زبان بدن به دسته‌ای از سیگنال‌های غیر کلامی اطلاق می‌شود که برای ارتباط برقرار کردن استفاده می‌شود. به گفته‌ی متخصصان، این سیگنال‌های غیر کلامی بخش اعظمی از ارتباط روزانه افراد را شکل می‌دهند. از حالات چهره گرفته تا حرکات بدن، مواردی که به زبان نمی‌آوریم می‌توانند حاوی اطلاعات زیادی باشند.
طبق برآوردهای انجام شده، زبان بدن چیزی در حدود ۶۰ تا ۶۵ درصد از کل ارتباطات فرد را تشکیل می‌دهد. درک زبان بدن مهم است، اما دقت کردن به سایر علامت‌های کلیدی از جمله محتوا نیز از اهمیت ویژه‌ای برخورد است. در بسیاری از موارد، به جای تمرکز بر تنها یک حرکت، باید به صورت یک گروه و به طور کلی به سیگنال‌ها توجه کنید.
در این مقاله مواردی که باید برای تفسیر الگوی زبان بدن به آن توجه کنید، گقته شده است.
حالات صورت
یک لحظه به حجم عظیمی از اطلاعاتی که فرد می‌تواند با حالات صورت خود منتقل کند فکر کنید. لبخند زدن به معنای تصدیق سخن فرد یا خوشحالی است. اخم کردن می‌تواند نشانه‌ی قبول نکردن یا نارضایتی باشد. در برخی موارد حالات صورت ما می‌تواند احساس واقعی ما را در مورد یک موضوع مشخص بیان کند. با این که شما می‌گویید که احساس خوبی دارید اما نگاه کردن به چهره شما ممکن است بیانگر حالت دیگری برای دیگران باشد.
چند مثال از احساساتی که با حالات صورت بیان می‌شوند:
- خوشحالی
- غم
- خشم
- تعجب
- انزجار
- ترس
- گیجی
- هیجان
- تمایل و خواهش
- اعتراض
حالات چهره یک فرد حتی می‌تواند به تعیین این که آیا به آن چه فرد می‌گوید اعتماد داریم یا خیر نیز کمک کند. یک مطالعه نشان داد که قابل اطمینان‌ترین حالت صورت، بالا بردن اندک ابروها و یک لبخند ملیح است. محققان پیشنهاد كردند كه این حالت هم دوستی و هم اعتماد به نفس را به مخاطب منتقل می‌كند.
حالات چهره نیز از جمله جهانی‌ترین اشکال زبان بدن هستند. حالاتی که برای انتقال حس ترس، عصبانیت، غم و اندوه و شادی استفاده می‌شود در سراسر جهان مشابه می‌باشند.
محقق پاول اكمان (Paul Ekman) دلایلی مبنی بر وجود انواع مختلف حالات چهره که با احساسات خاصی از جمله شادی، عصبانیت، ترس، تعجب و غم و اندوه همراه هستند، یافته است.
تحقیقات حتی حاکی از این است که حتی قضاوت ما درباره هوش افراد نیز بر اساس چهره و حالات صورت آنها انجام می‌گیرد. در یک مطالعه مشخص شد افرادی که چهره باریک‌تر و بینی برجسته‌تری دارند، احتمالاً به عنوان فردی باهوش شناخته می‌شوند. همچنین افراد خندان و با انرژی نیز نسبت به افرادی با حالات چهره‌ی عصبی، به عنوان فردی باهوش‌تر مورد قضاوت قرار می‌گیرند.
چشم‌ها
از چشم‌ها غالباً به عنوان پنجره روح یاد می‌شود، زیرا قادرند موارد زیادی راجع به آن چه فرد احساس می‌کند یا فکر می‌کند را آشکار سازند. همان طور که با شخص دیگری در حال گفتگو هستید، توجه به حرکات چشم بخشی طبیعی و مهم از فرآیند ارتباط محسوب می‌شود. برخی از موارد متداولی که ممکن است متوجه آن شوید شامل این است که آیا افراد تماس مستقیم چشمی برقرار می‌کنند یا از خیره نگاه کردن اجتناب می‌کنند، چه میزان پلک می‌زنند، یا این که آیا مردمک چشمان آنها متسع است یا خیر.
