بسیاری از کیست های تخمدان بدون آسیب هستند و اغلب بدون نیاز به درمان از بین می روند. به ندرت٬ بعضی از کیست های تخمدان می توانند تبدیل به سرطان تخمدان شوند. ریسک سرطانی شدن کیست تخمدان پس از یائسگی افزایش می یابد.
در این مقاله به بررسی کیست تخمدان و توضیح اینکه چگونه می توانند به سرطان تبدیل شوند می پردازیم. همچنین به علائم ٬ تشخیص و درمان کیست تخمدان نگاهی می اندازیم.
کیست تخمدان چیست؟
تخمدان ها بخشی از سیستم تولید مثل زنان هستند . تخمدان ها به عنوان بخشی از چرخه قاعدگی ٬ هر ۲۸ روز یک تخمک آزاد می کنند. تولید هورمون های جنسی پروژسترون و استروژن نیز بر عهده تخمدان هاست.
کیست های تخمدان کیسه های پر از آبی هستند که می توانند داخل یا روی تخمدان ایجاد شوند. در بیشتر موارد کیست های تخمدان خوش خیم هستند ؛ یعنی سرطان زا نبوده و بدون درمان می توانند رفع شوند.
کیست های تخمدان بین افرادی که قاعدگی منظم دارند نیز نسبتا شایع است ؛ زیرا کیست های کوچک می توانند به طور طبیعی به عنوان بخشی از چزخه قاعدگی ایجاد شوند. کیست های تخمدانی که در جریان چرخه قاعدگی منظم ایجاد می شوند٬ کیست تخمدان فانکشنال یا عملکردی نامیده می شوند.
کیست های تخمدان به طور معمول سرطان زا نیستند و علامتی ندارند. یک فرد ممکن است به طور اتفاقی در معاینه و بررسی لگنی معمول متوجه شود که کیست دارد.
بیشتر بخوانید :
- سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS)
- تفاوت بین کیست و تومور در چیست؟
- استفاده از ترکیبی جدید در درمان سرطان تخمدان
کیست و سرطان
احتمال اینکه بعد از یائسگی کیست تخمدان ایجاد شود کم است. با این وجود٬ اگر کیستی پس از یائسگی به وجود آید٬ با احتمال بالاتری سرطان زا است.
کیست های تخمدان پاتولوژیک
گاهی اوقات کیست های تخمدان به علت رشد سلولی غیرطبیعی و بیش ازحد ایجاد می شوند٬ که به عنوان کیست های تخمدان پاتولوژیک شناخته می شوند. این کیست ها در بعضی از موارد ٬ بدخیم می شوند ؛ بدین معنی که پتانسیل تبدیل شدن به سرطان تخمدان را دارند. در زنان یائسه ریسک بیشتری برای ابتلا به کیست تخمدان پاتولوژیک وجود دارد.
علل پیش زمینه ای مشخصی مثل اندومتریوز می تواند سبب ایجاد کیست تخمدان پاتولوژیک شود. در اندومتریوز ٬ سلول های پوشاننده رحم در خارج از رحم ظاهر می شوند؛ به عنوان مثال در تخمدان یا لوله های فالوپ.
سرطان تخمدان
اگر سلول های تخمدان به صورت غیرقابل کنترل رشد کرده و تقسیم شوند ٬ تومور ایجاد شده و تخمدان سرطانی می شود. اگر درمان نشود٬ این تومور ها می توانند به بافت های اطراف یا دیگر بخش های بدن٬ منتشر شوند.
تومور تخمدانی اپیتلیال (پوششی)
انواع مختلفی از سرطان های تخمدان ٬ بسته به اینکه کدام قسمت از تخمدان درگیر سرطان شود٬ رخ می دهد. تومور اپیتلیال تخمدان ٬ شایع ترین نوع سرطان تخمدان است که سلول های پوشاننده سطح تخمدان را درگیر می کند.
علائم کیست تخمدان و سرطان تخمدان
زنان مبتلا به کیست تخمدان به طور معمول علائم خاصی ندارند. مراحل اولیه سرطان تخمدان نیز ممکن است علامتی نداشته باشد یا فرد علائم اندکی را تجربه کند. کیست ها بزرگ تر باعث عدم خونرسانی مناسب به تخمدان شده و علائمی مشابه سرطان تخمدان در مراحل آخر پیشرفت ٬ ایجاد می کنند؛ مثل :
- درد های لگنی٬ مثل درد شدید و تیز در ناحیه پایینی شکم
- ناراحتی های شکمی٬ مثل نفخ و احساس سنگینی
- احساس سیری سریع بعد از خوردن کمی غذا
- از دست دادن اشتها
- مشکل در خالی کردن مثانه یا روده
- نیاز مکرر یا اورژانسی به ادرار
- درد هنگام مقاربت
- پریود های غیر عادی٬ مثل پریود های خیلی سنگین یا خیلی سبک ٬ یا پریود های نامنظم.
