همه ما در طول عمر خود بارهای به پزشک مراجعه کرده و داروهای بسیاری را مصرف می‌کنیم. برخی از داروها را می‌توان بدون نسخه از داروخانه تهیه کرد اما برخی دیگر به مهر پزشک نیزا دارند. در عصر حاضر، افزایش آگاهی و داشتن اطلاعات مهم درباره داروهای مصرفی خود، امری بسیار مهم تلقی می‌شود. در این مقاله به بررسی کاربرد، عوارض و تداخلات دارویی سیپروفلوکساسین می‌پردازیم.
موارد مصرف سیپروفلوکساسین
کاربرد سیپروفلوکساسین در درمان انواع عفونت‌های باکتریایی است. سیپروفلوکساسین از کلاس آنتی بیوتیک‌های کینولون می‌باشد. مکانیسم اثر این دارو، از طریق مهار رشد باکتری می‌باشد. این دارو صرفاً برای درمان عفونت‌های باکتریال به کار می‌رود. ولی برای عفونت ای وایرال نظیر سرماخوردگی و آنفولانزا موثر نمی‌باشد.
مقاومت دارویی و پیشگیری از آن
یک مورد مهم در رابطه با آنتی بیوتیک‌ها، بحث مقاومت دارویی می‌باشد؛ استفاده بی‌رویه از آنتی بیوتیک‌ها در مواقع غیرضروری، سبب بروز مقاومت شده و کارایی دارو در مقابله با عفونت‌های آتی کاهش داده است.
برای اثرگذاری بهتر، این آنتی بیوتیک را در بازه‌های زمانی مشخص مصرف کنید. جهت یادآوری مصرف، بهتر است دارو در زمان‌های معینی از روز مصرف شود.
مصرف دارو نباید خودسرانه قطع شود و تا پایان مقادیر تجویزشده باید مرتب مصرف شود. حتی اگر علائم بیماری بعد از چند روز مصرف دارو قطع شوند. قطع سریع مصرف خیلی می‌تواند باعث عود مجدد عفونت شود.
در صورت عود مجدد عفونت یا تشدید آن، پزشک خود را مطلع سازید.
نحوه‌ی مصرف سیپروفلوکساسین
بیمار باید راهنمای مصرف دارو را که در بروشور قید شده است، مطالعه کند و در صورت امکان، قبل از شروع مصرف دارو و نیز با هر بار تمدید نسخه، برگه‌ی اطلاعات دارویی جهت افزایش آگاهی بیمار، توسط داروساز فراهم شود. در صورت داشتن هرگونه سوال، بیمار می‌تواند از پزشک یا داروساز خود کمک بگیرد.
- این دارو می‌تواند همراه یا بدون غذا مصرف شود. بسته به دستور پزشک، معمولاً دوبار در روز (هر ۱۲ ساعت) صبح و عصر تجویز می‌شود.
- ظرف دارو را قبل از مصرف، به مدت ۱۵ ثانیه خوب بهم بزنید.
- با استفاده از یک پیمانه یا قاشق مخصوص، مقدار دارو را دقیقاً اندازه بگیرید.
- از قاشق‌های معمول مصرفی در خانه به منظور اندازه گیری دوز دارو استفاده نشود؛ زیرا اندازه گیری دقیق دوز با این روش میسر نیست.
- محتویات سوسپانسیون‌ها نباید جویده شوند.
- از لوله‌های تغذیه، برای مصرف سوسپانسیون‌ها استفاده نشود؛ زیرا سوسپانسیون می‌تواند سبب مسدود شدن لوله شود.
- دوز مصرفی و مدت مصرف دارو، به وضعیت بیماری و پاسخ درمانی فرد بستگی دارد.
- مایعات فراوان همراه دارو مصرف شود؛ مگر این که پزشک توصیه‌ی دیگری کرده باشد.