هنگام ارزیابی زبان بدن فرد، به سیگنال‌های چشمی زیر نیز توجه کنید:
- چشم‌های خیره: زمانی که فرد هنگام مکالمه مستقیماً به چشمان شما نگاه می‌کند، این نشان گر علاقه و توجه آن‌هاست. با این حال، تماس چشمی طولانی مدت می‌تواند تهدیدآمیز باشد. از طرف دیگر، قطع تماس چشمی و نگاه کردن به جایی دیگر به طور مکرر ممکن است نشانگر این باشد که شخص پریشان، ناراحت است یا سعی در پنهان کردن احساسات واقعی خود دارد.
- پلک زدن: پلک زدن طبیعی است، اما باید به این نکته نیز توجه داشته باشید که آیا فرد زیاد پلک می‌زند یا کم. افراد معمولاً وقتی احساس پریشانی یا ناراحتی دارند سریع‌تر پلک می‌زنند. کم پلک زدن ممکن است نشانگر این باشد که شخص به طور عمدی سعی در کنترل حرکات چشم خود دارد. به عنوان مثال، بازیکن پوکر ممکن است کمتر پلک بزند، زیرا او عمداً در تلاش است تا در مورد دستی که در اختیار دارد هیجان زده به نظر نرسد.
- اندازه مردمک: اندازه مردمک می‌تواند یک سیگنال ارتباطی غیر کلامی بسیار ظریف باشد. با این که میزان نور محیط، اتساع مردمک را کنترل می‌کند اما، گاهی اوقات احساسات نیز می‌تواند باعث ایجاد تغییرات جزئی در اندازه مردمک شوند. به عنوان مثال، شما ممکن است عبارت چشمان اغواگر برای توصیف ظاهری یک شخص هنگامی که مجذوب شخص دیگری شده است، به کار می‌رود. یا چشمان بسیار متسع، می‌تواند نشانه‌ی علاقه مندی و حتی برانگیختگی فرد باشد.
دهان
حالات و حرکات دهان نیز می‌تواند در درک زبان بدن ضروری باشد. به عنوان مثال، جویدن لب پایین ممکن است نشانگر این باشد که فرد احساس نگرانی، ترس و ناامنی را تجربه می‌کند.
اگر فرد در حال خمیازه یا سرفه باشد، پوشاندن دهان ممکن است نشان تلاش فرد برای مؤدب بودن باشد؛ اما همچنین می‌تواند تلاش فرد برای پوشاندن اخم و یا عدم پذیرش نیز باشد. لبخند زدن شاید یکی از بزرگ‌ترین سیگنال‌های مربوط به زبان بدن است، اما لبخندها را نیز می‌توان به روش‌های مختلفی تفسیر کرد. یک لبخند ممکن است واقعی باشد، یا ممکن است برای ابراز شادی غیرواقعی، طعنه زدن و یا حتی بدبینی استفاده شود.
هنگام ارزیابی زبان بدن به سیگنال‌های رسیده از دهان و لب‌های فرد نیز توجه کنید:
- لب‌های جمع شده: سفت شدن لب‌ها می‌تواند نشانه‌ی عدم رضایت، عدم پذیرش یا عدم اعتماد به نفس باشد.
- گاز گرفتن لب: افراد گاهی هنگام نگرانی، اضطراب یا استرس، لب‌های خود را نیش می‌زنند.
- پوشاندن دهان: وقتی افراد بخواهند واکنش عاطفی خود را پنهان کنند، ممکن است برای جلوگیری از بروز لبخند یا پوزخند خود، دهان خود را بپوشانند.
- حرکت به بالا یا پایین: تغییرات جزئی در دهان همچنین می‌تواند نشانه‌ی ظریفی از احساس یک فرد باشد. هنگامی که دهان کمی رئ به بالا حرکت کرده است، ممکن است به این معنی باشد که فرد احساس خوش حالی یا خوش بینی دارد. از طرف دیگر، دهانی که کمی به سمت پایین حرکت کرده اسن، می‌تواند نشانه‌ای از غم و اندوه، عدم پذیرش یا حتی نارضایتی آشکار باشد.
ژست و حرکات بدنی
ژست‌ها و حرکات می‌توانند برخی از مستقیم‌ترین و واضح‌ترین سیگنال‌های مربوط به زبان بدن باشد. تکان دادن، اشاره کردن و استفاده از انگشتان برای نشان دادن مقادیر عددی، همه حرکاتی بسیار رایج و قابل فهم هستند. برخی از حرکات و ژست‌ها ریشه‌های فرهنگی دارند، بنابراین، نشان دادن انگشت شست یا نشانه صلح در کشوری دیگر ممکن است معنای کاملاً متفاوتی از آن چه در ایالات متحده دارد، داشته باشد.
