پیرچشمی چیست؟
پیرچشمی به معنی از دست دادن تدریجی توانایی چشم‌ها برای تمرکز روی اشیاء نزدیک است. این پدیده روند طبیعی و البته ناخوشایند پیری است. پیرچشمی معمولاً در شروع ۴۰ سالگی تا اواسط آن خود را نشان می‌دهد و با گذشت زمان تا ۶۵ سالگی شدت می‌یابد.
از زمانی که برای مطالعه و دید بهتر کتاب ها و نوشته‌ها آن‌ها را در فاصله طول بازو خود قرار می‌دهید، می‌توان گفت که پیرچشمی شما شروع شده‌است. تست مخصوص پیرچشمی برای تشخیص آن مناسب است.
اصلاح پیرچشمی با عینک یا لنزهای چشم میسر می‌شود. در مواردی ممکن است عمل جراحی نیاز باشد.
علائم پیرچشمی
پیرچشمی به تدریج شدت می یابد. پس از گذشت ۴۰ سالگی، اولین علائمی که در مورد پیرچشمی تجربه خواهید کرد به شرح زیر هستند:
- نگه داشتن و خواندن نوشته‌ها در فواصل دور برای وضوح کلمات
- تاری دید در فواصل نرمال برای مطالعه
- خستگی چشم یا سردرد پس از خواندن یا انجام کارهای نزدیک
در صورتی که خسته باشید و یا در محیطی با روشنایی کم قرار بگیرید، علائم گفته شده شدیدتر هم می‌شوند.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر تاری دید در نگاه کردن به فواصل نزدیک شما را از خواندن، انجام کارهای نزدیک یا لذت بردن از دیگر فعالیت‌های عادی باز‌می دارد، به یک چشم پزشک مراجعه کنید. او می‌تواند وجود پیر چشمی را تشخیص داده و گزینه‌های مناسب را برایتان شرح دهد.
در صورت مشاهده موارد زیر فورا پزشک یا عوامل اورژانس را در جریان بگذارید:
- از دست دادن ناگهانی بینایی در یک چشم به صورت دردناک یا غیردردناک
- تاری و مه آلود شدن ناگهانی دید
- مشاهده فلش زدن نور، لکه های سیاه و هاله در اطراف چراغ
- تجربه دید مضاعف (دوبینی)
علت پیرچشمی چیست؟
برای تشکیل یک تصویر، چشم شما به قرنیه و لنز متکی است تا نور منعکس شده از اجسام را متمرکز کند. هر چه جسم نزدیک تر باشد، تحدب و قطر عدسی افزایش خواهد یافت.
- قرنیه سطح شفاف و گنبدی شکل قدام چشم را تشکیل می‌دهد.
- عدسی ساختاریست شفاف و محدب‌الطرفین با اندازه متغیر برای فواصل مختلف.
- هر دوی این ساختارها نور را شکسته و وارد چشم می‌کنند تا تصویر را روی شبکیه (لایه‌ای در داخل و بخش خلفی کره چشم) متمرکز کنند.
عدسی بر خلاف قرنیه تا حدودی انعطاف پذیر است و می تواند با کمک ماهیچه‌هایی که به صورت شعاعی آن را احاطه کرده‌اند، تغییر شکل دهد. وقتی به وسیله‌ای در فاصله دور نگاه می‌کنید، این عضلات (تحت عنوان عضلات مژگانی) شل می‌شود. و اگر به چیزی در فاصله نزدیک نگاه کنید، عضلات مژگانی منقبض می‌شوند و به عدسی الاستیک اجازه می‌دهند تحدبش را افزایش شود. درنتیجه با تغییرات عضلات و انحنای عدسی، قدرت تمرکز چشم تغییر می‌کند.
پیرچشمی ناشی از سخت شدن عدسی است. از آنجایی که انعطاف پذیری و خاصیت الاستیسیته عدسی کاهش می‌یابد، عدسی دیگر مانند سابق قادر به تغییر شکل و تحدب و متمرکز کردن نور نمی‌باشد. در نتیجه این تصاویر در جلوی شبکیه (و نه بر روی آن) تشکیل می‌شوند.
عوامل خطر پیرچشمی
عوامل خاصی می‌توانند ریسک ابتلای شما به پیرچشمی افزایش دهند از جمله:
- سن: سن بزرگترین عامل خطر ابتلا به پیر چشمی است. تقریباً همه انسان‌ها پس از ۴۰ سالگی درجاتی از پیرچشمی را تجربه می‌کنند.
