنوتایپ در نمونه های نرمال و بیماران ^[۳]LSIL بود.

براساس یک مطالعه منطقه ای شیوع HPV در شمال ایران بیشترین میزان و در مرکز کمترین مقدار را دارد.

علت شیوع بالای HPV در ایران چیست؟

از سال ۲۰۰۸ کشور ما با افزایش میزان عفونت با HPV مواجه بوده است.

جمعیت ایران غالبا جوان است و ما شاهد افزایش رفتارهای جنسی در نوجوانان و جوانان درمقایسه با گذشته هستیم. تغییرات رفتاری و عدم وجود آموزش کافی در مورد مسائل جنسی باعث میزان بالای مراجعه به کلینیک های زنان به علت زگیل تناسلی و مشکلات مربوط به عفونت HPV شده است. علت دیگر شیوع بالای HPV ٬ استفاده زیاد از قلیان میان جوانان و نوجوانان است. این نوع تنباکو به طور سنتی در ایران استفاده می شده است. جامعه با خطرات و مضرات سیگار آشنا است اما با احتساب تاریخچه مصرف قلیان در ایران٬ بسیاری از مردم این نوع ماده مخدر را ایمن می دانند و از خطرات آن آگاه نیستند.

علاوه براین در حال حاضر واکسیناسیون علیه عفونت  HPV در ایران٬ معمول نیست و هزینه واکسن تحت پوشش بیمه نیز نمی باشد. براساس مطالعاتی که در ایران انجام شده است٬ HPV نوع ۱۶ و ۱۸ علاوه بر سرطان دهانه رحم٬ شایع ترین نوع در سایر سرطان های مرتبط با HPV (مثل سرطان سر و گردن) است. براین اساس٬ واکسن موجود علاوه بر کاهش سرطان دهانه رحم٬ باعث کاهش سایر سرطان های وابسته به HPV نیز می شود.

چه باید کرد؟

شیوع عفونت HPV در ایران به شیوع جهانی HPV نزدیک است و ممکن است افزایش پیدا کند. بنابراین کارگزاران سلامت ایران باید تمام توصیه های پیشگیرانه سازمان بهداشت جهانی ( آموزش در زمینه فعالیت جنسی٬ رفتارهای اجتماعی٬ واکسیناسیون و برنامه های غربالگری) در خصوص پاپیلوماویروس انسانی پرخطر را در جمعیت ایران به کاربندند .

پ.ن:

Atypical squamous cells of undetermined significance :[1]
[۲]: High grade squamous intraepithelial lesions

Low grade squamous intrepithelial leisions :[3]