در میان تمام اعضای بدن کبد یک ابرقهرمان محسوب میشود. نه تنها در برابر مایعات سمیای که مرتبا وارد بدن میشوند از بدن دفاع میکند بلکه این قابلیت را دارد که خودش را بازسازی کند و براساس یافتههای مطالعات جدید تا حدود نیمی از اندازه خود را در طول یک روز افزایش میدهد.
کار بر روی موشها توسط محققان سویسی این روند منظم کشیده شدن و جمع شدن را ثابت کرده است، تورم سلولهای کبدی و کوچک شدنشان تا ۴۰ درصد در طول فعالیتهای روزانهی موشها مشاهده شد. گرچه این موضوع چشمگیر است و نوعی کریپاتونایت کبدی محسوب میشود، کبد آنها این قابلیت را فقط زمانی نشان میداد که موش چرخه طبیعی خوردن و استراحت کردن را طی میکرد. آنها موجوداتی شبرو هستند و اگر بخواهند در طول روز غذا بخورند که به طور معمول زمان استراحتشان است، کبدشان به طور جدی از رشد کردن باز میایستد.
تکرار بزرگ شدن و جمع شدن
کبد تنها عضوی است که این نمایش دورهای رشد در آن دیده شده است. در طی نیمی از روز زمانی که ما چیزی نمیخوریم اعضای ما بسیار کمتر کار میکنند. کبد با بزرگ شدن و کوچک شدن تلاش میکند که بدن ما را در وضعیت مصرف انرژی نگه دارد.
این محققان سویسی میگویند مشاهده کردهاند که هپاتوسیتها، سلولهای اصلی کبد، در طی شب که موشها فعال هستند بزرگ میشوند و گاهی اوقات نیز تا حد زیادی چیزهایی حمل میکنند که باعث افزایش ریبوزمها (ساختارهایی در درون سلول که فرمانها را از RNA میگیرند و از آنها برای ساخت پروتئینها استفاده میکنند) میشود، در کنار آن اتفاقات دیگری نیز رخ میدهد. کبد مواد را از غذاها دریافت میکند و آن را به پروتئینهای قابل استفاده و سایر مولکولهای حیاتی برای عملکرد بدن تبدیل میکنند، بنابراین در اختیار داشتن تعداد بیشتری ریبوزوم بدین معناست بهتر میتواند کارش را انجام بدهد. زمانی که چرخه معمول روزانهی آنها با مشکل مواجه شود کبد دوباره شروع به شکستن و از بین بردن ریبوزومها میکند.
این قابل قبول است که کبد وقتی مجبور است سختتر کار کند تمایل دارد ورم کند. چیزی که محققان دریافتند این است که مصرف غذا تنها عاملی نیست که به کبد میگوید که ریبوزوم بیشتری بسازد بلکه به ساعتی از روز که در آن هستیم نیز بستگی دارد. سلولهای کبد ما همچنین به ریتمهای شبانهروزی حساسند و آنها متوجه شدند که کبد موشها تنها شبها زمانی که آنها غذا میخوردند شروع به بزرگ شدن میکرد. غذا دادن به موشها در طول روز همان نوع از رشد که در طول شب ایجاد میشد را نشان نداد. این نشانهها میگویند کبد شروع به آماده شدن برای فعالیت میکند اما نه فقط به سبب غذا، به بیان دیگر تحت تاثیر محیط نیز هستند.
به این دلیل که کبد بزرگتر میتواند سریعتر کار کند و مواد غذایی را به صورت کارآمدتری عازم کند، وفادار ماندن به این نوع از چرخه مزیتهای مشخص و واضحی دارد. در موشهایی که در همان وضعیت شبرو باقی مانده بودند، بزرگ شدن و کوچک شدن منحنی صاف قابل توجهی را نشان میداد و محققان متوجه تفاوت ۱.۶-fold در سطح پروتئینهای کبد دو گروه شدند. زمانی که ظهرها به موشها غذا داده شد، تفاوتی نکرد که نشان میداد کبد آنها نمیتواند مقدار زیادی تولید کند. آنها این مطالعه را در Cell منتشر کردند.
اما ما چه کار میتوانیم انجام بدهیم؟
شواهدی وجود دارد که کبد انسان نیز توانایی مشابهی را از خود نشان میدهد، با این وجود تنها منبع ما مطالعهای است که در سال ۱۹۸۶ از امواج فراصوت برای اندازهگیری کبد انسان در طول یک دوره شش ساعته انجام شد. آنها به وجود تفاوتهایی در حدود ۲۰ درصد پی بردند اگرچه آنان هیچ گونه اندازهگیری در طول شب، زمانی که ریتمهای بدن ما آرام میشوند، نداشتند.
این یافتهها در مورد کبد به موارد پایه برای چرخه خواب براساس شواهد محیطی اضافه شد. روشن کردن شب به وسیله تابشهای مصنوعی موجب بهم خوردن چرخه خواب در انسان میشود و خطر ابتلا به چاقی، دیابت، افسردگی و بعضی از انواع سرطان را افزایش میدهد. برای هزاران سال، بدنهای ما خودشان را با طلوع و غروب خورشید مطابقت داده است، در حضور نور بلند میشویم و زمانی که تاریک میشود به خواب میرویم. حال، این موضوع در سیستم گوارشی ما نیز به منصه ظهور میرسد.
کبدهای ما مواد سمی را از بدنهایمان میزدایند، پروتئینها و مواد شیمیایی مورد نیاز برای گوارش را تولید، سلولهای قرمز خونی را بازیافت و سطح گلیکوژن را در بدن تنظیم میکنند. اگر آنها به درستی کارشان را انجام ندهند، ما میمیریم. اگرچه نویسندگان در مورد کارشان بر روی بدن انسان اشارهای نکردهاند، یافتههایشان میتواند کمک کند که توضیح بدهیم که چرا به نظر میرسد اینکه زمان خوابمان مرتبا عقب بندازیم ناسالم و مضر است.