- سوابق پزشکی: داشتن مشکل دوربینی چشم و یا بیماری‌هایی مانند دیابت ، مولتیپل اسکلروزیس و یا مشکلات قلبی عروقی،می‌تواند خطر ابتلا به پیرچشمی زودرس خود را افزایش دهد. این نوع از پیری چشم در افراد جوان و زیر ۴۰ سال دیده می‌شود.
- داروها: برخی از داروها عوارضی که دارند باعث پیرچشمی زودرس چشم می‌شوند. داروهایی مانند ضدافسردگی‌ها، آنتی‌هیستامین‌ها و دیورتیک‌ها.
تشخيص پیر چشمی
پیر چشمی توسط تست پایه چشم تشخیص داده می‌شود که شامل ارزیابی قدرت انکسار نور و امتحان سلامت چشم می‌شود.
ارزیابی قدرت شکست چشم تعیین می کند که آیا مبتلا به نزدیک‌بینی یا دوربینی ، آستگیماتیسم و یا پیرچشمی هستید. دکتر شما ممکن است از ابزارهای مختلف استفاده کند و از شما بخواهد که از طریق لنزهای متعددی نگاه کنید تا فاصله و دید نزدیک خود را آزمایش کنید.
دکتر چشم شما به احتمال زیاد قطره‌ای در چشمان شما خواهد ریخت. منظور او از این کار اتساع مردمک برای بررسی دقیق سلامت چشم می‌باشد. این اقدام حساسیت چشمان شما را به مدت چند ساعت پس از تست افزایش می‌دهد. گشاد شدن مردمک این امکان را برای پزشک فراهم می‌کند تا داخل چشمان شما را به دقت بررسی کند.
به توصیه آکادمی چشم پزشکی آمریکا می کند ، بزرگسالان بهتر است در فواصل زمانی ذیل به یک چشم پزشک مراجعه کنند:
- هر پنج تا ده سال یکبار قبل از چهل سالگی
- هر دو تا پنج سال یکبار بین ۴۰ الی ۵۴ سالگی
- هر یک تا سه سال یکبار بین ۵۵ الی ۶۴ سالگی
- و هر یک تا دوسال یکبار پس از آغاز ۶۵ سالگی
اگر دارای ریسک بالای ابتلا به بیماری چشمی دارید و یا به عینک یا لنزهای چشم نیاز دارید، ممکن است لازم باشد زود به زود برای معاینه چشم رجوع کنید.
درمان پیرچشمی
هدف از درمان این اختلال، جبران ناتوانی چشم‌ها در تمرکز روی اشیاء نزدیک است. گزینه‌های درمان شامل استفاده از عینک اصلاحی چشمی یا لنز، جراحی عیوب انکساری و ایمپلنت لنز می‌باشد.
عینک
استفاده از عینک، راهی ساده و ایمن برای اصلاح مشکلات بینایی ناشی از پیرچشمی است. اگر قبل از شروع پیر چشمی دید سالم ولی اصلاح نشده‌ای دارید، می‌توانید از عینک‌های بدون نسخه استفاده کنید. از چشم پزشک خود چویا شوید که آیا عینکی که استفاده می‌کنید مناسب چشم شما است یا خیر.
نمره اکثر عینک های بدون نسخه در محدوده +۱.۰۰ دیوپتر تا +۳.۰۰ دیوپتر است. در انتخاب عینک مطالعه به موارد زیر توجه کنید:
- سعی کنید عینک‌هایی با نمره و قدرت مختلف را امتحان کنید تا دید مناسب خود را برای مطالعه بدست بیاورید. از عینک‌های با نمره پایین شروع کنید
- برای مطالعه در فاصله استاندارد هردو جفت عینک را امتحان کنید
اگر عینک‌های بدون نسخه برای اصلاح دیدتان مکفی نیستند و یا در صورتی که نیاز به عینک و لنزهای اصلاحی برای نزدیک‌بینی، دوربینی و یا آستگیماتیسم دارید، برای دریافت عینک مخصوص پیرچشمی می‌توانید به چشم پزشک مراجعه کنید. گزینه‌های شما عبارتند از:
- عینک مطالعه با نسخه پزشک: اگر چشمتان هیچ مشکل بینایی دیگری نداشته باشد، می‌توانید از عینک مطالعه آن هم برای مواردی که در حال خواندن هستید استفاده کنید. به معنی که اگر درحال مطالعه چیزی نیستید، لازم نیست از این عینک‌ها استفاده کنید.
- عینک‌های بایفوکال یا دوکانونی: این عینک‌ها دارای یک خط افقی (قابل مشاهده) هستند که بالای خط، کانون مناسب برای دید اشیاء دور و پایین خط برای دید نزدیک و مطالعه را فراهم می‌کند.