مثال‌های زیر چند مورد از انواع ژست‌ها و حرکات رایج و معنای احتمالی آن‌هاست:
- مشت‌های گره شده می‌تواند در برخی شرایط نشانگر عصبانیت و در شرایط دیگر نشانه‌ی همبستگی باشد.
- انگشت شست به سمت بالا و پایین اغلب به عنوان نشانه‌ی تأیید و عدم تأیید مورد استفاده قرار می‌گیرد.
- ژست okay، که با لمس شدن انگشت شست و انگشت اشاره به صورت یک دایره، در حالی که سه انگشت دیگر دراز شده‌اند، ساخته می‌شود که می‌تواند به معنای “okay” یا “بسیار خوب” استفاده شود. اما در برخی از قسمت‌های اروپا همین نماد به این دلالت دارد که “نو هیچ چیز نیستی”. در برخی از کشورهای آمریکای جنوبی این علامت در واقع یک ژست مبتذل محسوب می‌شود.
- علامت پیروزی که با بلند کردن انگشتان اشاره و میانی و جدا کردن آنها برای ایجاد شکل V ایجاد می‌شود، در بعضی از کشورها به معنای صلح یا پیروزی است. در انگلستان و استرالیا، هنگامی که قسمت پشتی دست از بیرون دیده می‌شود، معنایی توهین آمیز به خود می‌گیرد.
دست‌ها و پاها
دست‌ها و پاها نیز می‌توانند در انتقال اطلاعات غیر کلامی مفید باشند. متقاطع نگه داشتن بازوها می‌تواند حالت تدافعی را نشان دهد. دور کردن پاها از شخص دیگر ممکن است نشان دهنده بیزاری یا ناراحتی از آن فرد باشد.
سایر سیگنال‌های ظریف مانند باز کردن پهن بازوها ممکن است تلاشی در جهت بزرگ‌تر یا زورگویانه به نظر رسیدن باشد؛ در حالی که نزدیک نگه داشتن بازوها به بدن ممکن است برای کوچک نشان دادن خود یا خارج از توجه بودن باشد.
هنگام ارزیابی زبان بدن، به برخی از سیگنال‌های زیر که ممکن است با حرکات دست و پا منتقل شود توجه کنید:
- دست به سینه بودن ممکن است نشان دهنده این باشد که شخص احساس تدافعی، محافظت از خود یا بی علاقگی باشد.
- دست به کمر بودن می‌تواند نشانه‌ای از آماده و تحت کنترل بودن فرد باشد. همچنین احتمالاً می‌تواند نشانه ای از پرخاشگری باشد.
- قلاب کردن دست‌ها در پشت بدن ممکن است نشانگر این باشد که فرد احساس بی حوصلگی، اضطراب و حتی عصبایت می‌کند.
- ضربات سریع با انگشتان یا بازی با انگشتان می‌تواند نشانه‌ی این باشد که شخص بی حوصله، بی قرار یا خسته است.
- انداختن پاهای روی هم می‌تواند نشانگر این باشد که شخص احساس بی علاقگی و یا نیاز به حریم شخصی دارد.
پوسچر و وضعیت بدنی
نحوه ایستادن بدن ما نیز می‌تواند به عنوان بخش مهمی از زبان بدن تلفی شود. اصطلاح پوسچر به چگونگی وضعیت بدن و همچنین شکل کلی بدنی یک فرد اشاره دارد. پوسچر می تواند اطلاعات زیادی را در مورد احساس یک فرد و همچنین نکات مربوط به ویژگی های شخصیتی به شما ارائه دهد، از جمله اینکه شخص اعتماد به نفس دارد، حالت بازی دارد یا شخصیت مطیعی دارد.
به عنوان مثال راست و مستقیم نشستن ممکن است نشان دهنده این باشد که فرد متمرکز شده و به آنچه اتفاق می‌افتد توجه دارد. از طرف دیگر به جلو خم شدن در حالت نشسته می‌تواند دلالت بر بی حوصلگی و بی تفاوتی فرد داشته باشد.
هنگامی که سعی در خواندن زبان بدن یک فرد دارید، به سرنخ‌هایی که وضعیت یک فرد به شما می‌دهد توجه کنید.