استفاده از سایر مکمل‌های دارویی/غذایی در کنار سیپروفلوکساسین
مصرف این دارو باید حداقل ۲ ساعت قبل یا ۶ ساعت بعد از مصرف سایرفرآورده‌هایی باشد که با این دارو کمپلکس تشکیل داده و اثربخشی آن را کاهش می‌دهند. در رابطه با تداخل دارویی سیپروفلوکساسین با داروساز خود مشورت کنید. برخی داروها و مواد خوراکی ممکن است با سیپروفلوکساسین تداخل داشته باشند؛ نظی رکیناپریل، سولامیر، سوکرالفیت، ویتامین‌ها و مواد معدنی (شامل: مکمل‌های آهن و روی) و فراورده‌های حاوی منیزیم، آلومینیوم و یا کلسیم (مانند: آنتی‌اسیدها، محلول دیدانوزین و مکمل‌های حاوی کلسیم)
غذاهای حاوی کلسیم، مانند محصولات لبنی (شیر، ماست و…) و یا نوشیدنی های غنی شده با کلسیم نیز می توانند اثربخشی این دارو را کاهش دهند. لذا مصرف این دارو باید حداقل ۲ ساعت قبل یا ۶ ساعت بعد از مصرف غذاهای حاوی کلسیم باشد. مگر این که در کنار این‌ها، از سایر غذاهایی که کلسیم ندارند هم استفاده کنید؛ زیرا این غذاها، تاثیر اتصال کلسیم را کاهش می‌دهند.
با پزشک یا داروساز خود در رابطه با صحت مصرف مکمل‌های غذایی با این دارو مشورت کنید.
عوارض جانبی سیپروفلوکساسین
بخش مربوط به عوارض جانبی سیپروفلوکساسین را در بروشور دارویی حتماً مطالعه فرمائید.
عوارض جانبی سیپروفلوکساسین: تهوع، اسهال، سرگیجه، حساسیت به نور، سردرد، یا مشکل در خواب ممکن است اتفاق بیافتد. در صورت بروز یا تشدید هر کدام از این عوارض، فوراً پزشک یا داروساز خود را مطلع سازید.
به خاطر داشته باشید که پزشک با توجه به ارجحیت فواید دارو بر عوارض جانبی آن، این دارو را برای شما تجویز کرده است. بسیاری از بیماران، در طول دوره‌ی مصرف دارو، دچار عوارض جانبی جدی ناشی از مصرف دارو نمی‌شوند.
در صورت بروز عوارض جانبی جدی، فوراً پزشک خود را مطلع سازید. از جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: خونریزی‌های غیرمعمول، علائم ناشی از یک عفونت جدید (مانند تب نوظهور، سرفه)، مشکلات کلیوی (تغییر در مقدار ادرار یا صورتی/قرمز شدن ادرار)، مشکلات کبدی (مانند خستگی مفرط، درد شکمی، تهوع و استفراغ، زرد شدن پوست/چشم، سیاه شدن ادرار).
در صورت بروز هر کدام از عوارض جانبی بسیار جدی نظیر سرگیجه شدید، ضعف، تپش قلب نامنظم/سریع، علائم پارگی رگ‌های خونی اصلی مثل آئورت، دردهای ناگهانی و شدید در ناحیه شکم، سینه، پشت، سرفه و تنگی نفس، فوراً از درمان‌های دارویی کمک بگیرید.
این دارو ندرتاً می‌تواند سبب بروز مشکلاتی در روده‌ها مانند اسهال ناشی از کلستریدیوم دیفیسیل شود. این عوارض جانبی سیپروفلوکساسین می‌تواند در طول مدت درمانی با سیپروفلوکساسین یا حتی هفته‌ها و ماه‌ها پس از قطع مصرف دارو بروز یابد. در صورت پیشرفت هر کدام از عوارض اسهال مزمن، درد ها و کرامپ های شکمی، مدفوع خونی فوراً پزشک خود را مطلع کنید.
در صورت مشاهده ی هر کدام از این علائم، از دارو های ضد اسهال یا اپیئوید ها استفاده نکنید؛ زیرا ممکن است این دارو ها شرایط به وجود آمده را بدتر کنند.
استفاده طولانی مدت یا مکرر از سیپروفلوکساسین می‌تواند به برفک دهانی یا عفونت‌های قارچس منجر شود. در صورت مشاهده‌ی برفک سفید دهان، تغییر در ترشحات واژینال یا سایر علائم، پزشک خود را مطلع سازید.
موارد ذکر شده در بالا، همه‌ی عوارض جانبی محتمل با دارو را پوشش نمی‌دهند. در صورت مشاهده‌ی سایر عوارض جانبی ذکر نشده، پزشک یا داروساز خود را مطلع سازید.