- عینک‌های سه کانونی: این عینک‌ها کانون‌ها را برای سه دید نزدیک، متوسط (مانند کامپیوتر) و دور تنظیم می‌کنند. عینک‌های تریفوکال دارای دو خط افقی قابل مشاهده در لنزها هستند.
- مولتی فوکال یا چند کانونی تدریجی: این نوع لنز خطوط افقی قابل مشاهده‌ای ندارد، اما دارای قدرت‌های متعددی برای فواصل دور، متوسط و نزدیک است. مناطق مختلف لنز دارای توانایی فوکوس متفاوت هستند.
- عینک‌های تدریجی برای محل کار: این لنزها دارای اصلاحاتی برای کار با فواصل مناسب برای کامپیوتر و نزدیک هستند. به طور کلی شما می توانید از این عینک‌ها حین کار با کامپیوتر و مطالعه استفاده کنید و برای رانندگی یا قدم زدن آن را از روی چشمانتان بردارید.
لنزهای تماسی
افرادی که استفاده از عینک را ترجیح نمی‌دهند، اغلب از لنزهای طبی برای درمان پیرجشمی استفاده می‌کنند. اگر دارای مشکل چشمی خاصی هستید که به به پلک‌ها ،مجرای اشکی و یا سطوح چشمتان مربوط می‌شود، مانند خشکی چشم، استفاده از لنز ممکن است گزینه مناسبی برای شما نباشد.
انواع عدسی‌های در دسترس عبارتند از:
- لنزهای دو کانونی: لنزهای بایفوکال امکان اصلاح دید برای فواصل دور و نزدیک را بر روی هر لنز فراهم می‌کنند. در یکی از انواع لنزهای دوکانونی، قسمت پایین ، که مخصوص مطالعه است، کمی سنگین طراحی می‌شود تا باعث قرار گیری درست و محکم بنز روی چشم شود. انواع جدیدتر لنزهای دوکانونی به گونه‌ای طراحی شده اند که لبه‌های لنز (حاشیه) و مرکز آن تصحیح متفاوتی از هم ارائه می دهند.
- لنزهای مونوویژن یا تک چشمی: د راین روش، شما می‌توانید از یک لنز برای دید فواصل دور در یک چشم (معمولاً چشم غالب) و یک لنز دیگر برای مشاهده اشیاء نزدیک در چشم دیگر استفاده کنید.
- لنز مونوویژن تغییریافته: با استفاده از این روش، لنز تماسی دو کانونی یا چند کانونی را در یک چشم و یک لنز تماسی مخصوص فاصله دور در چشم دیگر(معمولاً چشم غالب) قرار می‌گیرد. درنتیجه می‌توانید از هر دو چشم برای دید مناظر دور و از یک چشم برای مطالعه استفاده کنید.
جراحی اصلاح عیوب انکساری چشم
جراحی انکساری چشم شکل قرنیه شما را تغییر می‌دهد. این روش درمانی می تواند برای پیرچشمی مورد استفاده قرار گیرد. نتیجه این عمل باعث بهبود دید نزدیک در چشم غیرغالب می‌شود که مانند لنزهای تماسی مونوویژن عمل می‌کند. حتی پس از عمل جراحی نیز ممکن است نیاز باشد از عینک برای کار در فواصل نزدیک استفاده کنید.
با پزشک خود در مورد عوارض جانبی احتمالی عمل مشورت کنید، چرا که این روش برگشت پذیر نمی‌باشد. می‌توانید قبل از اقدام به عمل جراحی، یک دوره آزمایشی از لنزهای مونوویژن استفاده کنید.
روش‌های جراحی عیوب انکساری چشم عبارتند از:
- کراتوپلاستي هدایتی: در این روش از انرژی رادیوفرکانس برای اعمال گرما به نقاط کوچک در اطراف قرنیه استفاده می‌شود. گرما باعث انقباض خفیف در لبه قرنیه می‌شود که نهایتا انحنا و توانایی تمرکز آن را افزایش می‌دهد. نتایج کراتوپلاستی هدایتی متغیر است و ممکن است طولانی مدت نباشد.
- عمل لیزیک: در این عمل، ابتدا جراح یک شکن نازک و گرد در قرنیه ایجاد می‌کند. سپس از لیزر برای حذف لایه های داخلی قرنیه و بازیابی انحنای طبیعی آن استفاده می کند. بهبودی پس از عمل لیزیک معمولاً سریع تر و بدون‌درد تر از سایر جراحی‌های قرنیه است.