- وضعیت باز شامل در معرض دید نگه داشتن تنه بدن است. این نوع وضعیت نشانگر دوستی، گشودگی و تمایل فرد است.
- وضعیت بسته شامل مخفی کردن تنه بدن اغلب همراه با رو به جلو نشستن و متقاطع نگه داشتن بازوها و پاها است. این حالت می‌تواند نشانه‌ی خصومت، دشمنی و اضطراب باشد.
فضای شخصی
آیا تابحال شنیده‌اید که کسی به نیاز به فضای شخصی اشاره کند؟ آیا تابحال از این که شخصی در نزدیکی شما بنشیند احساس ناراحتی کرده‌اید؟
اصطلاح proxemics یا جا کاربرد شناسی، که توسط انسان شناس ادوارد تی هال (Edward T. Hall) ایجاد شده است، به فاصله بین افرادی که با هم در تعامل هستند اشاره دارد. درست همانطور که حرکات بدن و صورت می‌تواند بسیاری از اطلاعات غیر کلامی را منتقل کند، این فضای فیزیکی بین افراد نیز این توانایی را دارد.
هال چهار سطح از فاصله‌ی اجتماعی را که در موقعیت‌های مختلف رخ می‌دهد شرح داده است:
- فاصله صمیمی ۶ تا ۱۸ اینچ: این سطح از فاصله جسمی اغلب نشانگر رابطه نزدیک‌تر یا راحتی بیشتر بین افراد است. معمولاً در حین تماس‌های صمیمی مانند بغل کردن، زمزمه کردن یا لمس کردن اتفاق می‌افتد.
- فاصله شخصی ۱.۵ تا ۴ پا: فاصله جسمی در این سطح معمولاً بین افرادی که اعضای خانواده یا دوستان نزدیکی هستند اتفاق می‌افتد. نزدیک‌تر شدن راحت‌تر افراد در حین تعامل می‌تواند نشانه‌ای از میزان صمیمیت در روابط آنها باشد.
- فاصله اجتماعی ۴ تا ۱۲ فوت: این سطح از فاصله جسمی اغلب با افراد آشنا استفاده می‌شود. با شخصی که نسبتاً خوب او را می‌شناسید، مانند همکارانی که هفته‌ای چندین بار آنها را می‌بینید، ممکن است در یک فاصله نزدیک‌تر، هنگام تعامل احساس راحتی بیشتری داشته باشید. در مواردی که شخص دیگری را به خوبی نمی‌شناسید، مانند راننده تحویل پست که فقط یک بار در ماه او را می‌بینید، فاصله ۱۰ تا ۱۲ فوت ممکن است احساس راحتی بیشتری را به فرد منتقل کند.
- فاصله عمومی ۱۲ تا ۲۵ فوت: فاصله جسمی در این سطح اغلب در موقعیت‌های گفتگوهای عمومی استفاده می‌شود. صحبت در مقابل کلاسی پر از دانش آموزان یا ارائه گزارش در محل کار نمونه‌های خوبی از چنین موقعیت‌هایی می‌باشند.
توجه به این نکته نیز حائز اهمیت است که میزان فاصله شخصی‌ای که افراد باید در آن ناحیه احساس راحتی کنند، می‌تواند از نظر فرهنگی متفاوت باشد. یک نمونه بارز این تفاوت در بین افراد فرهنگ‌های لاتین و افراد آمریکای شمالی است. مردم کشورهای لاتین تمایل دارند که در تعامل با یکدیگر احساس نزدیکی بیشتری داشته باشند در حالی که افراد آمریکای شمالی به فاصله شخصی بیشتری نیاز دارند.
سخن پایانی
فهمیدن زبان بدن می‌تواند به شما در برقراری ارتباط بهتر با دیگران و تفسیر آن چه ممکن است دیگران سعی در انتقال آن آن دارند، کمک کننده باشد.
در حالی که ممکن است جدا کردن نشانه‌ها یک به یک وسوسه‌انگیز باشد، توجه به این سیگنال‌های غیر کلامی در ارتباط با سایر سیگنال‌های غیر کلامی اهمیت بسیاری دارد. شما همچنین می‌توانید بر یادگیری بیشتر در مورد چگونگی بهبود ارتباطات غیر کلامی خود تمرکز کنید تا به مردم اجازه دهید بدانند بهتر بدانند که چه احساسی دارید؛ بدون این که حتی یک کلمه بیان کنید.