واکنش های آلرژیک
واکنش‌های آلرژیک بسیار جدی ندرتاً با مصرف این دارو رخ می‌دهند. با این حال، در صورت مشاهده‌ی هر گونه از علائم آلرژیک زیر حتماً از درمان‌های دارویی استفاده کنید؛ علائمی مانند راش، خارش/التهاب (خصوصاً در نواحی صورت، زبان و گلو)، سرگیجه‌ی شدید و تنفس مشکل.
در صورت داشتن آلرژی به سیپروفلوکساسین، یا سایر آنتی‌بیوتیک‌های کینولونی نظیر نورفلوکساسین، جمی‌فلوکساسین، لووفلوکساسین، موکسی‌فلوکساسین یا افلوکساسین پیش از مصرف دارو حتماً به پزشک یا داروساز خود اطلاع دهید.
سیپروفلوکساسین علاوه بر ماده‌ی موثره، شامل اکسپیان‌هایی نیز می‌باشد که می‌توانند سبب بروز واکنش‌های آلرژیک یا سایر مشکلات شوند.
هشدار های مصرف سیپروفلوکساسین
قبل از مصرف دارو، به پزشک یا داروساز خود، پروفایل پزشکی/دارویی خود را اطلاع دهید؛ نظیر دیابت، مشکلات قلبی (مانند سکته قلبی)، مشکلات تاندونی/مفصلی (مانند تاندونیت، بورسیت)، مشکلات کبدی و کلیوی، مشکلات عصبی/خلقی نظیر افسردگی، میاستنی گراویس، مشکلات عصبی (مانند نوروپاتی محیطی)، تشنج، شرایطی که سبب افزایش ریسک تشنج می‌شوند؛ مانند صدمه به مغز/سر، تومورهای مغزی، آترواسکلروزیس نخاعی)، مشکلات مربوط به رگ‌های خونی (مانند آنوریسم یا مسدود شدن آئورت یا سایر رگ‌های خونی، تصلب شرایین)، فشار خون بالا و بیماریهای ژنتیکی خاص(مانند سندرم مارفان، سندرم اهلرز-دانلوس).
سیپروفلوکساسین و ریسک ابتلا به سندرم QT طولانی
سیپروفلوکساسین می‌تواند روی ریتم قلبی هم تاثیر گذار باشد و موجب طولانی شدن موج QT شود.
طولانی شدن QT ندرتاً سبب ایجاد وضعیتی کشنده می‌شود؛ مانند افزایش ضربان قلب یا نامنظم شدن آن و علائم دیگر مانند سرگیجه‌های شدید و ضعف. این افرا باید فوراً تحت مراقبت قرار بگیرد.
ریسک ابتلای به سندرم QT طولانی، در صورت داشتن بیماریهای زمینه‌ای خاص یا مصرف هم زمان سیپروفلوکساسین با سایر داروهایی که سبب طولانی شدن موج QT می‌شوند، افزایش می‌یابد. قبل از مصرف سیپروفلوکساسین، پزشک یا داروساز خود را از پروفایل دارویی و سایر بیماریهای زمینه‌ای (در صورت وجود) آگاه سازید؛ مانند بیماریهای قلبی (نارسایی قلبی، ضربان قلب آهسته، طولانی شدن QT در ECG)، سابقه‌ی ژنتیکی بیماریهای قلبی (طولانی شدن QT در ECG، ایست قلبی ناگهانی)
مقادیر کم پتاسیم یا منیزیم در خون نیز می‌توانند ریسک طولانی شدن QT را افزایش دهد. از جمله داروهایی که ریسک بروز QT طولانی را افزایش می‌دهند دیورتیک‌ها می‌باشند. شرایطی مثل تعرق شدید، اسهال و استفراغ هم ریسک بروز QT طولانی را افزایش می‌دهند.
بیمار باید در مورد نحوه‌ی صحیح مصرف سیپروفلوکساسین با داروساز مشورت کند.
سیپروفلوکساسین و دیابت
سیپروفلوکساسین ندرتاً می‌تواند سبب بروز تغییرات قند خون شود خصوصاً اگر فرد دیابتی هم باشد؛ لذا بیمار باید مرتباً قند خون خود را چک کرده و نتیجه را به پزشک خود اطلاع دهد.
علائم افزایش قند خون: پرنوشی و پرادراری، باید چک شود. سیپروفلوکساسین هم چنین می‌تواند اثرات کاهندگی قند خون داروی گلی بوراید را افزایش دهد.