- تب یا حالت تهوع
افرادی که این علائم را دارند باید به پزشک مراجعه کنند و اگر کسی کیست تخمدان داشته و هرگونه علائم نامعمول یا تکرارشونده و شدید تجربه کند٬ باید هرچه سریع تر به پزشک مراجعه کند.
تشخیص
برای تشخیص کیست تخمدان به طور معمول از سونوگرافی استفاده می شود. مثل:
- سونوگرافی ترانس واژینال (سونوگرافی از طریق واژن) : نوعی معاینه داخلی است که پروب سونوگرافی وارد واژن می شود تا تصویری از تخمدان ها تهیه شود.
- سونوگرافی ترانس ابدومینال : پزشک ناحیه تحتانی شکم را بررسی می کند تا تصویری از ناحیه لگن به دست آید.
اگر در بررسی های سونوگرافی پزشک متوجه وجود کیست تخمدان شود٬ با اسکن های سونوگرافی بیشتر کیست را مورد بررسی قرار می دهد.
اگر پزشک به سرطان زا بودن کیست مشکوک شود٬ آزمایش آنتی ژن سرطانی ۱۲۵ (CA 125) انجام می شود. مقادیر بالای CA 125 در خون ٬ می تواند نشان دهنده ی سرطان تخمدان باشد. البته همه افراد دارای CA 125 بالا ٬ سرطان تخمدان ندارند. شرایط دیگری نیز می توانند سبب تولید CA 125 زیاد شوند. مثل:
- عفونت های لگنی
- فیبروم
- اندومتریوز
- دوره های قاعدگی
درمان
بسیاری از کیست های تخمدان ٬ بدون درمان خود به خود از بین می روند. با این حال بعضی از افراد بسته به :
- اندازه و ظاهر کیست
- علائمی که نشان میدهند
- یائسه بودن یا نبودن
نیاز به درمان پیدا می کنند. پزشک معالج ممکن است یکی از روش های درمانی زیر را تجویز کند.
مراقبت
پزشک ممکن است بدون درمان ٬ پیشرفت کیست را چک کند. در این روش به طور منظم توسط سونوگرافی لگن تغییرات اندازه یا ظاهر کیست بررسی می شود.
دارودرمانی
گاهی اوقات قرص ضدبارداری برای درمان کیست تخمدان تجویز می شود. با خوردن این قرص ها ممکن است سایز کیست کوچکتر نشود ٬ اما از وخامت اوضاع جلوگیری می کند.
جراحی
جراحی برای کیست هایی انجام می شود که :
- بسیار بزرگ باشد یا با سرعت زیادی بزرگ شود.
- مانا باشد و با دارو از بین نرود.
- در فرایند بارداری و زایمان اختلال ایجاد کند
- غیرمعمول به نظر برسد
- باعث ایجاد علائمی مثل درد شود
- بدخیم باشد
با توجه به نوع کیست ٬ گزینه های جراحی شامل موارد زیر می باشد:
سیستکتومی : در این روش کیست برداشته می شود اما تخمدان نه.
اوفورکتومی : در این جراحی تخمدان دارای کیست برداشته می شود اما تخمدان دیگر دست نخورده باقی می ماند.
هیسترکتومی توتال : در این روش کیست بدخیم با برداشتن رحم ٬ تخمدان ها و لوله های فالوپ برداشته می شود. ممکن است بعد از جراحی٬ شیمی درمانی و رادیوتراپی انجام شود.
دورنما
کیست های تخمدان نسبتا شایع هستند و می توانند به طور طبیعی در طول چرخه قاعدگی یک فرد رخ دهند. بسیاری از کیست های تخمدان بدون آسیب ٬ غیر سرطان زا و معمولی هستند و به درمان نیاز ندارند.
کیست های تخمدانی که بعد از یائسگی ایجاد می شوند ٬ ریسک بالاتری برای تبدیل شدن به سرطان تخمدان دارند. افرادی که کیست تخمدان داشته و علائم شدید٬مانا یا غیر معمولی تجربه کنند٬ هرچه سریع تر باید به پزشک مراجعه کنند.
معمول ترین روش درمان برای کیست تخمدان ٬ مراقبت است. اگر کیست باعث ایجاد علائم آزاردهنده شود ٬ یا سرطان زا گردد ٬ و یا در فرایند بارداری اختلال ایجاد کند ممکن است جراحی انجام شود.