- عمل لازک: جراح یک شکن یا ساییدگی فوق نازک تنها در پوشش محافظ بيرونی قرنيه (اپی تيليوم) ايجاد می کند. سپس از لیزر برای تغییر شکل لایه‌های بیرونی قرنیه استفاده می‌کند و انحنای آن را اصلاح می کند. در آخر اپیتلیوم در جای خود قرار می‌گیرد.
- پی آر کی: این عمل نیز مشابه روش لازک است، با این تفاوت که جراح به طور کامل اپیتلیوم را حذف می‌کند، سپس از لیزر برای تغییر شکل قرنیه استفاده می کند. در آخر اپیتلیوم حذف شده دوباره به چشم بازگردانده نمی‌شود بلکه اجازه داده می‌شود تا به طور طبیعی مطابق با انحنای جدید قرنیه رشد کند.
لنز ایمپلنت
ایمپلنت لنز عملیست که در آن عدسی طبیعی را از چشم خارج کرده و آن را با یک عدسی مصنوعی جایگزین می‌کنند که به نام لنز داخل چشمی شناخته می‌شود.
انواع مختلفی از ایمپلنت لنز برای اصلاح پیرچشمی مورد استفاده قرار می‌گیرند. برخی از آن‌ها این توانایی را به چشم شما می‌دهند که اشیاء را هم در فاصله نزدیک و هم در فاصله دور ببیند. برخی نیز موقعیت یا شکل درون چشم (لنزهای انطباقی) را تغییر می‌دهند. اما لنز ایمپلنت می تواند باعث کاهش کیفیت دید نزدیک شما شود به گونه‌ای که همچنان نیاز به عینک مطالعه داشته باشد.
از عوارض جانبی آن می‌توان به تار شدن دید اشاره کرد. علاوه بر این، عمل ایمپلنت لنز خطرات مشابه جراحی آب مروارید (کاتاراکت) را شامل می‌شود مانند التهاب، عفونت، خونریزی و گلوکوم.
کاشت قرنیه
کاشت قرنیه یکی از موفق‌ترین راه‌های درمانی پیرچشمی است که شامل قرار دادن یک حلقه پلاستیکی کوچک اطراف قرنیه یک چشم می‌شود. سوراخ ایجاد شده توسط این حلقه مانند پین هول دوربین عمل می کند و نورهای متمرکز را به داخل چشم هدایت می‌کند به طوری که امکان دید اشیاء نزدیک را برای فرد فراهم می‌کند.
در صورتی که از نتایج آن راضی نبودید، جراح می‌تواند به راحتی آن را خارج کند. این در صورتیست که محدودیتی برای استفاده از سایر روش‌های درمانی ایجاد نمی‌کند.
سبک زندگی و روش‌های خانگی
پیرچشمی، روند عادی افزایش سن بوده و اجتناب ناپذیر است. با این حال شما می‌توانید با پیروی از نکات آورده شده از چشم و بینایی خود بهتر محافظت کنید:
- معاینه و بررسی سلامت چشم را فراموش نکنید. این کار را مرتب انجام دهید حتی اگر ظاهرا مشکل بینایی ندارید.
- بیماری‌های مزمن را کنترل کنید. امراض خاصی مانند دیابت و فشار خون درمان نشده می تواند بر بینایی شما تأثیر بگذارد.
- از چشمات در برابر خورشيد محافظت کنید. از عینک‌های آفتابی استفاده کنید. این عینک‌ها اشعه ماورای بنفش (UV) را فیلتر می‌کند. این امر خصوصا زمان‌هایی که لازم است ساعت‌های طولانی در معرض آفتاب قرار بگیرید یا در حال مصرف دارویی هستید که حساسیت شما را به اشعه ماوراء بنفش افزایش می‌دهد، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
- چشمانتان را از آسیب‌های چشمی محافظت کنید. در هنگام انجام کارهایی مانند ورزش کردن، چمن زدن و نقاشی و یا استفاده از محصولاتی با دود سمی، از عینک محافظ استفاده کنید. عینک‌های مطالعه‌ای که بدون نسخه دریافت می‌کنید حفاظت مورد نظر را از چشمانتان به عمل نخواهند آورد.
- غذاهای سالم بخورید. سعی کنید مقدار زیادی میوه، برگ سبزیجات و … بخورید. این غذاها حاوی سطوح بالایی از آنتی‌اکسیدان‌ها و همچنین ویتامین A و بتا کاروتن هستند. مواد گفته شده برای حفظ دید سالم و طبیعی حیاتی هستند.
- از عینک مناسب خودتان استفاده کنید. عینک مناسب، وضعیت دید شما را بهبود می‌بخشد. مراجعه منظم برای معاینه چشم می‌توان این اطمینان را به شما بدهد که از عینک درستی استفاده می‌کنید.