علائم کاهش قند خون: عرق ناگهانی، لرز، افزایش تپش قلب، گرسنگی، تار دید، سرگیجه، لرزش دست‌ها و پاها علائم کاهش قند خون می‌باشند که باید به آن‌ها توجه شود. به همراه داشتن قرص‌ها یا ژل‌های خوراکی قندی در این موارد کمک کننده است. در صورت همراه نداشتن این اشکال خوراکی قندی، شخص می‌تواند قند خون خود را با روش‌هایی سریع نظیر خوردن حبه قند، شکر، عسل یا آبنبات یا نوشیدن آبمیوه و نوشابه‌های غیررژیمی (قندی) بالا ببرد. بیمار باید وضعیت خود و واکنش‌هایی که در بدنش رخ می‌دهد را به پزشک خود گزارش کند. جهت جلوگیری از افت قند خون، وعده‌های غذایی نباید حذف شوند و باید به صورت منظم مصرف شوند. در صورت بروز هرگونه واکنش، پزشک می‌تواند آنتی بیوتیک را تغییر داده یا داروهای مربوط به دیابت را تنظیم کند.
سایر هشدار های مصرف
سیپروفلوکساسین ممکن است سبب بروز سرگیجه شود. الکل یا ماریجوانا می‌توانند موجب تشدید سرگیجه شوند. رانندگی، کارکردن با دستگاه و هرکاری که نیازمند دقت و توجه باشد ممنوع می‌باشد. مصرف الکل باید در طول دوره درمان محدود شود. در صورت مصرف ماریجوانا، حتماً با پزشک خود مشورت کنید.
سیپروفلوکساسین می واند حساسیت به نور خورشید را افزایش دهد؛ لذا سعی کنید کمتر زیر نور آفتاب قرار بگیرید و از برنزه کردن خود زیر نور آفتاب پرهیز کنید. در بیرون از منزل، از ضد آفتاب‌ها و لباس‌های محافظ استفاده کنید. در صورت بروز آفتاب سوختگی یا قرمزی پوست حتماً به پزشک خود اطلاع دهید.
سیپروفلوکساسین می‌تواند کارایی واکسن‌هایی که از باکتری زنده تهیه می‌شوند، مانند واکسن تیفوئید را از بین ببرد. لذا از واکسیناسیون در طول مدت دارودرمانی با سیپروفلوکساسین اجتناب شود؛ مگر در صورت تجویز پزشک.
پیش از جراحی، پزشک یا دندانپزشک خود را از داروهایی که مصرف می‌کنید (داروهای تجویز شده، داروهای OTC یا فرآورده‌های گیاهی) مطلع سازید.
فرآورده دارویی سیپروفلوکساسین حاوی ساکاروز می‌باشد؛ لذا اگر مشکل در متابولیسم قندها دارید (نظیر عدم تحمل فروکتوز، نقص آنزیم ساکاروز ایزومالتاز و سوءجذب گلوکوز-گالاکتوز)، مصرف این دارو توصیه نمی‌شود.
کودکان نسبت به عوارض جانبی سیپروفلوکساسین خصوصاً مشکلات تاندونی/مفصلی، حساس‌تر هستند.
افراد مسن بیشتر از سایر رده‌های سنی در معرض مشکلات تاندونی ناشی از مصرف دارو (خصوصاً اگر در رژیم دارویی آن‌ها کورتیکواستروئید‌هایی مانند پردنیزولون و یا هیدروکورتیزون نیز موجود باشد)، طولانی شدن فاصلهQT، مشکلات قلبی/عروقی (دایسکشن جدار دیواره عروق بزرگ نظیر آئورت) می‌باشند.
مصرف سیپروفلوکساسین در بارداری و شیردهی
در بارداری، مصرف سیپروفلوکساسین تنها در صورت نیاز مبرم، مجاز می‌باشد. البته پزشک با اطلاع از مضرات و مزایای دارو (و با فرض اینک ه مزایای آن بر مضراتش می‌چربد) می‌تواند دارو را برای فرد باردار تجویز کند.
سیپروفلوکساسین می‌تواند وارد شیر مادر شود و ممکن است اثرات نامطلوبی بر نوزاد داشته باشد؛ لذا پیش از شیردهی با پزشک خود مشورت کنید.
