غدۀ آدرنال؛ عملکرد و بیماری ها

غده آدرنال در سوخت و ساز بدن، فشارخون، سیستم ایمنی، هورمونهای جنسی و پاسخ بدن به استرس نقش دارد. در بدن انسان دو غدۀ آدرنال وجود دارد که دارای ابعاد ۲.۵۴*۵.۰۸ سانتیمتر هستند و بالای کلیه ها قرار دارند.

غدۀ آدرنال نیز بهمراه غده های پاراتیروئید، هیپوفیز، تیروئید، پانکراس، تخمدانها (در زنان) و بیضه ها (در مردان) جزء سیستم اندوکرین بدن هستند. این سیستم هورمون هایی تولید میکنند که تقریبا همۀ اعمال بدن را کنترل میکنند.

عملکرد

دکتر مارك انگلمن  میگوید:

غدۀ آدرنال بخش پیچیدۀ محور HPA [hypothalamus(هیپوتالاموس)، pituitary(هیپوفیز)، adrenal(آدرنال)] است. این رابطۀ فیزیولوژیکی برای سلامتی ما اساسی و حیاتی است.

انگلمن گفت:

هیپوتالاموس به عنوان ترموستات برای بدن عمل میکند. هیپوتالاموس بسیاری از عناصر فیزیولوژیکی مهم دخیل در هموستاز را حس میکند و سیگنال هایی را برای اصلاح تغییرات ناسالم ارسال میکند. هیپوتالاموس مستقیما با غده هیپوفیز در ارتباط است که سیگنالها را از هیپوتالاموس دریافت میکند و به ارگانها و غدد مختلف از جمله غدۀ آدرنال برای انجام دستورات، میفرستد. سپس غدۀ آدرنال طیف گسترده ای از هورمون ها شامل استروژن، آدرنالین و کورتیزول را تولید میکند.

انگلمن افزود:

یکی از فعالیت های اصلی کورتیزول افزایش گلوکز برای مصرف سیستم عصبی از طریق شکستن پروتئین و چربی به گلوکز در کبد، است. این به بلوک کردن جذب گلوکز توسط سایر بافت ها غیر سیستم عصبی مرکزی کمک میکند.

با توجه به دایره المعارف بریتانیکا (Encyclopedia Britannica) کورتیزول دارای فعالیت ضد التهابی و ضد آلرژی قوی است. کورتیزول فعالیت سیستم ایمنی بدن را برای کاهش التهاب پایین می آورد؛ برای همین از کورتیزول برای درمان درماتیت، گزش حشرات، ورم مفاصل و کولیت روده استفاده میکنند.

یکی از عملکردهای مهم غدۀ آدرنال پاسخ های جنگ و گریز است. وقتی شخص دچار استرس ویا ترس میشود، غدۀ آدرنال مقدار فراوانی هورمون مانند آدرنالین و کورتیزول ترشح میکند. این هورمونها ضربان قلب، فشارخون، منابع انرژی و تیزی و تمرکز را افزایش میدهند و سرعت سایر فرایندها را کاهش میدهند؛ بنابراین بدن میتواند با ترس و تهدید مقابله کند.

براساس Mayo Clinic پاسخ استرس بیش از حد، بد است. قرار گرفتن بیش از حد در معرض مقدار بالای هورمونهای آدرنال میتواند منجر به اضطراب، افسردگی، مشکلات گوارشی، سردرد، بیماریهای قلبی، مشکلات خواب، افزایش وزن و اختلالات حافظه و تمرکز میشود.

بیماریها و شرایط

اختلالات و بیماریهای بسیاری مرتبط با غدۀ آدرنال وجود دارد. یکی از اینها، رشد تومور در این غدد است. این تومور میتواند خوش خیم ویا سرطانی باشد و تولید مناسب هورمونها را مختل کند. توموری که منجر به تولید بیش از حد هورمون از غده آدرنال میشود، تومور فعال (functioning tumor) نامیده میشود و توموری که منجر به تولید کمتر از نرمال هورمون میشود، تومور غیرفعال (nonfunctioning tumor) نامیده میشود. براساس American Society of Clinical Oncology (انجمن سرطان شناسی بالینی آمریکا)، تقریبا ۴ الی ۱۲ نفر از هر یک میلیون نفر دچار نوعی از تومور آدرنال بنام آدرنوکورتیکال کارسینوما هستند. برخی از انواع تومورهای آدرنال ممکن است مرتبط با ADHD باشند.

اختلال مرسوم، خستگی آدرنال است. در حال حاضر گزینۀ تشخیصی قابل قبول در جامعۀ پزشکی نیست. Mayo Clinic خستگی آدرنال را به عنوان “مجموعه ای از علائم غیر اختصاصی” مانند دردهای بدن، خستگی، عصبانیت، اختلالات خواب و مشکلات گوارشی، تعریف کرده است. بنظر میرسد این علائم به دلیل مشکلات وسیع غدۀ آدرنال مانند کم بودن تولید هورمون، ایجاد میشوند.

انگلمن گفت:

من فکر میکنم نشانه و علائم ناشی از خستگی آدرنال مربوط به توانایی آدرنال در انجام کار نیست، بلکه مربوط به کاهش تحریک ناشی از فشار زیاد سیستم عصبی مرکزی است. اساس کل سیستم فیزیولوژیکی، حفظ هموستاز است.

همچنين افزود:

من تئوری های بسیاری در ارتباط با خستگی آدرنال مطالعه کردم. یکی از آنها که برای من علمی تر بود در ارتباط با تنظیم پایین گیرنده های سیستم عصبی مرکزی برای سیگنال های استرس بود. این در نهایت سبب کاهش انتقال سیگنال های تحریکی به غدۀ آدرنال به عنوان مکانیسم محافظتی مغز از اثر آسیب های ناشی از استرس طولانی مدت میشود.

تصور میشود خستگی آدرنال فرم خفیفی از نارسایی آدرنال است. نارسایی آدرنال (بیماری آدیسون)، شرایطی است که بطور گسترده توسط کارشناسان پزشکی پذیرفته شده است. این زمانی اتفاق میفتد که غدۀ آدرنال به مقدار کافی هورمون تولید نکند.

برخی علائم عبارتند از:

• تغییر رنگ پوست (هیپرپیگمنتاسیون)
• کاهش وزن بی دلیل
• خستگی
• احساس سبکی سر
• بدن درد
• فشارخون پایین
• ریزش موهای بدن