- نور محیط را تنظیم کنید. برای دید بهتر، در موارد نیاز محیط را روشن نگه دارید و یا نورگیری محیط را افزایش دهید.
در صورت مشاهده هریک از علائم زیر فورا پزشک را خبر کنید:
- از دست دادن ناگهانی بینایی در یک چشم با یا بدون درد
- تاری و مه آلود شدن ناگهانی دید
- دید مضاعف یا دوبینی
- دیدن فلاش‌های از نور، نقاط سیاه و یا هاله‌هایی در اطراف چراغ
علائم گفته ممکن است حاکی از یک اختلال جدی باشد.
آمادگی‌های لازم برای مراجعه به پزشک
اگر مشکل بینایی دارید، به یک متخصص چشم (چشم پزشک و یا اپتومتر) مراجعه کنید. برای این که از وقت خود بیشترین استفاده را داشته باشید، بهتر است برای قرار ملاقات خود را آماده کنید.
اقدامات شما
- علائمی را که تجربه می کنید فهرست کنید، حتی آن‌هایی که به نظر می‌رسد ربطی به مشکل شما نداشته باشند.
- فهرستی از تمام داروها، ویتامین‌ها و مکمل‌هایی که مصرف می‌کنید تهیه کنید.
- سعی کنید فردی را به همراه داشته باشید تا شما را به مطب برساند و ترجیحا خودتان رانندگی نکنید زیرا ممکن است حین معاینه پشم مردمکتان گشاد شده‌باشد و حساسیت چشمتان بالا رفته باشد. او همچنین می‌تواند شما را تا داخل مطب همراهی کند و مطالبی از صحبت‌های پزشک که ممکن است فراموش کرده باشید را به خاطر بسپارد.
- سوالاتی را می‌خواهید از پزشک بپرسید، یادداشت کنید.
یادداشت سوالات می‌تواند به شما کمک کند تا از زمان ملاقات با پزشک بیشترین استفاده را داشته باشید. سوالات خود را اولیت بندی کنید. برخی از مهم‌ترین اطلاعات مورد نیاز برای پرسیدن از پزشک عبارتند از:
- محتمل‌ترین علت علائم من چه چیزی است؟
- آیا علل احتمالی دیگری وجود دارد؟
- آیا داروهایی که مصرف می‌کنم باعث این علائم می‌شوند؟
- آیا نیاز به هر گونه آزمایش به غیر از معاینه کامل چشم دارم؟
- هر چند وقت یکبار لازم است برای معاینه چشم مراجعه کنم؟
- چه روش‌های درمانی در دسترس هستند؟
- عوارض جانبی یا مشکلات احتمالی مرتبط با هر کدام چه چیزهایی را شامل می‌شوند؟
- کدوم درمان را برای من توصيه ميکنيد؟
- آیا جایگزین‌هایی نیز برای این روش درمانی اولیه وجود دارد؟
- در صورت داشتن دیگر مشکلات چشمی، چگونه می توانم این بیماری‌ها را همزمان به بهترین وجه مدیریت کنم؟
- آیا عینک‌های مطالعه معمولی و آزاد بی‌خطر هستند؟
- برای کسب اطلاعات بیشتر چه وب‌سایت‌ها و بروشورهایی را پیشنهاد می‌کنید؟
اگر سوال دیگری ذهنتان را درگیر کرده، از پرسیدن آن دریغ نکنید.
اقدامات پزشک
دکتر شما به احتمال زیاد تعدادی سوال از شما خواهد پرسی، از جمله اطلاعات مربوط به سلامت عمومی شما، سابقه پزشکی شما، سابقه سلامت چشم، سوابق خانوادگی و سابقه مشکلات چشمی شما. برخی از سوالات پزشک در پایین آورده شده‌اند:
- برای اولین بار از چه زمانی علائمتان شروع شد؟
- آیا علائم شما به صورت مداوم هستند یا گاه به گاه اتفاق می‌افتند؟
- شدت علائمتان چقدر است؟
- چه مواردی علائمتان را بهتر یا بدتر می‌کنند؟
- آیا شما روزانه کارهایی مانند مطالعه و کارهایی با دید نزدیک انجام می‌دهید؟
در حال حاضر چه کاری می‌توانم انجام دهم؟
مطمئن شوید محیطی که در آن قرار دارید نور کافی دارد. اگر در حال حاضر از هیچگونه عینکی استفاده نمی‌کنید، می‌توانید یک دوره عینک مطالعه بدون نسخه را امتحان کنید.