تداخلات دارویی سیپروفلوکساسین
در بروشور دارو، حتما بخش نحوه‌ی مصرف و هشدارها را مطالعه کنید.
تداخلات دارویی می‌توانند مکانیسم اثر دارو را تغییر داده یا ریسک بروز عوارض جانبی جدی را افزایش دهند. در این مقاله، به بررسی برخی از این تداخلات دارویی می‌پردازیم.
جهت کاهش تداخل دارویی سیپروفلوکساسین ، می‌توانید لیستی از تمام داروهایی که مصرف می‌کنید؛ اعم از داروهای تجویز شده، داروهای OTC، فرآورده‌های گیاهی، تهیه کرده و با پزشک یا داروساز خود مشورت کنید. بدون دستور پزشک، اقدام به شروع، قطع یا تعویض دوز دارو نکنید.
برخی فراورده‌های دارویی که با سیپروفلوکساسین تداخل دارند، عبارتند از: رقیق کننده‌های خون (مثل اسنوکومارول، وارفارین)، استرانتیوم.
داروهایی که در کنار سیپروفلوکساسین سبب تغییر در ریتم قلبی و طولانی شدن QT می‌شوند، عبارتند از: آمیودارون، دوفتیلید، کینیدین، پروکائین آمید، سوتالول.
سیپروفلوکساسین می‌تواند با تغییر در پروفایل پاکسازی برخی داروها در بدن، مانند دولگزتین، فلیبانسرین، لومیتاپید، پیرفنیدون، تاسیملتون، تیزانیدین، سبب تغییر مکانیسم عملکرد آن‌ها شود.
از مصرف مقادیر زیاد نوشیدنی‌های حاوی کافئین (مانند قهوه، چای و کولا) یا مقادیر زیاد شکلات و فرآورده‌های حاوی کافئین به همراه سیپروفلوکساسین پرهیز شود.
اوردوز سیپروفلوکساسین
در صورت زیاده روی در مصرف (over dose) و به خطر افتادن علائم حیاتی، مشکل در تنفس و از هوش رفتن، با ۹۱۱ تماس بگیرید.
هشدارها
دارو را در دسترس سایر افراد قرار ندهید.
دارو برای شرایط فعلی شما توسط پزشکتان تجویز شده است! در صورت بروز سایر عفونت‌ها بدون تجویز پزشک و خودسرانه دارو را مصرف نکنید.
تست‌های آزمایشگاهی، اعم از چک کردن عملکرد کلیه، شمارش سلول‌های خونی و کشت خون، باید به طور مرتب به منظور نظارت بر روند بهبودی و بررسی عوارض جانبی انجام گیرد. برای اطلاعات بیشتر به پزشک خود مراجعه کنید.
بدون دستور پزشک/داروساز اقدام به تعویض برند دارو نکنید. زیرا برندهای متفاوت یک دارو، اثرات متفاوتی از خود نشان می‌دهند.(اهمیت نام تجاری دارو)
دوز فراموش شده
در صورت فراموش کردن یک نوبت دازو، پس از یاداآوری سریعاً آن را مصرف کنید. اما در صورتی که کمتر از ۶ ساعت به مصرف دوز بعدی مانده باشد، دیگر دوز فراموش شده را مصرف نکنید ولی دوز بعدی را درست سر موقع و بدون دو برابر کردن مصرف کنید.
نگهداری و دفع صحیح دارو
- قبل از مخلوط کردن دارو، پودر خشک و محلول آن را در دمای اتاق و در مکانی مناسب قرار دهید و از یخ زدن دارو جلوگیری کنید.
- پس از مخلوط کردن دارو، سوسپانسیون دارو را در مکانی مناسب در یخچال یا در دمای اتاق نگهداری کنید . باقی مانده دارو را (که مصرف نشده) پس از ۱۴ روز دور بریزید.
- از یخ زدن دارو بپرهیزید.
- از نگهداری دارو در سرویس بهداشتی یا حمام بپرهیزید.
- دارو را دور از دسترس اطفال و حیوانات خانگی نگه دارید.
- پس از پایان دوره‌ی درمان، باقی مانده‌ی دارو را به طور صحیح دور بریزید.
- از ریختن باقی مانده‌ی دارو در دستشویی یا چاه فاضلاب جدا بپرهیزید؛ مگر خلاف آن در بروشور قید شده باشد.
